1/19 BANDIRMA VAPURU, EFSANELER GERÇEKLER
1878'da İskoçya’nın Glasgow şehrindeki bir tersanede inşa edilen 279 grostonluk gemi Dussey and Robinson şirketi tarafından Torocaderto adıyla beş yıl çalıştırıldı, 1883'da Yunan H. Psicha Preus firmasına satıldı ve Kymi adını aldı.
1878'da İskoçya’nın Glasgow şehrindeki bir tersanede inşa edilen 279 grostonluk gemi Dussey and Robinson şirketi tarafından Torocaderto adıyla beş yıl çalıştırıldı, 1883'da Yunan H. Psicha Preus firmasına satıldı ve Kymi adını aldı.
2/19 1890’da Yunan firması Captain Andereadis firmasına satıldı, 1891 tarihinde battı, aynı yıl içerisinde yüzdürülüp Kıymı adı ile İstanbul Rama Derasimo firmasına satılarak İstanbul limanına kaydedildi. 1894’te İdare-i Mahsusa'ya nakledildi ve adı Panderma olarak değiştirildi.
3/19 1910’da İdare-i Mahsusa’nın adı Osmanlı Seyrüsefain İdaresi olunca geminin adı da Bandırma yapıldı, posta vapuru olarak kullanılmaya başladı. Mustafa Kemal'in Samsun'a neden gönderildiğini şu zincirde anlatmıştım. Bu yüzden hemen seyahate geçiyorum.
4/19 O günlerde Boğazlardan ancak İtilaf Güçleri’nin izniyle çıkılabiliyordu.Bu nedenle Mustafa Kemal'in oluşturduğu liste vize için Yüksek Komiserliğe gönderildi. İngiliz İrtibat Subayı Yüzbaşı J.G.Bennett,hatıratında, listenin çok kabarık olduğu konusunda üstlerini uyardığını
5/19 ancak izin kağıdının imzalanması emredilince buna uyduğunu yazıyor. (Bennett'in hatıratında izin kağıdını doğum gününde imzaladığını söylemesi kafa karıştırıcı, çünkü Bennett’in doğum günü 8 Haziran.) İzin alındıktan sonra Mustafa Kemal geminin kaptanı
6/19 İsmail Hakkı (Durusu) Bey’i Şişli'deki evine çağırarak hareket şekline dair bilgi aldı. Padişah Vahdettin'le son kez 16 Mayıs’ta Yıldız’daki Hamidiye Camii’nde, Cuma selamlığından sonra görüşen Mustafa Kemal Şişli’deki evine döndü, annesi ve kız kardeşine veda etti.
7/19 Cemal Kutay’a göre, bunlar olurken Ermeni toplumunun önde gelenlerinden Berç Keresteciyan Mustafa Kemal’in avukatı Saadettin Ferit Bey’e "Siz,Paşa Hazretleri'nin hem avukatı,hem zannederim yakın dostusunuz. Paşa hazretlerinin bindiği vapur Boğaz dışında bir İngiliz torpidosu
8/19 tarafından batırılacak. Lütfen Paşa Hazretleri'ne iletiniz, kıyıdan gidiniz" bilgisini ulaştırarak kendisini uyarmış dolayısıyla hayatını kurtarmıştı. Mustafa Kemal’in ilerde bu olaydan söz ederken, kimin ihbar ettiğinden söz etmemesi, Cemal Kutay’ın da güvenilmez bir kaynak
9/19 olarak ünlenmesi bu “kurtarma” hikayesinin aslında yaşanmadığı dedikodularına yol açtı. Tekrar 16 Mayıs’a dönersek, bize okullarda Mustafa Kemal akşam üzeri (16.00 ?) 18 kişilik maiyetiyle birlikte Bandırma Vapuru’na bindiğini ve İstanbul’dan ayrıldığını öğretilmişti.
