Thread by @timbooth75

1-Eylül ayının ortalarına geldiğimiz şu günlerde #COVID19 aşı çalışmalarında son durumu özetlemek istedim. Aslında seyirde daha önceden alışık olmadığım tuhaflıklar olsa da (aşılara ülke adları takılması, erken onayların başkanlar tarafından yapılması gibi) çalışmalar sürüyor.

2- Dünyada 321 aşı adayı halen çalışılıyor, bir çok ülke (ki aralarında daha önce aşı deneyimi olmayanlar da var) aşı geliştirme sürecinde. Sonucun ne olacağının bilinmediği zor ve uzun bir süreç.

3-Astra Zeneca ve Oxford Vaccine Institute tarafından geliştirilen AZD-1222 (ChAdOx1nCov-19), adenovirüs vektör aşılarından biri olup, Faz 3 çalışmasına İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya’da toplam 19.000 gönüllü dahil edilmiş durumda.

4- AZD1222’nin ilk klinik çalışmalarının sonunda nötralizan antikor yanıtının iyi olduğu, T hücre aktivasyonunun aşılanan kişilerin %90’ında sağlandığı ve istenmeyen etki profilinin kabul edilebilir düzeyde olduğu gösterilmişti.

5-AZD1222’nin deneysel çalışmalarında ise, aşılanan deney hayvanlarında pnömoni gelişiminden koruduğu, ancak bulaşma üzerine kısıtlı etkisinin olduğu yayınlanmıştı (nazal challenge yapıp bu sonuca şaşırılmasını da anlayamıyorum)

6-AZD1222’nin ABD’de 30.000 gönüllü ile bir başka Faz 3 çalışması yapması planlanıyor (FDA genelde onay için ABD’de gönüllülerin dahil olduğu çalışmaların olmasını şart koşar. İlginç not ABD Başkanı bu çalışma olmadan onay vermek istemişti)

7-AZD1222 çalışmasında, Eylül ayı başında aşı grubunda bir gönüllüde transvers myelit olması nedeni ile hasta alımına ara verildi, daha sonrasında hastanın bulgularının değerlendirilmesi sonrasında kurul çalışmaya gönüllü alınmasına devam edilmesi kararını verdi.

8-AZD1222 ile Temmuz ayında bir gönüllü de daha bulgular olması ile çalışma durmuştu, hastada mulitpl skleroz tanısı konulması ve aşılama zamanı ile ilişkisi ile aşıdan bağımsız olması nedeni ile çalışmaya devam edilmişti (Hastanın bulguları ile aşı olma zamanı arası çok kısa)

9-AZD1222’de yaşanan istenmeyen etki bildirimlerinin iki önemli katkısı oldu, ilki canlı yayında tüm dünyanın gözünde aşı geliştirmeye çalışan bilim insanlarının ve yaptıkları işin ciddiyetini görülmüş oldu.

10-İkinci önemli nokta da siyasetçiler ya da diğer kişilerin verdiği “şu tarihe aşı hazır” yaklaşımlarının Faz çalışmaları devam ederken anlamsız ve tehlikeli olduğu görülmüş oldu, Faz 3 sonuçlarını beklemekten başka yolu olmadığı bir kez daha görüldü.

11-Faz 3 aşamasında olan bir diğer aşı çalışması da Pfizer ve BioNTech tarafından geliştirilen lipid nanopartikül mRNA aşı adayı BNT162b1 aşısı.

12-BNT162b1 aşısı ile deneysel çalışmalada güçlü antikor ve T hücre yanıtı olduğu gösterilmişti. İnsan çalışmalarında da, yüksek nötralizan antikor ve T hücre yanıtı sağlandığı gösterildi.

13-BNT162b1, Faz 3 çalışması 30.000 gönüllü ile (Türkiye’nin de içerisinde olduğu ülkelerde) devam ediyor, gönüllü alımının kısa sürede 20.000 rakamlarına ulaştı. (Bu ilk doz aşılama rakamı, 28 gün sonrasında 2.doz aşılamalar var).

14-BNT162b1 aşısı Faz 3 çalışması için Pfizer ve BioNTech 16.000 yeni gönüllü daha dahil etme karar aldı. Bu yeni dahil edilen grupta 16-18 yaş arası ergenlerin (ilk çocuk yaş grubu) ve HIV pozitif olguların da olması planlanıyor.

15-Faz çalışmasında 30.000 olan gönüllü sayısını arttırmak ile aslında çalışma sonlanım noktasına ulaşma zamanını kısaltmayı, istenmeyen etki profilini daha iyi değerlendirmek hedeflenir.

16-Aşı yaptığınız grup ve kontrol grubunda aşı uygulaması sonrası belli sayıda kişini hasta olması gerekli, aşı grubunda bu rakamın kontrolden düşük olması gerekli ki aşı koruyucu diyebilelim, bunu sağlayabilmeniz için bir hedef sayı olmalı (sadece aşı yapmak ile bitmiyor)

17-Bu nedenle örneklem sayısını büyütmek ve hastalık aktivitesinin yüksek olduğu (Brezilya, ABD, Güney Afrika vb) çalışma yapma stratejisi belirleniyor.

18-HIV pozitifliği COVID19 için risk grubu değil ama birçok ülkede pozitif kişi sayısı yüksek olduğundan, aşı çalışmalarında bu hasta grubunda aşının etkililiği ve güvenirliği değerlendirilir.

