Thread by @hepdurgunsu

Sayın Kotil’in buradaki açıklamasında enteresan ve “gizemli” bir nokta var:

tolgaozbek.com/savunma/turk-s…

Kotil: “.. Bu uçağın iki F16 motorundan daha büyük motoru var. Bunun için de bol miktarda titanyum kullanıyoruz. Beş metreye yedi metre bir titanyum parçayı preslemek gerekiyor. Dünyada birkaç ülkede bu presten var ama bunu bize preslemezler. Biz üç boyutlu yazıcıyla,++

++ vakum altında yapacağız. Yeni bir icat çıkarmadık. Şu anda 3D yazıcı titanyum teknolojini satın alıyoruz. Yapma şansımız olmayan işe inovasyon gerekiyor. İnovasyon olmadan biz bu yoldan geçemeyiz.” demiş.

Bunu biraz irdelemek gerek. Gerçekten de yüksek performanslı jet ++

+ tayyarelerde “bulkhead” denilen bu parçalar dövme Titanyum ya da Aluminyum’dan işlenerek yapılıyor. Ana taşıyıcı elemanlar bunlar.

Bunların sıcak dövülmesi kabiliyeti de Sayın Kotil’in belirttiği gibi dünyada çok kısıtlı şirketin/ülkenin yapabildiği bir işlem. ++

+ şu anda ABD’de Alcoa, Howmet gibi bir kaç fabrika bu kabiliyette preslere, proses tasarımı ve modelleme bilgisine ve metalürjik yeteneğe sahip. Hatta bununla ilgili enteresan bir Wiki makalesi var:

en.m.wikipedia.org/wiki/Heavy_Pre…

+ Bu kabiliyetin yerini F-35 üzerinden ve Alcoa’nın kendi dokümanlarından açabiliriz:

Alcoa bu sunumunda F-35’in “bulkhead” dövme üretimindeki yerini anlatmış.

cdn.ymaws.com/titanium.org/r…

Yine aynı dosyada gövdedeki bu dev ve çok kritik parçaların konumu görünüyor. Ne kadar büyük oldukları burdan anlaşılabilir. (Yeşil parçalar 7085 Al alaşımı/dövme, siyah parçalar Ti dövme). CV modelinde daha yoğun Ti kullanımına dikkat.

+ Yine boyutu anlamak için Alcoa’nın yayınladığı ekteki fotoğraf fikir verebilir:

+ Alcoa’nın F-35 için JPO’yu nasıl ikna ettiğine dair @ValerieInsinna|nın oldukça güzel bir makalesi var:

defensenews.com/smr/equipping-…

+ burada bahsedilen, dünyada çok az emsali olan boyutta ve ~50K ton kapasitede presler ve tabii onyıllara dayanan proses ve metalürji bilgisi, altyapısı.

TF-X için bu kabiliyetin bize açılmayacağını ben de Sayın Kotil gibi düşünüyorum. Açılsa dahi Defence News makalesinde ++

+ de bahsedildiği gibi prototip üretim, parça/kalıp/proses tasarımı yıllar sürecektir. Bu imalatlardan sıra almak da hiç kolay değil -zira tüm sivil/askeri uçak projeleri bu çok kısıtlı kaynağı paylaşmak zorunda kalıyor.

Bu TF-X için benim de başından beri şüphe ettiğim ++

+ darboğazlardan biriydi. Yine “monolitik” bir “bulkhead” dövme yapabilme limiti uçak boyut ve performansı limitlerinden de biri.

Kotil, açık açık bu yolun açık olmadığını, atmosfer kontrollü (Titanyum’un oksijene açlığı sebepli), daha doğrusu vakum altında bunun “katmanlı ++

+ imalatla” üretileceğini söylemiş. 5m x 7m çok büyük bir parça boyutu. Bu boyutta vakum tutam bir tezgah, bildiğim bu boyutta bir katmanlı imalat sistemi yok.

İzlemesi gerçekten çok enteresan olacak, teknolojinin ucundaki bir konu.

@metin_kayt

Katmanlı imalat ile dövme ++

+ kalitesinde tanecik yapısı ve malzeme bütünlüğü sağlayabilecek miyiz, merakla izleyeceğim.

______

TEI GM Prof. Mahmut Akşit’in TRT Radyo’daki son mülakatında benzer bir yaklaşımı TS1400 konusunda duymuştuk.

radyo.trt.net.tr/podCast.aspx?O…

Akşit, programda çok açıklıkla ve samimiyetle TS1400’ün tasarımında karşılaşılacak darboğazlara göre tasarım yapıldığını söyledi.

Özellikle sıcak bölgelerde en yeni nesil malzemelerin tedariğinin mümkün olmayacağını öngörerek tasarımın rahat ulaşılabilecek ve daha harcıalem ++

+ süperalaşımların sıcaklık bütçelerine göre yapıldığını söyledi. Bu sebeple, motor daha güçlü olsa da emsaline göre 20-30kg kadar daha ağır olduğunu, bunun baştan öngörüldüğünü belirtti.

Ben Kotil’in bu açıklamasında da benzer bir öngörü görüyorum. Ancak umarım murad edilen ++

++ başarılabilir ve anılan parçalar ihtiyaç duyulan mekanik özelliklerde üretilebilir.

Aksi halde TF-X projesini derinden etkileyecek bir potansiyele sahip. :)