1. నంద్యాల ఇప్పుడు జిల్లాగా ఏర్పడినప్పటికీ, 1953 లో ఆంధ్ర రాష్ట్రానికి కర్నూలు రాజధానిగా ఎంపికయినప్పుడు, తాత్కాలికంగా కొంతకాలం కర్నూలు జిల్లా కలెక్టర్, ఎస్పి కార్యాలయాలు నంద్యాలలో ఉన్నాయి. అంటే దాదాపు 70 సంవత్సరాల క్రితమే నంద్యాల జిల్లా కేంద్రంగా ఉన్నదన్నమాట(కొన్ని కార్యాలయాలు)
2. రాయలసీమ ఆలయ పర్యాటకానికి పెట్టింది పేరు. జిల్లాల పునర్విభజన తరువాత దాదాపు 70% ప్రధాన ఆలయాలు 2 జిల్లాలలో కొలువైఉన్నాయి
నంద్యాల - శ్రీశైలం, అహోబిలం, మహానంది, యాగంటి, నందవరం, కొలనుభారతి, నేలమఠం మొ.
తిరుపతి - తిరుమల, తిరుపతి దేవస్థానములు, శ్రీకాళహస్తి, నాగులాపురం, నారాయణవనం మొ.
3. కొత్త జిల్లాలు ఏర్పడిన తరువాత రాయలసీమ జిల్లాలలో అన్నమయ్య జిల్లా - జిల్లా కేంద్రం రాయచోటి మాత్రమే రైల్వే స్టేషన్ లేని జిల్లా కేంద్రం 4. రాయలసీమలోని క్లాస్ -1 పట్టణాలలో కనీసం రెవెన్యూ డివిజన్ కాలేకపోయిన ఏకైక పట్టణం - ప్రొద్దుటూరు
5. జిల్లాల పునర్వ్యవస్థీకరణతో ఇప్పుడు రాయలసీమలో ఉన్న మొత్తం జిల్లాల సంఖ్య 8.
1800 నుండి రాయలసీమ జిల్లాల సంఖ్య ఇలా మారుతూ వచ్చింది 1-3-2-3-4-5-4-8
6. 4 రెవెన్యూ డివిజన్లు ఉన్న జిల్లాలు రాయలసీమలో 4 ఉన్నాయి - కడప, తిరుపతి, చిత్తూరు, శ్రీసత్యసాయి
7. తిరుమల తొలిగడప కడప అని ప్రసిద్ది. అయితే జనవరి 26 ప్రతిపాదిత జిల్లాల ప్రకారం కడప, తిరుపతి జిల్లాలకు సరిహద్దు ఉండేది. కానీ ఏప్రిల్ 3 తుది నోటిఫికేషన్ ప్రకారం తిరుపతి జిల్లాలోని కొన్ని మండలాలు నెల్లూరు జిల్లాలో కలపడం వల్ల కడప జిల్లాకు, తిరుపతి జిల్లాకు సరిహద్దు లేకుండా పోయింది
8. 111 సంవత్సరాల కలయిక.
కడప జిల్లాలోని రాజంపేట, రాయచోటి, కోడూరు చిత్తూరు జిల్లాలోని మదనపల్లె, పీలేరు వంటి ప్రాంతాలతో అన్నమయ్య జిల్లా ఏర్పరిచినా ఈ భూబాగాలు అన్నీ 1911 వరకు కడప జిల్లాలో ఉన్నవే.
