0)Ethereum'un bütün geleceğini Rollup'lara bağlıyorsun ama Rollup'lar kolay bir şekilde Code Execute edemiyor. 40 takla atıp EVM içinde VM içinde WASM içinde GETH çalıştırıyorlar.
1)Ana zincirle aynı kodu çalıştırmaya çalışan sistemlere bir zahmet protokol seviyesinde yardımcı olun. Mantıklı olan budur yani. Ethereum'a bu kadar yakın bir ekibin düzgün bir Rollup yapabilmek için bu kadar kıvrandırılması alkışlanacak bir şey değil.
2)Mühendislik açısından başarılı olsa da sosyal kordinasyon olarak bir faciadır. Başkalarının çözmesi gereken bir problemi arkadan dolana dolana çözmek zorunda kalıyorlar. Bu arkadan dolanma ise beraberinde bir çok güvenlik riski getiriyor.
3)Rollupların standartize edilmesi gerektiğini söylüyordum zaten de bunu çok daha minimal şekilde yapmak mümkün. Bu da L1 üzerinde Native şekilde Execution yapılmasına zorlama opsiyonu vererek yapılabilir. Bakıldığı zaman Optimistic Rollup'ların temel çalışması da budur zaten.
4)Bu özelliği sağlamak Optimistic Rollup'ların güvenli bir şekilde çalışmasını sağlayabilir. Daha da ötesi EVM uyumlu ZK Rollup'ların da güvenli şekilde çalışmasını sağlayabilir. Opsiyonel olarak EVM'in Execution'ını onlar da L1(Ana ağ)'a bırakabilir çünkü.
5)Bu durum aslında Ethereum'un orjinal homojen sharding planıyla benzeşiyor. Execution ortamını standartize ettiğin taktirde güvenli şekilde çalıştırabiliyorsun bütün parçaları.
6)Şöyle bir kritik fark var ama, Optimistic Rollup'lar için bu özelliği getirdiğin taktirde Optimistic Rollup'lar epey birbirine benzeyecek sadece Sequencer yapıları farklı olacak. ZK Rollup'larda ise Prover'larını kafalarına göre değiştirmeleri hala mümkün olacak.
7)Bir sıkıntı durumunda normal Execution'a geri dönebilecekler. EVM destekli olmayacak Rollup'lar için bir şey değişmiyor tabiki. Onlar için daha uygun rota Parachain olmak. Sadede gelirsek Rollup'ların düzgün çalışabilmesinin bir yolu da bu tarz sorunları çözmekten geçiyor.
8)EVM içinde şu ortamların yazılmasını kim normal karşıladı benim aklım almıyor. Ethereum'a bu konuda rakipler çıkarsa belki daha mantıklı uygulanış şekilleri görebiliriz. @EvmosOrg + @CelestiaOrg var sadece bilinen. Onlar da daha piyasaya çıkmadılar ki yenilik düşünsünler.
9)Rollup konusunda mesele şuna varıyor. Doğru şekilde uygulanması mümkün. ZK teknolojileri önemli. Ekipler değerli. Fakat vaadedilen şekilde çalışmıyorlar şuan. Vaadedilen nedir? Sidechain'den veya L1'lerden güvenli olmaları. Burdaki güvenden kasıt nedir?
10)Validator'lerinin dürüst olduğuna güvenmen gerekmeyecek. Bunu sağlıyor mu? Sağlamıyor. Ama L1'lerden de daha güvensiz değiller. Üstünü vaadediyor lar ama aynı seviyede çalışıyorlar.
11)@zksync ve @StarkWareLtd'nin bağımsız ağlar olduklarını farzedelim. Güvenip kullanır mıydım? Evet güvenip kullanırdım. Bu sebeple bunlara bakışımı olumsuz etkilemiyor. Ben zaten güveniyorum. Güvenmeyenler de aldanıyor, güvenmiyorlarsa kullanmamalılar diyorum.
12)Bu konunun bir diğer etkisi de şu. Bu ağlar kullanıcılara bir de opsiyon sunuyor. Eğer bana güveniyorsan Data'nı Ethereum'da tutma ben tutayım diyor. Rollup modundan çıkmış oluyorlar yani. Ethereum'un felsefesinden baktığın zaman bu durum olumsuz bir şey.
13)Şurda görebileceğiniz üzere Data katmanını değiştirdiğin taktirde aynı güvenlik seviyesinde kabul edilmiyorsun. Bu lafları umursamayın bırakın Data'nızı Ethereum dışında tutsunlar. Daha ucuza işlem yapın.
14)Starknet'in veya ZkSync'ın neden bağımsız bir ağ olmadığını sorguladığımızda da Data'yı kendileri tuttuğu taktirde Ethereum'un onlara pek bir yükü yok. Üstüne Ethereum'a dost görünmenin potansiyel para akışı anlamında devasa avantajı var.
15)Son duruma baktığımızda, bu yapılar zaten Ethereum'un Execution yükünü almaya yarıyor. Bu şekilde Data'nın da çoğunlukla Ethereum dışında tutulduğu senaryoda "freeride" yaptıklarını varsayabiliriz. Bunun etkilerini de size bırakıyorum.
