É ben sabido que a Corunha galega non é a única poboación con tan sonoro nome. Mais sabiades que nas illas Hébridas escocesas (máis en concreto na de North Uist) hai tamén unha "Corùna" (así, tal cal) que debe o seu nome directamente á nosa Corunha? Vai fío.
A historia comeza na batalla de Elvinha, conhecida no mundo anglófono como "The Battle of Coruna", que decorreu tal día coma onte (16 de xaneiro) de 1809 e na cal perdeu a vida o xeneral escocés Sir John Moore.
O sartego de Moore, de feito, álzase aínda hoxe, discreto e silencioso, nos Xardíns de San Carlos, na Corunha.
Offtopic: Rosalía de Castro, en Follas Novas, inspirouse nesta tumba para lle dedicar ao malfadado militar escocés unha das máis poderosas elexías xamais escritas en lingua galega.
Outro offtopic: o poema foi dedicado pola autora á súa amiga María Bertorini (aka Mary Margareth Jones), natural do País de Gales e bisavoa de Camilo José Cela. As voltas que dá a vidinha...
O caso é que di a tradición que unha tal Mór Chaimbeul de Skye foi a que deu o derradeiro grolo de auga a John Moore no campo de batalla, xusto antes de o xeneral ser abatido polas tropas do francés Soult.
Por se fose pouco, Mór Chaimbeul resultou gravemente ferida no combate, no decurso do cal tamén perdeu a vida o seu marido, un soldado do clan McLeod de Dunvegan (lugar, a propósito, tamén bastante vinculado á Galiza...).
Ao regresar á Escocia, a nosa protagonista, xa viúva, casou con outro veterano da contenda corunhesa, Domnhall mac Mhurchaidh, e mudouse canda el á illa de North Uist, onde o casal refixo a súa vida.
Alí, as historias bélicas de Mac Mhurchaidh pouco tardaron en tornarse populares entre a vicinhanza, que acudía ao domicilio do ex-soldado para ouvilas... Especialmente aquelas relacionadas coa batalla da Corunha.
"Imos á Corunha hoxe á noite ouvir as historias", dicía a rapazada, e foi por esa razón que o lugar de residencia do vello militar armado en contacontos acabou por conhecerse como "Corùna".
Un descendente desta familia foi Dòhmnall Ruadh Chorùna (1887-1967), un dos grandes bardos escoceses do século XX, canteiro de profesión. Velaquí o tendes ⬇️
Dòhmnall Ruadh recebe o alcume de "O Poeta das Trincheiras", xa que moitas das súas composicións inspíranse nas súas experiencias como soldado durante a Grande Guerra europea, que viveu nos campos de batalla da Franza.
De facto, un dos poemas máis emblemáticos e máis musicados da cultura escocesa é da súa autoría: "An Eala Bhán" (O cisne branco), no cal Dòhmnall Ruadh relembra a súa namorada Magaidh nic Leóid no fragor da batalla.
A propósito, Dòhmnall Ruadh conhecia ben a historia da Corúna escocesa, que, como el deixou dito, "así continuará a chamarse mentres o sol continúe a navegar cara ao oeste". Palabra de bardo! Pouca broma...
(Non queremos deixar de comentar que a ilustración de Rosalía de Castro que acompanha este fío é obra do amigo @miguelcuba ).
Se quixerdes ler máis polo miúdo outras historias coma esta, podedes visitarnos en dabeiraatlantica.blogspot.com. Convidamos a café de pota e o que houber pola casa 😀
• • •
Missing some Tweet in this thread? You can try to
force a refresh
1/ Mencionar San Patricio evoca automaticamente Irlanda, mais a presenza do santo tamén se deixa sentir no imaxinario doutros lugares próximos e culturalmente afíns. Sen ir máis lonxe, na Illa de Man. E até aló imos no cabalo do pensamento (nunca mellor dito, xa veredes por que).