9. జిల్లాల పునర్వ్యవస్థీకరణతో తిరుపతి జిల్లా విద్యాలయాలు, పర్యాటకం(ఆలయాలు), పరిశ్రమలు(శ్రీసిటీ, తడ), కేంద్రప్రభుత్వ సంస్థలు (శ్రీహరికోట, IIT మొ.), సముద్ర తీరం, రోడ్డు-రైలు-ఆకాశ- సముద్ర రవాణా వ్యవస్థతో రాయలసీమలో అత్యంత గొప్ప జిల్లాగా అవతరించింది
10. పాణ్యం(కర్నూలు - నంద్యాల), రాజంపేట (కడప - అన్నమయ్య), రాప్తాడు( అనంతపురం - శ్రీసత్య సాయి), నగరి (చిత్తూరు - తిరుపతి), వెంకటగిరి(తిరుపతి - నెల్లూరు) నియోజకవర్గాల భూబాగాలు ఒకటికంటే ఎక్కువ జిల్లాలలో ఉన్నాయి
The man who once saved Bellary from an epidemic - Right Honorable Kolachalam Venkatrao
శ్రీ కోలాచలం వెంకట్రావు స్వాతంత్ర సమరయోధులు, ధర్మదాత, ప్రముఖ న్యాయవాది, ది లయన్ ఆఫ్ ది బార్, సంఘ సంస్కర్త, భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ తొలితరం నాయకులలో ఒకరు,
రాజనీతి దురంధరులు, బళ్ళారి మాజీ మున్సిపల్ ఛైర్మన్. విజయనగర సామ్రాజ్య ఆస్థానంలోని విద్వాంసులు మహా వ్యాఖ్యాత అయిన మల్లినాథ సూరి వంశంలో కోలాచలం వెంకట్రావు గారు 1850 ఫిబ్రవరి 28న బళ్ళారి లో జన్మించారు. వీరి తండ్రి కోలాచలం సేతుపతి శాస్త్రి అనెగొంది సంస్థానంలో దివాన్ గా ఉండేవారు.
వీరి సోదరులు ఆంధ్రచరిత్రనాటకపితామహుడు కోలాచలం శ్రీనివాసరావు గారు. ప్రముఖ స్వాతంత్ర్య సమరయోధురాలు, అనంతపురం- బళ్ళారిలలో తొలి వైద్యురాలల్లో ఒకరు అయిన డా. నివర్తి లక్ష్మీదేవి శాస్త్రి వీరి భార్యకు మేనకోడలు.
1902 వ సంవత్సరంలో బళ్లారిలో ప్లేగు వ్యాధి దావానలంలా వ్యాపించింది.
ఈ మూడు పద్య పాదాలు వరుసగా క్రీ. శ 1465, క్రీ.శ 1369, క్రీ.శ 1344 సంవత్సరాలను సూచిస్తాయి.
ఈ విధంగా కాలాన్ని/ సంవత్సరాలను అంకెలలో కాక సంకేత పదాలతో వాక్యాలతో తెలియజేయడాన్ని chronogram అంటారు.
శాసనాలలో / కావ్యాలలో మొదట సంవత్సరం / కాలం సూచించేవారు కాదు. ఆ తరువాత పలానా రాజు పట్టాభిషిక్తుడై పలనా సంవత్సరాలు అయిన తరువాత అని వాడేవారు. ఆ తరువాత ‘శక’ సంవత్సరాలు మొదలయ్యాయి.
శాసనాలలో శాలివాహక శకంతో పాటు 1126, 1232 అంటూ అంకెలు పేర్కొని ఆయా కాలాన్ని సూచించేవారు.
అయితే కొందరు కవులు, శాసన కర్తలు తమ కావ్యాలలో, శాసనాలలో కాలాన్ని నేరుగా అంకెలలో సూచించకుండా పైన చెప్పిన విధంగా Chronograms వాడి వాక్యాలలో తెలియజేసేవారు.
పశ్చిమ చాళుక్య / కళ్యాణి చాళుక్య రాజు మూడవ సోమేశ్వరుడి పెద్దతుంబలం శాసనం
Sōmēśvara III inscription from Pedda Tumbaḷam,Kurnool District, Andhra Pradesh
ASI received photograph of this inscription from Sri. S. Ravikumar Reddy, engraved on a slab
found in a ruined Narasimha temple in the village Pedda Tumbaḷam, Adoni mandalam, Kurnool district, Andhra Pradesh.