0)Son Twitter floodunda Random Function'lardan bahsetmiştim. Peki protokoller bu Random Function'lara neden ihtiyaç duyuyor?
Sharding
1)Sharding'de her Shard'ı ayrı bir Blockchain gibi düşünebilirsiniz. Fakat bu Blockchain'lerin hepsinin aynı Coin'in ekosistemine dahil olmasını ve aynı güvenlik seviyesinde olmasını istiyoruz. Bunun için de bu Blockchain'lerin tamamından aynı Validator'ler sorumlu olmalı.
2)Onlarca Blockchain'in tamamından aynı Validator'lerin sorumlu olması, üzerlerindeki yükü çok arttıracağı için genelde yapılacak işler Validator'lere paylaştırılır. Dağıtımlar kötü niyetli Validator'ler tek bir Shard'da toplanıp orada at koşturmasınlar diye random yapılıyor.
0)Block Hash'lerini Randomness kaynağı olarak kullanma fikri yeni değil. Hatta ilk akla gelen fikir denebilir. Burda Hash'i mevcut block değil de bir sonraki block'un Hash'i olarak kullanmak sadece non-miner aktörler için önleyici bir tedbir.
1)Fakat biz minerların nötral aktörler olmadığını biliyoruz. Eğer kendilerine avantaj sağlayacak bir durum olursa bunu değerlendiriyorlar. Buna da MEV diyoruz. Bir sonraki block'un Hash numarasını kullanmak neden güvenli değil?Çünkü block'u üreten Hash değerini manipüle edebilir.
2)Bazı zincirler değiştirilmesi zor Randomness üretiyor. Örneğin Polkadot'da VRF çalıştırılıyor fakat bunun Gambling için kullanılmasını önermiyorlar. Kendi işleyiş mekanızmaları için yeterli bir Randomness kullanıyorlar fakat Gambling için yeterli değil.
0)Bridge'ler gerçekten tehlikeli yapılar. Doğru şekilde işlemeleri için platformların beraber çalışıp ortak çözümler üretmeleri gerekiyor. Bridge'ler, birbirine bağladığı ekosistemlerin ortak sorumluluğunda olmalı ve bir sorun olduğunda ortak şekilde çözülmeli.
1)Tam da bu sebeple Ethereum böyle bir geleceğin parçası olamaz. Çünkü Ethereum The DAO olayından beri sorumluluk almaya tövbe etmiş bir ekosistem. Bundan sonra da böyle olmaya devam edecek gibi duruyor. Halbuki pasifistler ETC tarafında kalmalıydı.
2)Mevcut durumlarına bakıp bunu defacto kabul ettikten sonra Cross-chain'i toptan reddetmeleri bunu doğruluyor. İçine kapalı yapıları hiçbir zaman sevmedim. Bu izolasyon ilerde kendi sonlarını getirirse üzülmem.
0)Konumuz %100 ve %99.9999... olasılık arasındaki devasa fark.
1)Bir sistemde %100 kesinlik sağlayan bir garanti yerine %99.9999... garantiyi hedeflemek yazılan algoritmada verimlilik anlamında devasa farklara sebep olabilir. Bu probabilistic garantilerin gücünden kaynaklanır.
2)Bu farkı cryptoda kullanan 2 güzel örnek
A)Avalanche Consensus
B)Zero Knowledge'lar
Peki bu aradaki ufacık fark pratikte neden devasa ölçek farkı oluşturuyor?
Kriptopara'lar doğaya zarar veriyormuş da ondan karşılarmış. Yalan. Anca kendilerini kandırırlar bunlarla.
Dışarıdan bakanlar diyor ki bu Kripto'ya girenlerin hepsi zengin oldu. Bir şey yaptıkları da yoktu bunların. Aslında hak etmiyorlardı. Fakat ben kazanamadım.
Bu benim gerizekalılığımdan olamaz. Onlar haksız kazanç elde etmiştir. Ben de çok ahlaklı bir insan olduğum için bu haksız para kazanma olayına karşıyım. Ne kadar da fakir ama gururluyum(!) Enerji tüketimi, doğa vs olayları bu sözde ahlaklarına kılıf.
Kripto'dan ve ondan para kazananlardan nefret ediyorlar. Yanlışlarını düzelteceklerine yasaklansın istiyorlar. Adeta unutmak istedikleri kötü bir anı. Neden zamanında Kripto'ya girmedim diye kendi kendilerini yiyip bitiriyorlar.
Ye’sin bulanık rûhunu zerk etmeye baktı;
Mel’un aşı bir nesli uyuşturdu, bıraktı!
«Devlet batacak! » çığlığı beyninde öter de,
Millette bekà hissi ezilmez mi ki? Nerde!
«Devlet batacak! » İşte bu öldürdü şebâbı;
Git yokla da bak, var mı kımıldanmaya tâbı?
Âfâkına yüklense de binlerce mehâlik,
Batmazdı bu devlet, «batacaktır! » demeyeydik.
Batmazdı, hayır batmadı, hem batmayacaktır;
Tek sen uluyan ye’si gebert, azmi uyandır.
Kâfî ona can vermeye bir nefha-i îman;
Davransın ümîdin, bu ne haybet, bu ne hirman?