می‌پرسند هشتگ #مریم_رجوی_گوه_خورد اخلاقی ست؟ باید پرسید #اخلاق چیست؟
- اگر اخلاق، نایس بودن و چسباندن لب‌خند دروغین آبکی روی صورت است؛ نه نیست!
- اگر اخلاق، مسئولیت شجاعانه فرد برای حفظ سلامت جامعه است؛ بله هست و فراتر از آن؛ یک شاه‌کار اخلاق جمعی ست و مایه افتخار توییتر فارسی!
- اگر اخلاق، نایس بودن و چسباندن لب‌خند دروغین آبکی روی صورت است؛ نه نیست!
- اگر اخلاق، مسئولیت شجاعانه فرد برای حفظ سلامت جامعه است؛ بله هست و فراتر از آن؛ یک شاه‌کار اخلاق جمعی ست و مایه افتخار توییتر فارسی!
اشلی مونتاگو در کتاب «آناتومی فحش» آن را انسان‌شناختی و جامعه‌شناختی بررسی می‌کند. کتاب اِما بایرن «فحش دادن برای شما خوب است؛ دانش شگفت‌انگیز بدزبانی» با روی‌کرد روان‌شناختی و عصب‌شناختی.
خلاصه هردو کتاب این است: فحش دادن در جای خود، از نایس بودن الکی، انسانی‌تر و کارآمدتر است.
خلاصه هردو کتاب این است: فحش دادن در جای خود، از نایس بودن الکی، انسانی‌تر و کارآمدتر است.
این ۲ را به‌عنوان نمونه آوردم که بگویم تنها حرف من نیست.
بیایید موضوع را از زاویه یک دانش جدید یعنی «اخلاق تکاملی» مرور کنیم: تا همین ۵۰ سال پیش، تا اواخر دهه ۶۰ میلادی، اخلاق را یک برساخته فرهنگ بشری می‌دیدیم که برای عنان زدن به تمایلات حیوانی و فیزیولوژیک بشر به وجود آمده.
بیایید موضوع را از زاویه یک دانش جدید یعنی «اخلاق تکاملی» مرور کنیم: تا همین ۵۰ سال پیش، تا اواخر دهه ۶۰ میلادی، اخلاق را یک برساخته فرهنگ بشری می‌دیدیم که برای عنان زدن به تمایلات حیوانی و فیزیولوژیک بشر به وجود آمده.
تا پیش از آن، اصول اخلاقی را محصول تربیت یا nurture می‌دانستند و در مقابل طبیعت یا nature قرار می‌دادند. ما انسان‌ها خاص بودیم؛ دارای شعور و فرهنگ که برخلاف حیوانات، تنها تسلیم غرایز نیستیم و برای «صلاح» خود و جامعه اخلاق می‌ورزیم.
اما یک انقلاب علمی بزرگ این تصورات را فرو ریخت!
اما یک انقلاب علمی بزرگ این تصورات را فرو ریخت!
این داستان فوق‌العاده از تاریخ علم را که در ایران نشنیده‌ایم این‌جا نمی‌توان گفت. چند اشاره کوتاه می‌کنم:
مساله بزرگ علمی که حل شد ظاهرا یک مسأله ریاضی در علم اقتصاد بود. جان نش (نقش راسل کرو در فیلم یک ذهن زیبا) مساله غامض «هم‌کاری» را با نظریه بازی‌ها حل کرد و بعدها نوبل گرفت.
مساله بزرگ علمی که حل شد ظاهرا یک مسأله ریاضی در علم اقتصاد بود. جان نش (نقش راسل کرو در فیلم یک ذهن زیبا) مساله غامض «هم‌کاری» را با نظریه بازی‌ها حل کرد و بعدها نوبل گرفت.
مسأله این بود که همه قواعد علمی اقتصاد باز یا همان بازار می‌گفتند بازی‌گران اقتصاد باید تا سرحد مرگ بر سر منافع با هم بجنگند و نمی‌توانند هم‌کاری کنند. درحالی‌که واقعیت نشان می‌داد هم‌کاری و تعامل در بازار وجود دارد.
