Thread by @Nitelsosyalbil

Bu hafta grounded teori olarak bilinen/Türkçe’ye gömülü ve temellendirilmiş teori olarak çevrilen yaklaşımı ele alacağız. #Gömülüteori (GT) #nitelaraştırma yaklaşımlarından en kapsamlı ve zahmetlilerinden biri olarak bilinir. Amaç orta/küçük düzeyde bir teori inşa etmektir.

1967 yılında Glaser ve Strauss’ın geliştirdiği, bir sürecin tüm yönleriyle anlaşılmasını amaçlayan, insanların yaşamları içerisinde olgulara hangi anlamları yüklediği ve bu anlamlandırma sonucunda hayatlarını ne yönde dönüştürdüğünü keşfetmeyi amaçlayan bir yöntemdir.

Bu aşamada GT’ye ilişkin üç temel yaklaşımdan söz etmek gerek. 1-Klasik 2-Strauss ve 3. Charmaz. Charmaz yapısalcı ve daha serbest bir yaklaşıma sahipken klasik GT sistematiktir ve bir çekirdek yapı üzerine oturtulmuştur. Bu bilgiselde geleneksel GT ele alınmıştır.

Gömülü teoride verilerin sistematik bir şekilde analiz edilerek, yeni olguların keşfedilmesi amaçlanır. toplanan verilerden teoriye erişme çabaları; olay ve olguların içinde yerleşik ya da temellenmiş bilgileri açığa çıkarmaya yöneliktir.

Gömülü teori verilerden kuram türetme amacı taşıyan bir strateji olarak da tanımlanabilir. Gömülü teoride, kuram doğrulamaya karşı kuram geliştirme söz konusudur.
Temellendirilmiş ifadesi, kuramın veriler temelinde geliştirileceği, verilerle temellendirileceği anlamındadır.

Veriler genellikle görüşme, gözlem, günlükler gibi yazılı materyallerden ya da birleşiminden oluşur. Gömülü teoride en çok tercih edilen araştırma tekniği; yapılandırılmamış veya yarı yapılandırılmış, katılımcı ile etkileşim halinde seyreden, interaktif görüşmelerdir.

Veri toplama ve analiz birlikte yürütülür. Buna sürekli karşılaştırmalı analiz denir. Karşılaştırılan şey veri analizi ve yorumudur. Verilere erken erişme, inceleme ve bu verileri nitel kodlama yoluyla ayırma, sıralama ve sentezleme sürecinden oluşur.

Kodlama, verilerin neyle ilgili olduğunu gösteren veri etiketleme işidir; kodlama verileri ayrıştırır, sıralar ve diğer veri bölümleriyle karşılaştırma yapmak için bir yol sunar. Kodlar ve araştırmacının görüşleri, veri toplama sürecindeki keşfedilecek alanlara işaret eder.

Verilerin sürekli bir sonraki ile kıyası esastır. Sürekli ve çok sayıda karşılaştırma yapılarak ve kodlayarak, veriler analitik biçimde ortaya konulur ve kavramlar oluşmaya başlar. Kodlar ve karşılaştırmalar, notlar olarak kaydedilir.

Verileri incelemek, bunları karşılaştırmak ve not alma yoluyla, en uygun ve kalıcı analitik kategoriler ortaya çıkarılır. Belirsiz sorular ortaya çıktığında ve kategorilerde boşluklar oluştuğunda bu soruları cevaplayan ve boşlukları doldurabilecek veriler aranmaya başlanır.

Ortaya çıkan analitik kategoriler kontrol edilir ve rafine veriler haline getirmek için ek veriler toplanır. GT’de veri toplama ve analiz süreçleri aynı zamanda yapılır ve bu iki süreç birbirine sıkı sıkıya bağlı olarak ve paralel biçimde yürütülmelidir.

Veri toplandıkça yeni temalar ve sorular ortaya çıkmakta; bu temalar ve sorular bağlamında yeniden veri toplanmaktadır. Örn., görüşmelerde katılımcılardan birinin yeni bir söylemi farkedildiğinde, sonraki görüşmelerde bu mesele diğer katılımcılarla da gündeme getirilmektedir.

Benzer şekilde araştırma soru ya da sorularının incelenen konu için uygun olmadığı veri toplarken fark edilebilir. Böyle durumlarda başa dönme ya da araştırma sürecinin her aşamasında daha önceki ya da daha sonraki aşamalara geçiş olanaklıdır.

Gömülü Teori, sosyal süreçleri dipten (veriden) yukarıya (teoriye) doğru çalışabilmek için tasarlanmıştır. Önceden hiçbir kuramla işe başlanmaz, yani literatür analizi önerilmez. literatüre ileriki veriler olarak bakılır ve daha sonraki aşamalarda başvurulur.

Derin merak ve yakınlık, net bir araştırma problemi ve amacı ile GT araştırmasına başlanır. Araştırma öncesinde hipotezler oluşturulmaz. Kuram geliştirme amaçlanarak araştırmaya başlanır ve verilerden kuram üretilir.

Nicel araştırmaların tersine, gömülü kuramcılar ne var olan kuramı test ederler ne de verilerini önceden belirlenmiş kavramlara uydurmaya çalışırlar. Bunun yerine tüm kuramsal kavramlar veri analizinden ortaya çıkarılmalıdır ve çalışılan olgudaki çeşitliliği açıklamalıdır.

Veri analizi için Strauss’un Gömülü Teori Adımları gibi bazı yaklaşımlar belirlenmiştir:
Açık kodlama-eksenli kodlama ve seçici kodlama.👇

Açık kodlama: Verilerin ilk toplanması sırasında yapılan kodlamadır.
Eksenli kodlama: Verilerin üzerinden ikinci geçiştir. Açık kodlamadan farklı olarak eksenli kodlama temalar arasında bağıntı kurma, temsil edilen kavramları ayrıntılandırma gibi işlevlere sahiptir. 👇

Seçici kodlama: Verilerin son kez ele alınması ve araştırma projesinin ana kategorilerinin belirlenmesi aşamasıdır. Bu aşamada bir çekirdek koda ulaşılır. Daha önce belirttiğimiz gibi GT’ye ilişkin farklı yaklaşımlar vardır. Ancak yerimiz dar. Ayrıntılı bilgi ve kaynaklar için👇

1- people.utm.my/sharifah/files…
2- Grounded theory research: A design framework for novice researchers
Ylona Chun Tie , Melanie Birks and Karen Francis
3- resv.hums.ac.ir/uploads/what_i…
4- Nitel Bir Araştırma Deseni Olarak GT (Temellendirilmiş Kuram) M. Zeki Ilgar ve Semra Coşgun Ilgar

5-Semantik Analiz Ve Gömülü Teori Çerçevesinde Sağlığın Kültürleşmesi Rukiye Çelik
6- Eleştirel Çalışmalarda Nitel Araştırma Yöntemi Olarak Gömülü Teori Yasin BULDU KLU
7- Gömülü Teori Yaklaşımının Yönetim Araştırmalarında Kullanımı Emine Şener

8- Contrasting Classic, Straussian, and Constructivist Grounded Theory: Methodological and Philosophical Conflicts Son olarak bu çalışmada eserlerinden faydalandığımız hocalarımıza özellikle de Rukiye Çelik ve @etsener hocamıza teşekkür ederiz.