19-Faz 3 aşamasında olan bir diğer aşı ABD’de Moderna ve NIH tarafından geliştirilen mRNA aşısı mRNA1273 aşısı. Faz 1 çalışmasına virüsün sekanslanmasından sonra rekor bir zamanda başlayan aşı şu an Faz 3 gönüllü alımında.

20-mRNA1273 halen sadece ABD’de gönüllü alımı devam ediyor. Preklinik ve klinik çalışmalarında ve klinik çalışmalarında gönüllülerin %100’ünde antikor ve T hücre yanıtı alındı.

21-mRNA1273 ile olguların %20’sinden fazlasında ateş ve saptanmıştı. Çalışma aşısının uygulaması sonrası parasetamol alımı ile istenmeyen etkilerin azaltılması (aşı etkisi korunarak) hedeflenerek bir çalışma kolu da oluşturulmuş, çalışmaları da devam ediyor.

22-Rusya’da Gamelaya Enstitüsü tarafından geliştirilen adenovirüs vektör aşısı (ilk doz Adv5, ikinci doz Adv26 vektör) Faz 1-2 sonuçları yayınlanmadan Rusya’da kullanım onayı alarak tartışmalara neden olmuştu.

23-Bu aşının daha sonrasında yayınlanan verilerinde antikor yanıtının iyi olduğu, yan etki de saptanmadığı görüldü. Ancak çalışmada kontrol grubunun olmadığının ve çalışmanın açık etiket olduğunu belirtmek lazım.

24-Bu aşının Faz 3 çalışmasının farklı ülkelerde yapılması ve sonuçlarının da tüm detayı ile paylaşılması gerekli. Rutin uygulamaya geçerek yaygın aşılama verileri ne kadar anlamlı olu emin değilim.

25-Çin’de CanSino tarafından geliştirilen adenovirüs 5 vektör aşısı da Faz 1-2 sonuçları ile olumlu sonuçları olması üzerine erken kullanım onayı almıştı. Ancak bu aşının da Kanada’da devam eden Faz 3 sonuçlarını beklemek gerekli.

26-CanSino’nun aşısı Çin ve Kanada sışında, Birleşik Arap Emirlikleri, Pakisatn, Meksika, Brezilya ve Rusya’da da gönüllü alımına devam ediyor.

27-Çin’de tarafından geliştirilen iki inaktif aşı (PiCoVacc, BBIBP-CorV) ile ilgili Faz -12 sonuçlarında aşı immunojenik görüldü. Faz 3 çalışması Çin, Brezilya ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde devam ediyor.

28-Bunlar sürecin başından beri en hızlı ilerleyen çalışmalar. Hemen hemen tamamının Faz 3 gönüllü alım süreçleri Kasım sonu gibi tamamlanacaktır. Ondan sonra etkililik değerlendirme sürecini en erken tamamlayan onay sürecine başlayacak.

29-Tabii ki bu süreçte istenmeyen etki izlemi de devam edecek. Yeterli etki sağlayamayan aşı adayları da geliştirme sürecinden düşecekler ya da erken Faz bölümünde formüllerini yenileyecekler.

30-Bu aşılar dışında NovaVax tarafından geliştirilen NVX-CoV2373 protein subunit aşısının Faz 1 sonuçları olumlu olup, Faz 2 çalışması Avustralya’da devam ediyor.

31-Janssen ve Johnson&Johnson tarafından geliştirilen Adv26 vektör aşısı da Faz 2 çalışmalarına ABD, Belçika, Brezilya, Şili, Kolombiya, Meksika, Peru, Filipinler, Ukrayna ve Arjantin’de devam ediyor.

32-Inovio tarafından geliştirilen INO-4800 plazmid DNA aşısı (ayrıca bir uygulama aparatı da var bu aşının), Faz 2 gönüllü alımı ABD’de değerlendiriliyor.

33-Sanofi ve GSK tarafından geliştirilen aşı adayı da rekombinant protein bazlı S proteini ile ASO3 adjuvanı içeriyor, Faz 1-2 ABD’de başlayacak.

34-Benim başlangıçtan itibaren ilgi ile beklediğim ama diğerlerine göre çok yavaş ilerleyen Imperial College’in lipid nanonpartükül saRNA aşı adayı Faz 1-2 gönüllü alımı İngiltere’de sürüyor.

35-CureVac tarafından geliştirilen bir diğer lipid nanopartikül aşı da CvnCoV’da Almanya ve Belçika’da Faz 1 çalışmalarına devam ediyor.

36-Erkenden kullanım onayı verme girişiminde bulunulan Hindistan’da geliştirilen aşı adayının Faz 3 çalışmasına da Hindistan’da devam ediliyor.

37-Türkiye’de kayıtlı olan 8 aşı çalışmasının bir bölümü de deney hayvanı çalışmalarına gelmiş durumda. Bu aşamadan sonra bu çalışmaların da ilk Faz 1 insan ya da challenge çalışmaları için deneysel çalışmalarına geçilme olanağı olabilir.

38-Bunlar dışında çok sayıda Faz 1-2 çalışma da sürüyor. 321 aşı adayının içerisinde hangileri devam edecek, etkili aşı bulunabilecek mi göreceğiz.

39-Aşı çalışmaları bu aşamaya gelmiş olmakla birlikte halen bilmediklerimiz de mevcut. Halen koruyucu antikor düzeyini gösteren “correlates of protection” konusunda doğal enfeksiyon sonrası verilerden sonuç almış değiliz.

40-Yol uzun, umutlu olmak aşıya inanan kişiler için zor değil, temkinli olmak ise aşıya inanan ve inanmayan herkes için geçerli.