نش با موازنه معروف‌ش این شرایط را توضیح داد و مسأله را حل کرد.
نش با موازنه معروف‌ش این شرایط را توضیح داد و مسأله را حل کرد.
اما اقتصاد تنها علمی نبود که به بن‌بست حل مسأله هم‌کاری برخورده بود. زیست‌شناسی تکاملی هم در توضیح هم‌کاری اعضای یک گروه از یک گونه، از همان ابتدا دچار بن‌بست شدیدی بود.
داروین در کتاب تاریخی منشأ انواع که تولد زیست‌شناسی تکاملی ست به این بن‌بست رسید و بخشی را به ان اختصاص داد.
داروین در کتاب تاریخی منشأ انواع که تولد زیست‌شناسی تکاملی ست به این بن‌بست رسید و بخشی را به ان اختصاص داد.
(نمی‌خوام طولانی بشه ولی دل‌م نمی‌آد این جزئیات هیجان‌انگیز از تاریخ علم رو براتون نگم.)
داروین در ۶ چاپ کتاب در زمان حیات‌ش، ۶بار این بخش رو بازنویسی کرد و سر آخر نوشت مسأله هم‌کاری حل نشه کل نظریه تکامل شکست خورده!
۱۰۰ سال بعد راه‌حل در یک رشته پرت یعنی نظریه بازی‌ها پیدا شد!
داروین در ۶ چاپ کتاب در زمان حیات‌ش، ۶بار این بخش رو بازنویسی کرد و سر آخر نوشت مسأله هم‌کاری حل نشه کل نظریه تکامل شکست خورده!
۱۰۰ سال بعد راه‌حل در یک رشته پرت یعنی نظریه بازی‌ها پیدا شد!
حالا بگو چرا؟ تصادفی بود؟ ظاهرا بله اما عمیقا خیر!
نش سعی کرد با نظریه بازی‌ها هم‌کاری رو در اقتصاد آزاد توضیح بده. اقتصاد آزاد چیزی ست که اواخر قرن ۱۹ و اوایل ۲۰ توسط داروینیست‌های متعصبی مثل اسپنسر صورت‌بندی ایدئولوژیک شد؛ حتی فورد خط تولیدش رو با جملاتی از اسپنسر افتتاح کرد!!
نش سعی کرد با نظریه بازی‌ها هم‌کاری رو در اقتصاد آزاد توضیح بده. اقتصاد آزاد چیزی ست که اواخر قرن ۱۹ و اوایل ۲۰ توسط داروینیست‌های متعصبی مثل اسپنسر صورت‌بندی ایدئولوژیک شد؛ حتی فورد خط تولیدش رو با جملاتی از اسپنسر افتتاح کرد!!
درواقع ۲ پسرعموی خانواده که هردو از داروینیسم برخاستند، پس از ۷۰ سال هم‌دیگه رو در نظریه بازی‌ها پیدا کردند و محکم در آغوش گرفتند.
علم دریافت هم‌کاری و فداکاری و بسیاری از ارزش‌های اخلاقی دیگر، صرفا محصول فرهنگ و تربیت نیستند و در ژن‌های ما مندرج اند!
سر به بیایان نمی‌گذارید؟
علم دریافت هم‌کاری و فداکاری و بسیاری از ارزش‌های اخلاقی دیگر، صرفا محصول فرهنگ و تربیت نیستند و در ژن‌های ما مندرج اند!
سر به بیایان نمی‌گذارید؟
نتیجه این انقلاب بزرگ علمی، مانند همه انقلاب‌های علمی دیگر موجی از افراط و تفریط بود.