10/19 Fethi Tevetoğlu’na göre bu 18 kişi şunlardı: Refet (Bele),Kazım (Dirik), İbrahim Tali (Öngören),Mehmed Arif (Ayıcı),Hüsrev (Gerede), Kemal (Doğan),Refik (Saydam), Cevad Abbas (Gürer),Mümtaz (Tünay), İsmail Hakkı (Ede), Ali Şevket (Öndersev), Mustafa Vasfi (Süsoy), Hayati,
11/19 Arif Hikmet (Gerçekçi), Abdullah, Muzaffer (Kılıç), Faik (Aybars), Memduh (Atasev). Daha sonra bu listenin eksik olduğu anlaşıldı. Behçet, Ali,Rıza,Rahmi,Ahmed Nuri ve Tahir Beyler ile rütbesiz 25 asker olmak üzere tam 48 kişi vardı gemide. Celal Bayar'a göre ise Refet Bele
12/19 Mustafa Kemal’in maiyetinden değildi. 3. Ordu Kumandanlığı’na atandığı için Samsun’a gitmesi gerekiyordu. Rafileye son anda katılmış,18 atı yükleme bahanesiyle gemiye binmiş, rütbelerini çıkararak atların yanına gizlenmiş, gemi Boğaz’dan çıkıncaya kadar böyle kalmıştı.
13/19 1930 yılında Cumhurbaşkanlığı'na bir mektup yazan Mazhar Tevfik Bey, Üsküdar Polis Müdürü iken Samsun Mutasarrıflığı'na tayin olduğunu, Mustafa Kemal'e kendisini de götürmesini rica ettiğini ve 16 Mayıs'ta hareket eden Bandırma Vapuru'nda kendisinin de olduğu belirtti.
14/19 2008 yılında listeye Piyade Yüzbaşı Tokatlı Vasfi (Süsoy) Bey'in eşi, iki kızı ve oğlu eklendi. Ayrıca vapurun mürettebatı vardı.Yani Bandırma Vapuru'nda 23'ü Mustafa Kemal ve heyeti,1'i kumandan, 25'i assubay,er ve erbaş, 25'i mürettabat,beşi sivil, tam 79 kişi vardı.
15/19 Kızkulesi açıklarında İngilizler tarafından arandıktan sonra denize açılan Bandırma Vapuru sahile en yakın hatta bir rota tutturur ve 17 Mayıs gecesi 23.00 sularında İnebolu’ya ulaşmış,18 Mayıs’ın öğle saatlerinde Sinop’a gelmiş,ancak yol boyunca onlara eşlik eden şiddetli
16/19 fırtına dinmediği için karaya çıkılamamıştı.Nihayet 19 Mayıs 1919 günün sabahı Samsun’da karaya ayak basıldı. Yıllardır Bandırma Vapuru’nun kaç metre boyunda, bacasının kaç metre yükseklikte olduğunu tartışıyoruz. Çünkü vapurun küçük olması Mustafa Kemal ve arkadaşlarının
17/19 yolculuğuna dramatik bir hava verecek, büyük olması bu yolculuğu birden sıradan bir görev seyahatine çevirecek. Konunun böyle muallakta kalmasının nedeni 16-19 Mayıs 1919 tarihleri arasında Mustafa Kemal ve silah arkadaşlarını Samsun’a getirdikten sonra yine posta gemisi
18/19 olarak hizmet veren Bandırma Vapuru’nun 1924'te hizmet dışı bırakılması; 1925'te Bozmacı İlhami (Söker) isimli Türk armatöre satılması ve aynı armatör tarafından dört ay içinde hurda olarak parçalanması! Bugün Samsun'da gezilen, 1999-2003'te inşa edilen taklidi.
19/19 Yani bugün hakkında efsaneler yazılan, adeta mitolojik bir figür haline getirilen, hakkında olumsuz konuşanların aforoz edildiği vapur, Milli Mücadele’yi veren ve Cumhuriyet’i kuran kadrolar tarafından bırakın kutsallaştırmayı, müzeye kaldırılmaya bile değer görülmemişti!
Not1:Gemide iki de otomobil olduğunu,uzunluğuna dair iddiaların 48 metre ila 236 metre;baca yüksekliğine dair iddiaların 6 ila 19 metre arasında olduğunu yazmayı unutmuşum.
Not 2: Eğer gerek görürseniz,tek twiti paylaşmanız ya da arşivlemeniz yeterli,çünkü hepsi birbirine bağlı.
Not 2: Eğer gerek görürseniz,tek twiti paylaşmanız ya da arşivlemeniz yeterli,çünkü hepsi birbirine bağlı.
