Thread by @benwilbrink

TK morgen 19:00-22:30
Wijziging van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek in verband met het toevoegen van decentrale loting als selectiemethode voor opleidingen met capaciteitsfixus in het hoger onderwijs(35765) tweedekamer.nl/debat_en_verga… Oude tijden herleven

Die oude tijden verzameld, maar dan wel NA 1726: zie hier benwilbrink.nl/projecten/lote…

De auteurs laten zien hoe de wortels van de staatsloterij liggen in de oplossing van een verdelingsprobleem op de markt van Brugge: wie mag er een kraam plaatsen? Een numerus fixus uit de middeleeuwen.
Verdelingsproblemen, zie bv. H. Peyton Young (1994) press.princeton.edu/titles/5379.ht…

Raad van State: tweedekamer.nl/debat_en_verga… Blijkt geen idee te hebben waar het over gaat:
"Invoering van ongewogen loting staat echter ver af van het uitgangspunt van de juiste student op de juiste plaats en zou daarom niet als zelfstandig selectiemiddel moeten worden ingevoerd."

Want waar gaat het dan wél over: een billijke verdeling van schaarse plaatsen. Over wat 'billijk' is, heeft de TK al eens zeer, zeer uitvoerig gediscussieerd (1975), en uiteindelijk een compromis bereikt: de gewogen loting. De Raad van State vindt zelf het wiel wel uit, toch?

Dit advies van de Raad van State is een zootje ongeregeld. Met alle respect hoor, maar de Raad toont hier een schrijnend gebrek aan expertise op het thema van selectie-aan-de-poort bij numerus fixusstudies. Een stapeling van onzorgvuldige uitspraken in dit advies. Tjonge jonge.

Onbegonnen werk dit advies punt voor punt te corrigeren. De kamerleden zijn gewaarschuwd. Op specifieke vragen geef ik graag per kerende tweet antwoord.
Oh ja, op staatsrechtelijke kwesties geeft de Raad niet thuis. In ons stelsel is een NF uitzonderlijk, dus ook de verdeling.

Ik begrijp niet dat de Raad van State 10 bladzijden nodig heeft voor het advies. Gewogen loting is in 1975 kamerbreed aangenomen, natuurlijk is dit ook anno 2023 een mogelijkheid voor verdelen van plaatsen. Oké, doen. Integraal loten: in de 60er en 70er jaren niet ongebruikelijk

bij toelating tot hoger beroepsonderwijs waar vaak (veel) meer aanmelders dan plaatsen beschikbaar waren. Ik heb nooit gelezen dat daar problemen mee waren. Wanneer daar goede argumenten voor zijn: natuurlijk kan integraal loten ook worden ingezet. Klaar. Een advies van 1 A4.

Het voorstel van Wet 12 maart 2021 staat nu dinsdag op de agenda (waarom pas nu: het was ivm demissionair kabinet controversieel verklaard). Hier ophalen: tweedekamer.nl/debat_en_verga… Kern van de zaak: de wijziging van Artikel 7.53 van de WHOWO

Ik heb de toelichting nog niet gezien, maar ik zal mijn eerste indruk hier geven. Ik vind dit bizar. Het is een poging om decentrale selectie centraal te regelen. Dit is detail-regelgeving bij wet; niet doen. Geef gewoon de ruimte om ook loting te hanteren, gewogen of niet.

De toelichting op het voorstel van wet is weer een behoorlijke lap tekst, waarin ik geen expertise op het gebied van selectie in onderwijs vrees te herkennen. Ik ben moe, ik wil er eigenlijk niet aan. Waarom lukt het OCW niet om deskundigen te vinden die helderheid verschaffen?

Ik denk terug aan de behandeling van het wetsvoorstel loten in 1975. Staats Ger Klein had zich goed in de materie verdiept. Woordvoerder voor de PvdA Kees Kolthoff was kort tevoren nog mijn diensthoofd aan de UvA, en uitstekend op de hoogte van de argumenten over en weer.

Die argumenten waren niet allemaal even briljant, maar het was iedereen hopelijk wel duidelijk dat de argumenten voor loten vooral kwamen van lieden met een achtergrond in psychologische selectie die konden aantonen dat selectie in deze NF-situatie geen winst op zou leveren.

