संध्येतील भगवान विष्णूंच्या केशव नावाच्या (२४ पैकी एक) शिल्पाचा परिचय
१) केशवाय नम
कोणत्याही कार्याचा शुभारंभ करताना, आचमन करतात. विष्णूंची केशवाय नमः, नारायणाय नमः, माधवाय नमः पहिली तीन नांवे घेताना, डाव्या हातातील पळीने उजव्या हातात पाणी घेऊन,
प्राशन केले जाते व गोविंदाय नमः च्या वेळी ताम्हनात सोडले जाते.नंतर बाकीची २० नांवे म्हणताना हात जोडुन नमस्कार स्थितीत ठेवले जाते याला आचमन करणे म्हणतात. आचमनाने शरीर शुध्द होते.
यातील पहिले नांव ॐ केशवाय नमः असे आहे.
विष्णू सहस्रनामातील २३ वे व ६४८ वे नांव केशव आहे.
भगवत् गीतेत दुस-या, तिस-या व दहाव्या अध्यायात अर्जुनाने श्रीकृष्णांचा, केशव म्हणुन उल्लेख केल्याचा पहायला मिळतो.
आकाशात् पतितं तोयम् ,
यथा गच्छती सागरम् ।
सर्व देव नमस्कार :
केशवं प्रतिगच्छति ॥
या श्लोकात असे सांगितले आहे की, आकाशातून पडणारे पावसाचे पाणी जसे, ओहोळ, नाला, ओढा, नदी द्वारा अंती समुद्राला पोहोचते तसे सर्व देवांना केलेला नमस्कार अंती केशवरूपी नारायणाला पोहोचतो. म्हणजे सर्व देव हे केशवाचीच रूपे आहेत.
ब्रह्मा विष्णू महेश यांच्या शक्तींना केश म्हणतात. या तिघांचे कार्य आपल्या सतर्कतेने चालविणारा तो केशव.
कंसाने, बाल श्रीकृष्णाची हत्या करण्यासाठी अश्र्व मुखी राक्षस गोकुळात पाठवला होता. त्याचे नांव केशी होते. केशी राक्षसाचा श्रीकृष्णाने वध केला म्हणुन
श्रीकृष्णाला केशव नांवाने ओळखले जाते.
श्रीकृष्णाचे केस कुरळे, घनदाट, लांब सुंदर होते म्हणून ही केशव म्हटले जाते.
केशवाची शक्ती किर्ति तर लक्ष्मी रूप श्रीदेवी आहे.
सौम्य केशव म्हणजे शांत, प्रसन्न रूपातील केशव. सौम्य केशवाची कर्नाटकात मंदिरे आहेत.
नागमंगला, मंड्या, कर्नाटक येथे सौम्य
केशवाचे मंदिर आहे.
चन्नकेशव मंदिर (चन्ना- सुंदर, देखणा -कानडी) बेलूर कर्नाटक येथे आहे.
आपल्याकडे काही मंदिरात लक्ष्मीसहित केशवाची मंदिर असतात तेथे लक्ष्मी केशव म्हटले जाते. अनेक कुटुंबांचे कुलदैवत लक्ष्मी केशव आहे.
कोकणात लक्ष्मी केशव मंदिरे बरीच आहेत.
लक्ष्मी केशव मंदिर कोळिसरे हे रत्नागिरी जयगड रस्त्यावर, रत्नागिरी पासुन ३५ किमी अंतरावर आहे.
लक्ष्मी केशव मंदिर, बिवली चिपळूण, हे चिपळूण पासुन २५ किमी अंतरावर आहे.
काही ठिकाणी लक्ष्मी केशव मंदिर असले तरी विष्णू मूर्तिची गदा, पद्म, शंख, चक्र आयुधे लक्षात घेता, विष्णू लक्ष्मी मूर्ति असते.
केशव रूपात हातातील आयुधे अश्या पध्दतीने असतात.
उजव्या समोरच्या हातात - पद्म
उजव्या पाठीमागच्या हातात - पांचजन्य शंख
डाव्या पाठीमागच्या हातात - सुदर्शन चक्र
डाव्या समोरच्या हातात - कौमोदकी गदा
ठिकठिकाणच्या केशव मूर्तीं चा परिचय येथे करून देण्याचा प्रयत्न केला आहे.