از جمله یک جانورشناس جوگیر به نام ویلسون که روی مورچه‌ها تخصص داشت کتابی نوشت به نام سوسیوبیولوژی و ادعا کرد وقت‌ش رسیده دین و فلسفه بزنند گاراژ و تعیین تکلیف اخلاق را به زیست‌شناس‌ها بسپارند.
از جمله یک جانورشناس جوگیر به نام ویلسون که روی مورچه‌ها تخصص داشت کتابی نوشت به نام سوسیوبیولوژی و ادعا کرد وقت‌ش رسیده دین و فلسفه بزنند گاراژ و تعیین تکلیف اخلاق را به زیست‌شناس‌ها بسپارند.
کتاب ویلسون موج بزرگی ایجاد کرد و جوگیرهای طرف مقابل راه افتادند آموزش نظریه داروین را در مدارس برخی ایالت‌های آمریکا برای مدتی با حکم دادگاه متوقف کردند.
اگر ملاک بزرگی یک انقلاب علمی نتایج فرهنگی و اجتماعی آن باشد، موازنه نش بزرگ‌ترین انقلاب علمی قرن بیستم، بزرگ‌تر از نسبیت //
اگر ملاک بزرگی یک انقلاب علمی نتایج فرهنگی و اجتماعی آن باشد، موازنه نش بزرگ‌ترین انقلاب علمی قرن بیستم، بزرگ‌تر از نسبیت //
// نسبیت اینشتین و مکانیک کوانتومی و شکافت هسته‌ای ست.
(بیایید این‌ها رو خودم براتون بگم می‌رید کتاب‌های اون هراری بی‌سواد و داوکینز موزمار رو می‌خونید چی بشه؟! :)
خلاصه بعد از همه این جنگ و دعواها فهمیدیم درک اخلاق را باید از طبیعت انسان شروع کرد، اما نباید به آن محدود ماند.
(بیایید این‌ها رو خودم براتون بگم می‌رید کتاب‌های اون هراری بی‌سواد و داوکینز موزمار رو می‌خونید چی بشه؟! :)
خلاصه بعد از همه این جنگ و دعواها فهمیدیم درک اخلاق را باید از طبیعت انسان شروع کرد، اما نباید به آن محدود ماند.
خب با این مقدمه که نمی‌خواستم طولانی بشه اما از فرط جذابیت شد، بریم ببینیم فحش دادن چه جایی در اخلاق طبیعی ما داره؟
فحش یک پدیده زبانی ست. کارکرد تاریخی و تکاملی زبان، تحقق بخشیدن به جامعه ست. پیش از زبان جمع‌های اجداد ما کوچک بودند. چرا؟ چون در هر جمعی کثافت خودخواه پیدا می‌شه!
فحش یک پدیده زبانی ست. کارکرد تاریخی و تکاملی زبان، تحقق بخشیدن به جامعه ست. پیش از زبان جمع‌های اجداد ما کوچک بودند. چرا؟ چون در هر جمعی کثافت خودخواه پیدا می‌شه!
کثافت خودخواه رو در ادبیات تکاملی مفت‌سوار یا free-rider می‌گوییم: کسی که از غریزه هم‌کاری و فداکاری و اعتماد اعضای گروه استفاده می‌کنه، اما وقتی نوبت خودش می‌شه یه شیشکی می‌بنده به روح جمعی و مفت درمی‌ره. (مثل اغلب رئیس‌جمهورهای دنیا در دور دوم خودشون!)
یک مفت‌سوار=پاشیدن جمع!
یک مفت‌سوار=پاشیدن جمع!
تا قبل از اختراع زبان جوامع اجداد ما از حدود ۱۵-۲۰ نفر فراتر نمی‌رفت. چون یه مفت‌سوار پیدا می‌شد جمع رو می‌پکوند. بعد از اختراع زبان این جوامع تا ۲۰۰ نفر هم بزرگ و زمینه ایجاد تمدن فراهم شد.
مگه زبان چه کمکی به قوام جامعه می‌کنه؟
درست حدس زدید: کثافت‌های خودخواه رو رسوا می‌کنه!