It is written in Kannaḍa language and characters, dated Year 12, Pingala, Bhādrapada, amāvāsya, Solar eclipse = 1137 C.E. November 15.
It records the gift of the village Bādambeyyamgēri in Tumbaḷu 30 as sarvamānya to the god Narasimhadēva of Tuṁbaḷabīḍu in Sindavāḍi-paṭṭana by Hiriyadaṇḍanāyaka Kādimayya for the renovation of the temple, provide food offerings, conduct worship, burn the perpetual lamps
సుమారు వెయ్యి సంవత్సరాల గండికోట చరిత్రలో అనేక మంది పాలకులు గండికోటను పాలించారు. ఒకప్పుడు స్వతంత్ర కాయస్థ రాజ్యానికి రాజధానిగా ఉండి విజయనగర సామ్రాజ్యంలోని శత్రుదుర్భేద్యమైన దుర్గాలలో ఒకటిగా నిలిచిన గండికోటను పాలించిన ఏకైక మహిళ మదీనా బీబీ.
మదీనా బీబీ కడప సుబాను పాలించిన అతిగొప్ప మాయాణా నవాబు అబ్దుల్ నబీ ఖాన్ కోడలు మరియు కడప నవాబు అయిన మోచ మియ్యా భార్య. మదీనా బీబీ గండికోట పాలనపై కడప కైఫియత్తు మరియు గండికోట కైఫియత్తుల కథనాలలో కొంచెం వైరుధ్యం ఉంది.
అయినప్పటికీ దాదాపు రెండు కైఫియత్తులు గండికోట జాగీర్దార్ గా మదీనా బీబీని, ఆమె చేసిన యుద్ధాలను స్పష్టం చేస్తున్నాయి
విజయనగర సామ్రాజ్యం పతనానంతరం కడప మొదట గోల్కొండ ఆ తరవాత మొఘలుల స్వాధీనంలోకి వెళ్లిపోయింది. కడప సుబాలో మాయణా నవాబులుగా పిలవబడ్డ కడప నవాబులు పాలన మొదలయ్యింది.
వెలుగులోకి వచ్చిన రాణి లక్ష్మీదేవి (లక్కుమదేవి) గుండ్లూరు (చిత్తూరు జిల్లా) శాసనం -13 వ శతాబ్దం
రాణి లక్ష్మీదేవి చంద్రగిరి రాజధానిగా చిత్తూరు ప్రాంతాన్ని పాలించిన యాదవరాయ వంశం వారి ఆడపడుచు. నెల్లూరు చోడరాజు తిక్కచోడుడి భార్య
Yādavarāya king Vīra-Nārasingadēva inscription from Gunḍlūru, Andhra Pradesh
This inscription is engraved on a slab kept in front of the Chēnnakēśava temple in Gunḍlūru,Kalikiri Mandalam,Chittoor district,AP.
It is written in Tamil language and characters dated Śaka 1167 (1245 C.E),Vīśvāvasu, Makarasaṅkrānti.
It records the gift of taxfree lands in the village Araisamputtai to the god Kēśavaperumāḷ in Gunḍalūr of Kilaimarayarpaḍi-nāḍu in Iraṭṭapāḍikoṅḍa Chōḷa maṇḍalam by
Vijayanagara inscription of Sadāśivarāya from Errakottavāripalli, Andhra Pradesh
It is engraved on a boulder lying near the village Errakottavāripalli in Kalakada mandalam, Chittoor district, Andhra Pradesh.
It is in Telugu language and characters, dated in cyclic year Śobhakṛit, Kārttīka śu. 15 and mentions the rule of mahāmaṇḍalēśvara Jillela Narasiṁharājayyadēva, a subordinate of Vijayanagara king Sadāśivadēvarāya.
Based on this the cyclic year Śobhakṛit falls in Śaka 1465 and the date corresponds to 1543 CE, November 11, Sunday.
It records the gift of dasavadanaṁ and some taxes for the maintenance of a tank constructed at Mustūri by mahāmaṇḍalēśvara Jillēla Narasinghrājayyadēva.