एखादा माणूस माझ्या मनातून उतरला की, मी आयुष्यभर त्याच्याकडे ढुंकूनही बघणार नाही.. ह्या अश्या स्वतःच्या ग्रेट स्वभावाचा काही लोकांना प्रचंड गर्व असतो, म्हणूनच हा मेसेज मला सगळ्यांबरोबर शेअर करावासा वाटला..
कधी तरी निवांत बसून आयुष्यात येऊन गेलेल्या आणि दुरावलेल्या
नात्यांचा डोळसपणे अभ्यास केला की, लक्षात येतं की, असे अनेकजण ज्यांनी "आपल्याला दुखावलं" म्हणून आपल्या आयुष्यातून आपण त्यांना
वजा केलं होतं ते अनेकदा समर्थनीय नव्हतंच !
भावना दुखावल्या, असं म्हणत आपण आपल्या अहंकाराला विनाकारण जोपासत बसलो..
आणि सोन्यासारखी माणसं आपल्या प्रतिक्षेला कंटाळून आपापल्या मार्गे निघूनही गेली.
त्यांची एखादी कृती, चूक हा जणूकाही जन्म-मरणाचा प्रश्न बनवून ती हकनाक आपल्या अहंकाराची बळी कधी झाली, हे कळलंच नाही.
आपण जसे जसे परिपक्व होत जातो तसं तसं लक्षात येतं की,
✍️ कोणाचाही द्वेष करण्याची सवय जीवनात कोणतेही सुख मिळवू देत नाही. ही सवय आपली मानसिक शांती भंग करते. तुम्ही कधी कधी जास्त स्पष्ट बोलता. त्यामुळे लोक तुमच्या पासून दुरावतात.
पण त्यांना तुमच्या बोलण्याचा अर्थ कळेपर्यंत त्याची वेळ निघून गेलेली असते.
आयुष्यात दोनच गोष्टी पाहीजे. कुटूंबाच प्रेम आणि काही प्रेमळ व्यक्तींची साथ.
आधाराची अपेक्षा नकळत माणसाला अपंग बनवून जाते. अंथरुणावर रात्री झोपताना उद्याची चिंता भासली की, समजून जायचं आयुष्य जबाबदारीच्या पायऱ्या चढत आहे. धडा तर लहान मुलांकडून घेतला पाहिजे. की,
जे आपलाच मार खाऊन, परत आपल्यालाच बिलगतात.
नाती जपत चला. कारण, आज माणूस एवढा, एकटा पडत चालला की, कुणी फोटो काढणारा पण नाही. सेल्फी काढावी लागते. ज्याला लोक फॅशन समजतात. प्रत्येक व्यक्ती आपल्या जीवनात काही ना काही उद्देशानेच येत असतो. कोणी आपल्याला केवळ अजमावून जाते.
सुई दोरा वापरण्याचा एक नियम पुर्वी पाळला जायचा, अजूनही अनेक घरात असेल. नियम असा असतो की, समजा एखाद्याने दोऱ्याने काही शिवलं आणि ओवलेला दोरा संपला तर त्याने परत सुईत दोरा ओवून गाठ मारुन तो नीट रिळाला गुंडाळून ठेवायचा.
दुसऱ्याला सुईला दोरा लावलेला मिळतो, त्याचं काम झालं की त्यानं परत तेच करायचं.
पुर्वीच्या काळी पाण्याचे बंब असायचे. एकत्र कुटुंब असायचं. गरम पाण्याच्या बाबतीतही हा नियम असायचा की जो बंबातून पाणी घेईल त्यानं अंघोळीला जाण्यापुर्वी दुसऱ्यासाठी बंबात पाणी भरायचं.
दुसऱ्यानं तिसऱ्यासाठी, जेणेकरुन वेळ आणि इंधन बचत व्हायचीच पण गैरसोयही टाळता यायची.
