19 ఏళ్ల తరువాత నిండిన కడప బుగ్గవంక ప్రాజెక్టు - 19 ఏళ్ల ముందు 2001లో బుగ్గ వంక వరదలు సృష్టించిన భీభత్సం జిల్లా వాసులు ఎప్పటికీ మరిచిపోలేరు. ఎన్నో చేదుజ్ఞాపకాలు మిగిల్చిన 2001 బుగ్గవంక వరదల గురించి కథనం👇
కడప పట్టణంగా గుండా ప్రవహించే నది బుగ్గవంక. పెన్నా నదికి ఉపనది అయిన బుగ్గవంక పై ఆనకట్ట కూడా ఉంది. కడపలో ప్రాణ నష్టం సంభవించే వరదలు అత్యంత అరుదు. కానీ ఇటీవల చరిత్రలో కనీ వినీ ఎరుగని రీతిలో కడపలో భీభత్సం సృష్టించిన అల్లర్లు అంటే మాత్రం 2001 బుగ్గవంక వరదల గురించే చెప్పుకోవాలి.
కడపవాసులకి 2001 బుగ్గవంక వరదలు తలుచుకుంటే ఇప్పటికీ ఒళ్లు జలదరిస్తుంది.
బుగ్గవంక ఆనకట్ట కడప పట్టణానికి 7 కిమీల ఎగువన ఉంది. ఆనకట్ట కట్టినప్పటి నుండి పెద్ద వరద ఎప్పుడూ రాకపోవడం,ఇతర కారణాల వల్ల బుగ్గవంక నది కడప పట్టణంలో ఆక్రమణకు గురయ్యింది. నదీ తీరం మొత్తం గృహాలు, దుకాణాలు వెలిశాయి
అటువంటి సమయంలో 2001 అక్టోబర్ నెలలో వాయుగుండం కారణంగా రాయలసీమ అంతటా భారీ వర్షాలు కురిశాయి. జిల్లాలోని పెన్నా, కుందూ, పాపాగ్ని, చిత్రావతి వంటి నదులు నిండుగా ప్రవహిస్తున్నాయి.
పైప్రాంతాల్లో కురిసిన భారీవర్షాలకు బుగ్గవంక ప్రాజెక్టులోకి అధికంగా వరద చేరడం,
దానికితోడు రాళ్ళకాలువ, ఉద్దిమడుగు వంక నీరు కూడా చేరడంతో ‘మెరుపు వరద’ పరిస్థితులు దారితీశాయి. ప్రాజెక్టు పూర్తిగా నిండిపోవడంతో అక్టోబర్ 15 -16 అర్ధరాత్రిపూట ఎటువంటి ముందస్తు హెచ్చరిక లేకుండా గేట్లు ఎత్తివేయడంతో బుగ్గవంకను ఆక్రమించుకుని కట్టిన నిర్మాణాలన్నీ కొట్టుకుపోయాయి.
కడప పట్టణం పూర్తిగా మునిగిపోయింది. పదుల సంఖ్యలో జనాలు మరణించారు. 2-3 రోజులు బాహ్యప్రపంచంతో కడప సంబంధాలు తెగిపోయాయి. అపార ఆస్తినష్టం, ప్రాణ నష్టం సంభవించింది. కడప పట్టణ సమీప చరిత్రలో ఇవే అతిపెద్ద వరదలు.
చిత్రం : కడప పట్టణం మీదుగా ప్రవహిస్తున్న బుగ్గవంక
ఈ సంఘటనల తరువాతే బుగ్గవంక ఆక్రమణల తొలగింపు, నదికి రెండువైపులా రక్షణ గోడల నిర్మాణం, నదిపై బ్రిడ్జిల నిర్మాణం వంటి పనులు చేపట్టబడ్డాయి.
1846 - అప్పటికే బ్రిటీషు వారిపై తిరుగుబాటు జెండా ఎగరేసిన ఉయ్యాలవాడ నరసింహారెడ్డి, అతని సైన్యంతో లెఫ్టినెంట్ వాట్సన్ నేతృత్వంలోని కుంఫిణీ సైన్యం గిద్దలూరు వద్ద తలపడింది. రెండు పక్షాల మధ్య హోరాహోరీగా యుద్ధం జరిగింది. రెడ్డి అనుచరులు చాలా మంది చనిపోయారు.
అధిక సంఖ్యలో ఉన్న నరసింహా రెడ్డి సైన్యం ముందు నిలవలేక వాట్సాన్, వెనుకంజ వేసి తన సైన్యాన్ని తీసుకుని శెట్టివీడు (కృష్ణం శెట్టిపల్లె?) చేరుకున్నాడు. నరసింహారెడ్డి తన అనుచరులతో ముండ్లపాడు చేరుకున్నాడు.