2/ Porque, se fose necesario, as andanzas do santo por esta illa chantada en pleno Mar da Irlanda poderían moi facilmente reconstruírse con retallos do foclore asociado a algúns dos nosos santos galegos. Non me credes? Atendede, atendede!
3/ Por exemplo, son moitos os relatos en que o cabalo branco en que santos como o Apóstolo Santiago ou San Pedro (e mesmo o heroe Roldán, nalgún caso) dá un chimpo descomunal e deixa a pegada da súa ferradura na rocha ou penedo en que aterra.
1/9 Un home de Quiroga posuía un galo, o máis lindo e cantador da comarca. Pasou un arrieiro maragato e díxolle de comprarllo. O home, dubidando, berroulle a seu irmán (que vivía na aldea do lado):
–Ai, meu irmao, véndollo?
E o irmán respondeu:
–Víndello ho, víndello!
2/9 É así que explica a etimoloxía popular a orixe de dous topónimos quirogueses: Bendollo e Bendilló. As etimoloxías populares (que a miúdo son máis eruditas do que parece) son pezas lingüísticas e antropolóxicas preciosas. Mais, escuso dicir, a orixe destes topónimos é outra.
3/9 Entramos no terreo das conxecturas, claro, mais incluso as conxecturas poden estar máis ou menos fundadas. No caso de "Bendollo", é posíbel estarmos perante un topónimo prerromano cuxa terminación remonta ao céltico *okelo 'promontorio, punta', 'fortaleza' (por extensión).
Rhiannon é, sen dúbida, unha das personaxes máis emblemáticas dos Mabinogion e, por tanto, do folclore galés (e céltico, en xeral).
A súa figura, e as historias que protagoniza, foron obxecto de numerosas interpretacións. E algunhas delas parecen conectala con lendas de noso 👇
Mais lembremos o episodio que me interesa neste caso, incluído na Primeira Rama dos Mabinogion.
Pwyll, príncipe de Powys, acode á mámoa de Gorsedd Arberth, onde se lle prometeu asistir a un prodixio. E o prodixio non é outro que a aparición de Rhiannon, montada nun cabalo branco.
Obviamente, esta escena xa contextualiza a nosa protagonista no rico imaxinario de mulleres do Outro Mundo. Se a lenda decorrese na Galiza, certamente poderiamos falar dunha moura, vaia.
Mais a cousa non fica por aquí.
1/11 O mito da procedencia ibérica dos antigos irlandeses funcionou en moitos momentos da historia coma un potente dispositivo ideolóxico que, entre outras cousas, soportou as diferentes reivindicacións de soberanía sobre Irlanda.
Un caso engrazado ten a ver cos vascos.
2/11 Porque aínda que os galegos ficamos coa patente, durante moito tempo (e por diversos motivos), os vascos foron os habitantes da cornixa cantábrica preferidos polos irlandeses á hora de identificaren os seus devanceiros remotos.
3/11 É unha idea, aliás, que vén á tona de xeito cíclico. En épocas recentes, e a través dos estudos xenéticos (ou, séndomos máis estritos, de certa interpretación e mistificación dos mesmos), non faltou quen recuperase a idea da ascendencia vasca dos actuais irlandeses.
Aproveitando que Mr. Musk pareceu darnos unha pequena prórroga, vou falarvos hoxe brevemente dun personaxe moi popular do folclore irlandés, a "banshee", e dalgúns paralelismos interesantes que encontra nos nosos mitos e tradicións. Vai fío🧵
A "banshee" mal precisa de apresentacións: é o espírito feminino que agoira o inminente pasamento dunha persoa. Xeralmente cada clan ou familia gaélica (e non só) contaba cunha "banshee" de seu, encargada de anunciar a morte dos seus membros xeración após xeración.
A etimoloxía da palabra ("bean sídhe" ou "bean sí") é moi interesante, xa que pode ser interpretada de dúas maneiras: simplesmente "a muller do Alén" ou tamén "a muller dos túmulos". Na verdade, non son interpretacións excludentes, senón complementares ou até...