Oppositie tegen loten was er ook bij een oudere garde: De Moor, A.D. de Groot, en Wiegersma. Maar ook De Groot was mordicus tegen het inzetten van psychologische tests en interviews, en gaf ook toe dat selectie op eindexamencijfers niet echt iets op zou leveren.

Vergelijk dat met wat we nu hebben: iedereen heeft zich ermee bemoeid, niemand heeft greep op deze lastige materie. Robbert Dijkgraaf zal het voorstel van wet verdedigen. Begrijpt hij wat op het spel staat? Of denkt hij, met Vincent Icke, dat loten maar mallotig is? (zijn pun)

Ik denk altijd dat politieke keuzen pas zijn te maken wanneer de feiten (of de mogelijke scenario's) bekend zijn.
Bij kwesties van toelating tot het ho (NF-studies) lijkt het wel eens omgekeerd te zijn.
Ik begrijp het wel, feiten zijn soms lastig als feiten te herkennen.

Ik lees in een Inspectierapport over decentrale selectie-aan-de-poort:
"Wel mogen opleidingen in bepaalde gevallen selecteren. Daarbij is het van belang dat studenten bij gelijke geschiktheid een gelijke kans hebben." (Alida Oppers)
Dat geloof je toch niet. Wat een amateurisme.

Ik ben bang dat de Inspectie (de inspecteur-generaal van het Onderwijs) met deze onzin velen op het verkeerde been heeft gezet. Ik kwam de verwarring immers ook al tegen in het advies van de Raad van State.
'Onzin': het stopt het denken over hoe de schaarste te verdelen.

De Memorie van Toelichting dan. 1e alinea, over Decentrale LOTING: "Hierdoor kunnen universiteiten en hogescholen per opleiding meer
MAATWERK toepassen bij het inrichten van selectieprocedures en wordt
beoogd de kansengelijkheid voor aspirant-studenten te vergroten."

Eerst maar even over die gelijke kansen: bij integraal loten zijn die kansen gelijk, dus ongeacht 'geschiktheid'.
Maar dat is in flagrante strijd met de Inspectie-ideologie van 'bij gelijke geschiktheid een gelijke kans'.
Loten we alleen bij gelijke geschiktheid? En wat is dat?

Tja, laat maar zitten. Over dat idee van 'geschiktheid' is al wel het een en ander geschreven, zoals in een publicatie van de Academische Raad in 1964 over numeriek rendement. Geintje, het rolt er zomaar uit. Serieus: begin over 'geschiktheid', en we lullen ons helemaal vast.

Punt is, bij deze 1e alinea van de MvT: loting als instrument voor het eerlijk verdelen van schaarste wordt hier verengd tot instrument voor maatwerk en kansengelijkheid. Alsof de loting iets moet DOEN, zoals tests en interviews iets DOEN. Loting is juist AFZIEN van DOEN.

Voor loten kunnen tal van redenen zijn, perk dat niet op voorhand in, al helemaal niet bij wet. Bij gelijke gevallen en een schaars en ondeelbaar goed is loten onvermijdelijk (eindeloos delibereren komt immers op hetzelfde neer).
Prinpiële kwestie: wanneer zijn gevallen gelijk?

Bijvoorbeeld omdat uiteindelijk succes in het betreffende beroep onvoorspelbaar is ogv. beschikbare data.
Of omdat in ons stelsel iedereen (met eindexamen) even toelaatbaar is, dus evenveel aanspraak heeft op schaarse beschikbare plaatsen.
enzovoort
Ben ik begrijpelijk?

Wat overal elders een numerus clausus heet, noemden we in ons polderland een numerus fixus (eufemistisch bedoeld?), en heet in deze MvT een capaciteitsfixus. Ik doe een dringend beroep op de wetgever om niet telkens nieuwe begrippen te gebruiken voor hetzelfde fenomeen.

Ik hecht wel aan een juiste weergave van de voorgeschiedenis. In 1999 werd ook decentrale selectie voor een deel van de beschikbare plaatsen toegestaan. Dat was op basis van het advies van de Cie. Drenth, vermeld dat dan ook. Rapport Drenth: archief06.archiefweb.eu/archives/archi…

Daar moet ik bij vermelden dat het advies van de Cie Drenth mede tot stand is gekomen onder druk van premier Wim Kok en minister Jo Ritzen. Cie-vz Pieter Drenth heeft zich in de NRC later verontschuldigd voor dit zwichten onder ongepaste politieke druk. nrc.nl/nieuws/1997/02…

Het voorstel van de Cie-Drenth/Kok/Ritzen was een afschuwelijk gedrocht waarover scherp is gedebatteerd in de media en de politiek, zie publicaties in 1997 hier: benwilbrink.nl/projecten/lote… Er was weerstand tegen het zo drastisch loslaten van de gewogen loting ten gunste van enkelen.