మరుసటి రోజు, జులై 24 వ తేదీ వాట్సన్ కు సహాయంగా కర్నూలు నుండి కెప్టెన్ నాట్ కెప్టెన్ రాసెల్ సైన్యం కృష్ణం శెట్టిపల్లె చేరుకుంది. వారందరూ కలిసి ముండ్లపాడులో నరసింహారెడ్డి బలగం ఉందని తెలిసి అక్కడికి చేరుకొని అతడితో పోరాటానికి దిగారు.
కట్టమంచి.. ఒకప్పటి ఉత్తర ఆర్కాడు జిల్లా కేంద్రం అయిన చిత్తూరు పట్టణాన్ని ఆనుకొని ఉండే ఒక గ్రామం. ఆ చిన్న గ్రామం తెలుగు సాహిత్యానికి, విద్యారంగానికి ఎనలేని సేవ చేసింది.
ఆ గ్రామంలో కట్టమంచి కొళంద రెడ్డి కుటుంబం పేరెన్నికగన్నది.
ప్రముఖ విద్యావేత్త, రచయిత, విమర్శకుడు, ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయ మొట్టమొదటి ఉపకులపతి సర్ కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి గారు కొళందరెడ్డి కుటుంబంలో 5వ తరము వారు. కట్టమంచి కుటుంబంలో కవితా ప్రవాహం కేవలం రామలింగారెడ్డి గారితో మొదలు కాలేదు. వీరికి రచనా వ్యాసంగం, సాహిత్యాభిలాష పారంపర్యంగా లభించాయి
కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి గారి ముదబ్బ (ప్రపితామహుడు / Great Grandfather ) కట్టమంచి పెద్ద రామలింగారెడ్డి - భాస్కర శతకము మొదలగు రచనలు చేసినారు. అంతేకాక జ్యోతిష్యము, సంస్కృతము, మంత్రశాస్త్రము మొదలగువాటిలో నేర్పరి.
వారి పేరు మణిమేకల శివశంకర్. నాకు శాసనాల శంకర్ పేరుతో @tuxnani ద్వారా పరిచయం. చదువుకున్నది 5వ తరగతి. వృత్తి ముఠా కూలీ. ప్రవృత్తి: శాసనాల శోధన, చరిత్ర పరిశోధన. ఇటీవలే గుంటూరు జిల్లాల అదృశ్య గ్రామాల చరిత్ర అనే పుస్తకం రచించారు.
ఎంతో కష్టపడి రచించిన ఆ పుస్తకాన్ని నెలలు గడవక ముందే చరిత్రాభిమానులకు ఉచితంగా PDF రూపంలో పంపించారు. నాకు గురుతుల్యులు. రాయలసీమ చరిత్రపై పరిశోధన చేయాలని నన్ను నిరంతరం ప్రోత్సహిస్తూ ఉంటారు. ఏదైనా రాయలసీమ గురించి మంచి పుస్తకం వారి దృష్టికి వస్తే
ఆ పుస్తకం గురించి చెప్పి రచయిత నం / ప్రచురణ కర్త నం ఇస్తారు (కొనడానికి వీలుగా). నీవు రాసేది ఎప్పుడు పుస్తకంలా వస్తుంది అని అడుగుతూ ఉంటారు. ఇంగ్లీషు అర్థం కాదు. చరిత్రపై ఉన్న అవగాహన, పట్టు అసాధారణం. ఎవరైనా వీరి సహాయం కోరితే వారికి తగిన మూల గ్రంథాలు దొరకడంలోనూ,
గుడిమల్లం అసలు పేరు తిరువిప్పిరంబేడు (శాసనాల ప్రకారం).
తిరు అంటే శ్రీ / గొప్ప / పుణ్యమైన అని అర్థాలు ఉన్నాయి
విప్పిర అన్నది సంస్కృత ' విప్ర ' నుండి వచ్చింది. అంటే బ్రాహ్మణుడు అని అర్థం
పేడు అన్న పదం గ్రామ సూచి (ఉదా: ఏర్పేడు)
తిరువిప్పిరంబేడు అంటే గొప్ప బ్రాహ్మణుడి ఊరు అని అర్థం
స్థలపురాణం ప్రకారం ఈ ప్రాంతం పరశురాముడు శివుడిని కొలిచిన ప్రాంతం. బహుశా శ్రీమహావిష్ణువు అవతారమైన పరశురాముడే ఊరి పేరులో ఉన్న గొప్ప బ్రాహ్మణుడు అయ్యుండాలి.
అని గుడిమల్లాన్ని శాసనాలు పేర్కొంటున్నాయి. మరి గుడిమల్లం అన్న పేరు ఎలా వచ్చింది అన్నదానికి మరో కథ ఉంది. ఇక్కడ ఉన్న శివలింగాన్ని పూజించే విషయమై వేటగాడి రూపంలో ఉన్న పరశురాముడు / శ్రీమహావిష్ణువు కు, చిత్రసేనుడు అనే యక్షిణి రూపంలో ఉన్న బ్రహ్మకు ఘోర యుద్ధం జరిగింది అని