1) Dostlar, herhangi bir mesleğe, herhangi bir hobiye, herhangi bir uğraşıya yıllarını vermiş, yağmurunu çamurunu yemiş, her türlü çukuruna düşmüş, tüm çıkmaz sokaklarına girmişler için en büyük zorluklardan biri, bu işe yeni başlayanların “gerçekten kopuk” hayalleridir.
2) Kariyerinize ömrünüzü vermiş, 10 yıl sonunda müdür olmuşsunuzdur. Yan masanıza yeni mezun biri alınmıştır. Yemekte hasbihal ederken, arkadaş, “seneye müdür olma amacım var” der. Bıyık altından gülersiniz. “tabi, neden olmasın” dersiniz ama, Allah bilir ya aslında ne dediğinizi
3) Şemsiye satmaya yeni başlayan girişimci, yağmurun altında, 10 yıldır şemsiye satan girişimciye “çok iyi satıyormuş bu meret, şimdi 5 kişi daha işe alıyorum, işi büyütüyorum” der. 10 yıldır şemsiye satan girişimcinin cevabı şu olur: “sen yine de bir de yazı gör.”
4) Bu özellikle biz Türklerde daha farklı bir olgudur. Her işi kolaylarız, yapılan emekleri basitleştiririz, karşı tarafın uykusuz gecelerini, tecrübelerini, akıttığı terleri küçümseriz. Zannederiz ki yapılabilir, zannederiz ki yapamayan kişi kabiliyetsiz.
5) Halbuki herhangi bir işi düzgün, sürdürülebilir, uzun süre başarıyla yapan kişi neler yaşamıştır, ne uykusuz geceler, ne karşılıksız çabalar, ne terler akıtmıştır. Hani, yumurtlamak kolay ama, bir de tavuğa sor derler ya. Aynı o hesap.
6) Şimdi beni bilen biliyor, en başından beri burada kimseye hayal satmadım, güzel şeyler yazdığım gibi, trade işinin tüm handikaplarını da yazdım. Piyasanın en çok satan şeylerinden biri “zengin olma hayalidir”. Üstelik şu an yaptığımdan çok daha kolaydır. Ama ben bunu yapmadım.
7) Şükür kimsenin hayalleriyle oynayıp, “bakın şu dağın ardında tonlarca altın var, ama kürek 500TL ve küreği de ben satıyorum” demedim. Dedim ki, “kardeşler, bu piyasadan trade ederek deli gibi para yapabilirsiniz, ama bunun için günlerce, aylarca, yıllarca ter akıtmanız lazım”.
8) “Aylarca ekran izlemeli, formasyonları bilmeli, tüm teknik analizi yutmalı, bunu sağlam bir psikolojiyle birleştirmeli, iyi bir sistemle uygulamalısınız” dedim. Teknik Analiz önemliyse, ondan daha da önemlisi psikolojidir, sistemdir, para/risk yönetimidir, disiplindir dedim.
9) Anlayan anladı, anlamayan zaten anlamak için burada değildir. Amacı farklıdır. Benim için sıkıntı yok. Şimdi gelelim asıl mevzuya. Süreli tartışılagelir, “borsada yıllık yüzde kaç kazanılır? Yüzde kaç kazanılınca başarılı sayılırız?”.
10) Kimi der ki %100 kazanılır, kimi der ki “en kralı %30 kazanıyor”. Kimi der ki “bir yılda portföyü ikiye katlayamıyorsan bu işi bırak” vesaire. Bakın dostlar, bu işi ölçmek böyle burada yazıldığı gibi kolay değildir. Bir kere çok fazla kriteri vardır.
11) Yani, “günde %1 kazansam, yılda 250 işlem günü olsa, oooh maşallah ya, harika para” diyemezsiniz. Veya “haftada %3-%5 kazansam, 10binTL’yi 4-5 sene içerisinde hatırı sayılır bir miktara çıkartabiliyorum” da diyemezsiniz.
11) Mesela, dünkü tartışmada bir arkadaş aşağıdakini yazmış. Bunun gibi çok arkadaş var. Bu işin bir lokanta işletmek ile aynı olduğunu düşünüyorlar. Zannediyorlar ki, ""ben yemek yaparım, müşteri de hep gelir, ilk 9 ay 10bin’i 24bin yaptıysam, sonraki 9 ay 24bini 57bin yaparım." 
12) Halbuki bu iş aynı mevsimler gibidir. Tahmin edilemez. Bir sene yağmurdan her yer sel olur, arabalar sokaklarda yüzer. Diğer sene öyle yağmur yağmaz ki, umutsuzca köyün imamıyla yağmur duasına çıkarsınız. Trade işi tam olarak böyledir.
13) Yani, paranı 9 ayda %100 yapmakla, 9 yılda, sürdürülebilir bir şekilde her yıl %100 kazanmak aynı şey değildir. Veya, 10bin liranı 24bin liraya çıkarmakla, 100bin liranı 240bin liraya çıkarabilmek aynı değildir. 10bin lirayla, 100bin liranın psikolojindeki yükü çok farklıdır
14) Bir yıl %100 yapabilirsin, ama diğer yıl %20 yaptığında, ortalaman %60’a gelir. Bir sonraki yıl eksi yüzde 20 bastığında, üç yıllık ortalaman %33’e düşer. Aylar için de hesap aynıdır. Hep diyorum ya “sürdürülebilir kazanç, sürdürülebilir kazanç” diye. İşte anlattığım budur.