सुबत्ता वाढत गेली तसतशी एकमेकांवर अवलंबून जगण्याची जीवन शैलीही बदलत गेली. आता दुसऱ्याचा विचार करण्याची वेळ वारंवार येत नाही, पण याचा अर्थ तो करायचाच नाही असं मात्र नाही.
एका व्यापाऱ्याला बाजारात एक भव्य उंट विकत घ्यायचा होता.
आणि एक उंट निवडल्यानंतर त्या उंटाची किंमत ठरवण्यासाठी उंट विक्रेता व व्यापारी यांच्यात बोलणी सुरू झाली .
व्यापारी आणि उंट विक्रेत्यामध्ये करार झाला आणि शेवटी त्या व्यापाऱ्याने उंट विकत घेऊन घरी नेला !
घरी पोहोचल्यावर व्यापाऱ्याने आपल्या नोकराला उंटाचा काजवा (खोगीर) काढण्यासाठी बोलावले ..!
काजवेच्या खाली सेवकास एक लहान मखमली पिशवी सापडली ज्यामुळे उघडकीस आले की ते
मौल्यवान हिरे व रत्नांनी परिपूर्ण आहेत ..!
सेवक ओरडला, "मालक , तुम्ही एक उंट विकत घेतला, परंतु त्या बरोबर काय? विनामूल्य आले आहे. ते पहा!"
व्यापारी देखील आश्चर्यचकित झाला, त्याने आपल्या नोकरांच्या हातात हिरे पाहिले. ते सूर्यप्रकाशामध्ये आणखी चमकत होते आणि चमकत होते.
सद्गुरू आणि शिष्य यांचं नातं आई मुलासारखं किंवा त्याच्यापेक्षाही अधिक जवळीकीचं असतं कारण आई -मुलगा हा संबंध एका जन्माचा असतो तर सद्गुरू जन्मोजन्मी आपली काळजी घेतात. दुसरं म्हणजे आईच्या प्रेमाला थोडीशी स्वार्थाची झालर असते ,
सद्गुरूंच्या जवळ त्याचा लवलेशही नसतो.
पुढचं असं मनात येतं की , " आपले सद्गुरू कोण आणि ते आपल्याला कधी भेटतील ?
यावर श्रीमहाराज उत्तर देतात , " तुम्ही साधना सुरु करा. सद्गुरू कुठंही असुदेत ! ते तुम्हाला निश्चित भेटतील. जसं गुळाची ढेप कुठं ठेवलीये ते मुगळ्यांना सांगायला नको."
त्यामुळं निश्चिन्त मनानं साधना म्हणजेच नामस्मरण करणं हाच सद्गुरू भेटीची राजमार्ग आहे."
साधना करत असताना सद्गुरू आपल्यासाठी काय करतील ? या प्रश्नाचं उत्तर असं ,
" शिष्याला नामाची गोडी लावणं हेच सद्गुरुंच काम असतं ! एकदा का शिष्याला नामाची गोडी लागली की सद्गुरू आपोआप
"शांतता ही का महत्त्वाची असते..?आज काल आपण पाहतो, काही माणसे लहान - लहान गोष्टींवर खुप चिडचिड करत असतात. त्याचा जीवनात आलेल्या संकटांवर त्यांना मात करता येते नाही .
त्यामुळे ती माणसे स्वतःचा राग दुसऱ्यावर काढत असतात. पण, असल्याने काही होणार आहे का नाही ना..?तुम्ही जर स्वतःचा राग दुसऱ्यावर काढत असाल,तर तुम्ही दुसऱ्याचे मन दुखवत आहात. हे विसरून चालणार नाही.
विना कारण दुसर्याचे मन दुख उन स्वतःचे कधीच चांगले होत नाही .
जो माणूस स्वतःचा सुखा पेक्षा दुसर्यांचा सुखाचा विचार करतो. तोच जीवनात एक व्यक्ती म्हणून जगु शकतो .
ज्या माणसाच्या जीवनात दररोज अनेक संकटे येतात तरी पण जो माणूस नेहमी चांगल्या मार्गाने चालत असतो . तोच जीवनात संकटांवर मात करून पुढे जाऊ शकतो . पण , जो माणूस नेहमी दुसर्याच