De ingezonden brief van Drenth over het onder druk zetten van zijn commissie door het kabinet vind ik in het archief van NRC niet terug. Wel een toepasselijk stuk uit 2004: 'Selectie aan de poort werkt niet' nrc.nl/nieuws/2004/04… Dus hou op met moeilijk-doenerij over kansen.

Even kort knal boem dan.
Als er te weinig IC-bedden zijn, wie krijgen die dan? Kijk: dat is een kwestie van rechtvaardig verdelen van schaarste, en een verdomd lastige. Even wat roepen over gelijke kansen gaat dit niet oplossen.
Een fixus voor geneeskunde is ook ernstig.

Een vraag waar te makkelijk aan voorbij is gegaan: waarom zouden kandidaten met hogere eindexamencijfers of een mooiere motivatie-brief of een betere babbel in het interview méér recht hebben op een schaarse studieplaats dan anderen? Nou? #meritocratie De vloek van verdienste.

Waarom verdiepen weinigen zich in die vraag? Boektitels die toevallig voor me liggen: Triage and justice - Pursuing equal opportunities - A theory of justice - Desert - What do we deserve? - Making all the difference - Justice and the politics of difference - The idea of justice.

Loten? Kijk: Random justice - Justice by lottery - From chance to choice - Lotteries for education. Origins, Experiences, Lessons - The nature and uses of lotteries - The political potential of sortition - The Genetic Lottery: Why DNA Matters for Social Equality - Moral luck.

Terug naar de MvT, die meldt: "Het decentraal selecteren van aspirant-studenten op basis van kwalitatieve criteria heeft tot doel om de meest geschikte student op de juiste plek te krijgen." Wat geen bijster zinvolle uitspraak is. Begrijpt u waarom dat zo is? Welke wet zegt dit?

De MvT verwijst naar 2013, en dat klopt. zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-33519-3.ht…) De MvT op een wetswijziging zegt: "Het wetsvoorstel is erop gericht de juiste student op de juiste plaats te krijgen. Er worden nieuwe regels voorgesteld voor aanmelding en studiekeuze. vv

De bestaande mogelijkheden tot het stellen van specifieke aanvullende eisen, als die nodig zijn voor de opleiding, worden beter benut."
Ik lees die 2e zin toch echt als een toelichting op wat met 'de juiste student op de juiste plaats' is bedoeld, en dat is echt iets anders vv

dan wat de MvT 2021 daarover meldt, terwijl daar toch terug wordt verwezen naar de MvT van 2013. Ik val van mijn stoel, verdomd. Zo wordt allerlei rare selectie het onderwijs in gerommeld. Is dit nu een ongelukje, een moment van onoplettendheid? Ik geloof er niets van. Brrr.

Weet u, er wordt in het debat over toelating tot numerus fixusstudies (ik houd maar vast aan de term die 50 jaar is gebruikt) vaak een type argument gebruikt dat ik niet anders kan typeren dan als 'détournement de pouvoir': van een bevoegdheid/gelegenheid gebruik maken om iets

anders voor elkaar te krijgen. Ik zal dat uitleggen. Een numerus fixus is een noodsituatie in ons onderwijsbestel. Dan moeten de schaarse plaatsen dus wel op een billijke wijze verdeeld worden. Dat is al lastig genoeg. Maar dan bedenken deze en gene dat het toch mooi zou vv

zijn om de plaatsen zó te verdelen dat het rendement van de betreffende opleidingen verbetert. Ik heb dat wel eens lijkenpikkerij genoemd. Demagogisch, natuurlijk. Maar waarom zou geneeskunde worden toegestaan wat wiskunde niet mag doen: selecteren op eindexamencijfers.

Gebruiken van een bevoegdheid voor iets anders dan waar de bevoegdheid voor is bedoeld, dat is misbruik. Het is een belangrijk algemeen beginsel van behoorlijk bestuur, en speelt vooral in het bestuursrecht een belangrijke rol. Maar de wetgever realiseert zich dit probleem niet.

unroll @threadreaderapp