مگه زبان چه کمکی به قوام جامعه می‌کنه؟
درست حدس زدید: کثافت‌های خودخواه رو رسوا می‌کنه!
تاریخی و تکاملی ببینیم، کارکرد اصلی زبان عزیز، بدگویی و بدزبانی به کثافت‌های خودخواه یا همان مفت‌سوارها ست.
بگو غیبت و فحش و فضیحت‌گویی چه‌قدر می‌چسبد! وقتی به یک کثافت خودخواه می‌گوییم کثافت چه‌قدر خنک می‌شویم! نگو در ژن‌های ما مندرج است!
فحش دادن به کثافت‌ها در خون ما ست!
بگو غیبت و فحش و فضیحت‌گویی چه‌قدر می‌چسبد! وقتی به یک کثافت خودخواه می‌گوییم کثافت چه‌قدر خنک می‌شویم! نگو در ژن‌های ما مندرج است!
فحش دادن به کثافت‌ها در خون ما ست!
اما قرار بود هر چیزی را که در طبیعت ما بود به صرف طبیعی بودن نپذیریم و ببینیم آیا هنوز کارکرد مثبتی در زندگی فردی و جمعی دارد؟ پس باید بپرسیم آیا هنوز مفت‌خورها سلامت جوامع بشری را تهدید می‌کنند؟ آیا هنوز به فحش نیاز داریم؟
روان‌شناسی شخصیت می‌گوید اوه! چه‌جور هم تهدید می‌کند!
روان‌شناسی شخصیت می‌گوید اوه! چه‌جور هم تهدید می‌کند!
روان‌شناسی از فیزیک و شیمی و علوم طبیعی دست‌کم ۲۰۰-۳۰۰ سال جوان‌تر است. از دهه‌های آخر قرن ۲۰ شاخه‌های مختلف آن به دقت کاربردی قابل‌قبولی رسیده‌اند. یکی از این شاخه‌ها روان‌شناسی شخصیت است که شاید سهم‌گین‌ترین یافته آن پدیده روان‌پلیدی یا سایکوپتی ست.
اصل جنس کثافت‌های خودخواه!
اصل جنس کثافت‌های خودخواه!
سایکوپت‌ها موجوداتی اند که مغزشان فاقد ساختارهای هم‌دلی با دیگران است. آن‌ها جز منفعت شخصی نمی‌توانند به‌چیزی بیندیشند. هرکه سر راه آنان باشد را مصرف می‌کنند. برادر خواهر فرزند دوست برایشان تنها یک معنی دارد: طعمهٔ مفت‌سواری!
مثل زامبی‌ها به‌سختی می‌توان گفت آن‌ها انسان اند!
مثل زامبی‌ها به‌سختی می‌توان گفت آن‌ها انسان اند!
زامبی تمثیل دقیقی برای آنان است؛ مثل زامبی روح ندارند؛ بی‌وقفه از وجود اطرافیان تغذیه می‌کنند؛ با روان‌زخم‌های عمیقی که در اطرافیان ایجاد می‌کنند دیگران را هم مثل خودشان به جنون ضداجتماعی و ضداخلاقی مبتلا می‌کنند. به این دیگران معمولا سوسیوپت می‌گویند.
آن‌ها چه‌قدر زیاد اند؟
آن‌ها چه‌قدر زیاد اند؟
(دوستان ببخشید نوشتن این رشته این‌قدر پاره‌پاره شد. قرار نبود بحث رو این‌قدر باز کنم اما شروع که شد خودش جاری شد. بین کارها می‌نوشتم که عصر شد و قولی به کیمیا داده بودم که ما رو کند و برد اون‌طرف شهر.
فردا ادامه رشته رو می‌نویسم و قول می‌دم خیلی دراز نشه. شب‌خوش. ارادت.)
فردا ادامه رشته رو می‌نویسم و قول می‌دم خیلی دراز نشه. شب‌خوش. ارادت.)
