Acábome de decatar dun detalle moi curioso nunha das edicións do primeiro mapa xeral do reino de Galicia, deseñado polo padre Oxea desde México.
A primeira edición foi impresa en Amberes en 1603 e formou parte do Theatrum Orbis Terrarum, de Abraham Ortelio. É esta marabilla. 👇
O mapa foi unha intelixente operación das elites nobiliares galegas, que normalizaron a presenza senlleira do reino de Galicia na principal referencia cartográfica mundial. Tedes que ler esta descrición da imaxe.
Iso si, esa primeira edición fallaba como unha escopeta de feira.
"Su temperamento, ni frío ni caliente"
"Mucho vino y del mejor que se halla en toda Europa".
O da seda é boísimo, e ten a súa chicha da que falarei outro día.
Pero imos ao noso.
En 1635 no Atlas de Blaeu temos esta bonita edición, xa moito máis precisa en todo, e con detalles moi interesantes que veremos outro día. Pero quero que vos fixedes nunha cousa.
Galicia está delimitada en amarelo. O reino de León en verde. Portugal en rosa.
Vedes algo raro?
Velaquí a fronteira de Galicia con León. Aí está a Pobra de Seabra, Ponferrada, Vilafranca no límite... Como vedes, a densidade de parroquias na parte galega é moitísimo máis abundante que na leonesa. Lóxico, non? Este é un mapa do reino de Galicia!
Pero agora mirade ao sur. E fixádevos na densidade de freguesías portuguesas. A granularidade é case a mesma que en Galicia.
Os elaboradores desta edición quérennos dicir de maneira moi clara que a relación de Galicia con Portugal, é moi distinta que con Asturias e León.
A que se debe isto?
Non o sei.
A data pode ser importante. 1635.
Faltan 5 anos para que estoupe a Guerra da Restauración, que culminará coa independencia de Portugal da monarquía hispánica.
Para a Galicia da época, un conflito ben incómodo.
Un día tocará falar dela.
Cando digo que a edición fallaba, non era pola descrición textual, senón polos fallos cartográficos, eh?
• • •
Missing some Tweet in this thread? You can try to
force a refresh
Máis ou menos nestes días, no ano de 1147, o burgo de Faro, logo coñecido como A Coruña, viu aparecer unha flota inmensa. Era os barcos da Segunda Cruzada, que partira do porto inglés de Darmouth uns días antes. Nunha das crónicas deses días temos un dato ben intrigante.
Temos dúas crónicas de cruzados que dan conta das súas accións en Galicia e a súa peregrinación á catedral. A fonte máis coñecida é a dun destes guerreiros, Osbernus ou Osborne, que describe a principal acción desa campaña: a conquista de Lisboa en apoio a Afonso Henriques.
Pero imos centrarnos na visita a Faro, á Coruña, que describe Osborne. Nela entrecrúzase de xeito moi singular a realidade e a tradición oral. Por exemplo, fala dunha misteriosa ponte de 24 arcos que o mar vai desvelando pouco a pouco.
Even today, the hill of the ancient oppidum play a central role in the biggest Galician town, Vigo. Despite the fact that most of the hillfort of O Castro has been destroyed by a 17th century fortress, excavations have uncovered some intriguing structures.
#HillfortsWednesday
The old pictures of one of the largest hillforts of Gallaecia are simply stunning. You can see here the stone walls of the 17th fortress in the top. But in the slope, the well preserved Iron Age terraces and even ramparts!
#HillfortsWednesday
Excavations focused in the western slope, where a Late Iron Age and Roman occupation was unveiled. A lot of imported artifacts were found but also some interesting evidence of a workshop or another non domestic activities.
#HillfortsWednesday
No cruceiro norte da catedral de Ourense, na porta de subida á torre, enfronte da capela do Santo Cristo, atópase o que é un dos programas iconográficos máis enigmáticos da arte medieval galega. Unha batalla iniciática que abraia.
A pouco que un se fixe mirará algo estraño. Hai unha porta románica cun tímpano enriba, pero por riba unha especie de óculos dos que sobresaen enigmáticas figuras ata unha gran altura. Son aberturas da escaleira de caracol que sube ata o tellado.
Sobre a porta, a imaxe xa nos dá unha clave do que pode pasar: é Daniel no foxo dos leóns. De algún xeito, estanos avisando de que se pasamos esa porta imos estar rodeados de múltiples perigos e sen ningunha defensa.
Só nós fronte o descoñecido.
Na igrexa de Tállara (Lousame) hai un espectacular panteón que é como unha especie de manual da arte románica galega. Mesmo nos canzorros obscenos e nos gaiteiros!
O interesante é a historia humana que agacha.
No panteón está soterrado un curioso médico: Francisco Romero Blanco, natural de Tállara e reitor da USC (1838-1918). Romero foi home católico, conservador e, ollo-aí, un dos introdutores do darwinismo en Galicia.
Non me agocho: busquei símbolos ocultos no mausoleo. Unha mona?
Romero participou nos debates do seu tempo ao xeito galego: tentando conciliar acrobaticamente o darwinismo coas crenzas católicas na Creación. Saiulle regular e o resultado deulle crebadeiros de cabeza con todas as partes, e tamén coa propia Igrexa.
Hai pouco vimos sitios arqueolóxicos de época romana hoxe desaparecidos. Pero a Idade Media galega está chea de lugares e monumentos evocadores e desaparecidos.
Hoxe vouche presentar cinco sitios medievais galegos que espertan a imaxinación (e a polémica).
Veña!
1. O Mosteiro Máximo.
No século VI aparece o bispado de Britonia co seu bispo Maeloc participando nos concilios suevos. A hipótese máis aceptada é que se trata de bretóns fuxidos ante o ambiente de inestabilidade provocado polas invasións xermánicas de Britania.
O centro dese bispado, do que se dubida se é territorial, coma os outros galegos, ou 'étnico', é o famoso Mosteiro Máximo. Un cenobio que podería concentrar o poder relixioso desta comunidade bretoa e tamén certo poder político para cohesionar a estes exiliados.
Algúns dos máis grandes enigmas arqueolóxicos de Galicia teñen que ver con monumentos, fortes e cidades do Imperio Romano.
Vou falar de cinco sitios hoxe perdidos. A súa descuberta podería alumear como foi a conquista e dominio da Gallaecia por Roma.
Aviso: case todos estes sitios teñen feito correr RÍOS de tinta (e bytes) entre investigadores académicos e eruditos locais. Son sitios de alto voltaxe: xúntase localismo, política, ganas de gloria, vanidade e moito tempo libre. Non imos discutir de localizacións por aquí.
1. Torre de Augusto (o meu🔝).
Segundo Pomponio Mela, era un "monumento memorable" situado ao carón do río Sar. O texto menciona os ríos Lerez, Ulla, os praestamarcos (Barbanza). O contexto galego é claro.
Ten toda a pinta de ser un triunfo erixido tralas guerras de conquista.