15) Bu mevzuyu aslında “Kaç Tip Trader Vardır ve Boom&Bust Trader Kimdir?” yazısında işledim. Bazı traderlar bakiyelerindeki balon şişmeleri “yeni normal” sayıyorlar, ancak kazın ayağı öyle değil. Bir ara okursunuz: borsaninizinden.com/kac-tip-trader…
16) Hep diyorum ya size, “piyasa ne veriyorsa eyvallah, hiç bir hedefim yok” diye. İşte bu yüzden. Çünkü bu hedefler, diğerlerinin kısıtlı yaşadıklarıyla yazdıkları bu saçma getiriler hep sizi yetersiz hissettirir, “millet uzaya çıktı, ben yaya kaldım” dedirtir.
17) Adam twitter’a “9 ayda 10bin liramı 24bin lira yaptım” der, adamı bir daha görmezsin. Sanarsın ki adam bir sonraki 9 ayda 24bin lirasını 55bin lira yaptı. Halbuki adam sonraki 9 ayda battı. Ama adamı bir daha görmediğin için aklında o kalıyor. Sen yetersiz hissediyorsun.
18) Bir trader'ın kazançlı olup olmadığı 1-2 yıldan önce anlaşılmaz. O yüzden, beklentilerinizi silin, amacınız para olmasın. Amacınız İYİ TRADE ETMEK olsun. Psikolojinizi sağlamlaştırmak olsun. Zaten yeterince olgunlaşınca, para, hem de sürdürülebilir bir şekilde geliyor.
19) Benim kazancımı soranlar olmuş, ben 2019’u %69 ile kapattım. 2018’de %147 yapmıştım. Bu yıl şu ana kadar %50’yi geçtim. Gerisinde ne olur bilemem. Mesela 2017’de ciddi bir kayıp serisi yaşadım, %25’te kaldım. 2011’de tamamen batmıştım. Bunlara takılmıyorum.
20) Tabi karımı hesaplarken, her kazandığımı çekip bakiyeyi 100bin'e sabitlediğimi unutmayın. Halbuki kümülatif olarak, kazandığımı içeride tutsam, mesela 50bin kazanıp, bir sonraki trade'imi 150bin ile yapsam, %10 kazansam 15 bin eklenecek. Kümülatif artacak. Ama risk büyüyecek.
21) Özetle, bu piyasada “kazanmak” ile, “sürdürülebilir bir şekilde kazanmak” çok farklı şeylerdir. En kral trader’lar yılda %60-70 getiriyi “mükemmel” olarak kabul eder. Varsa ingilizceniz girin google’a, yazın "annual returns of the best traders” diye. Okuyun.
22) Ama bu yıllık %70'lik ortalama kazanç, 10 yılın ortalaması. Ona dikkat edin. Bir istatistik daha vereyim, araştırma şunu diyor: İşlem yapmaya başlayan her 100 trader’ın ilk yıl 20’si, ikinci yıl toplam 40’ı, üçüncü yıl toplam 80’i tüm parasını kaybederek piyasadan çekiliyor.
23) Şimdi, ilk yıl parasını kaybetmeyen %80’e sorsan, “piyasa harika, %100 kazanıyorum” der. Ancak bunu diyenlerin bir kısmı, ikinci yıl elenenler arasında. İkinci yıl sorsan, kalanlar yine “harika kazanıyorum” diyecek, ancak onların da yarısı üçüncü yıl eleniyor.
24) Sabah mesela taze bir örnek. Bir arkadaş, 1 ay önce borsaya girmiş, 10.000 lirasını 17.000 yapmış. Sonra gelip bana demiş ki “borsada bir yılda parayı ikiye katlamak imkansız değil”. Yahu tamam, imkansız değil ama, sen sadece 1 aylık tecrübenle mi bu kanıya vardın?
25) Bir ayda paraya %70 eklemende çok büyük ihtimalle şansın yaver gitti. Tavan tavan giden bir hisseye denk geldin, toplu bir virüs sonrası düzeltme rallisine denk geldin, hisseye haber düştü, şu oldu bu oldu. Ama, 1 aylık veri, sağlıklı bir veri değildir ki (arkadaş alınmasın)
26) Yani, Twitter, herkesin konuşabildiği dipsiz bir kuyudur. Bu kuyuya derin derin bakarsanız, o kuyu da size derin derin bakar. İnanın ki bunu istemezsiniz. Dip toplamda başarınız, trade hesabınızda gördüğünüzdür. Orayı büyütmek de yine sizin elinizdedir.
27) Özetle: Para kazanmak için değil, bir YETENEK kazanmak için çalışın. Aylarca çalışın. Ter akıtın, göz kızartın, çalışmaktan bir köşede sızın. Sonunda emin olun, Teknik Analiz karşılığını en bonkörce veren yeteneklerden biridir. Allah size de nasip etsin. İyi akşamlar dostlar.
