Thread by @Przewodzik

#PrzewodzikKsiążkowy #ChińskiTydzień

„Spo­łe­czeń­stwa i na­ro­dy chęt­nie uwa­ża­ją się za wiecz­ne. Pie­lę­gnu­ją też opo­wie­ści o swo­ich ko­rze­niach. Szcze­gól­ną ce­chą chiń­skiej cy­wi­li­za­cji jest brak za­uwa­żal­ne­go po­cząt­ku. Chi­ny po­ja­wia­ją się w (1)

hi­sto­rii nie jako kon­wen­cjo­nal­ne pań­stwo na­ro­do­we, ale ra­czej jako per­ma­nent­ne zja­wi­sko na­tu­ral­ne. W opo­wie­ści o Żół­tym Ce­sa­rzu, czczo­nym przez wie­lu Chiń­czy­ków le­gen­dar­nym wład­cy i za­ło­ży­cie­lu, Chi­ny wy­da­ją się już ist­nieć. Gdy (2)

ce­sarz po­ja­wia się w mi­cie, chiń­ska cy­wi­li­za­cja po­grą­żo­na jest w cha­osie. Ry­wa­li­zu­ją­cy mię­dzy sobą ksią­żę­ta drę­czą sie­bie na­wza­jem i nę­ka­ją lud­ność, a wy­czer­pa­ny wład­ca nie po­tra­fi utrzy­mać po­rząd­ku. Nowy bo­ha­ter za­cią­ga ar­mię, (3)

za­pro­wa­dza spo­kój w kró­le­stwie, po czym zo­sta­je ogło­szo­ny ce­sa­rzem. Żół­ty Ce­sarz wszedł do hi­sto­rii jako bo­ha­ter­ski za­ło­ży­ciel. W mi­cie za­ło­ży­ciel­skim nie two­rzy jed­nak im­pe­rium, lecz je od­na­wia. Chi­ny ist­nia­ły wcze­śniej, w hi­sto­rycz­nej (4)

świa­do­mo­ści po­ja­wi­ły się jako pań­stwo już usta­no­wio­ne, po­trze­bu­ją­ce tyl­ko od­no­wie­nia, a nie utwo­rze­nia. Ten pa­ra­doks chiń­skiej hi­sto­rii daje się za­uwa­żyć rów­nież w przy­pad­ku Kon­fu­cju­sza, sta­ro­żyt­ne­go mę­dr­ca: uwa­ża się go za (5)

„za­ło­ży­cie­la” kul­tu­ry, choć on sam pod­kre­ślał, że ni­cze­go nie wy­na­lazł, lecz po pro­stu pra­gnął przy­wró­cić do ży­cia za­sa­dy har­mo­nii ist­nie­ją­ce nie­gdyś w zło­tym wie­ku i za­tra­co­ne w póź­niej­szej epo­ce po­li­tycz­ne­go wzbu­rze­nia, w któ­rej (6)

przy­szło mu żyć. Pi­sząc o pa­ra­dok­sie po­cząt­ków Chin, dzie­więt­na­sto­wiecz­ny mi­sjo­narz i po­dróż­nik ksiądz Régis Éva­ri­ste Huc za­uwa­żył: „Chiń­ska cy­wi­li­za­cja wy­wo­dzi się ze sta­ro­żyt­no­ści tak od­le­głej, że na próż­no szu­ka­my jej po­cząt­ku. W (7)

lu­dzie tym nie ma żad­nych śla­dów dzie­cięc­twa. Jest to fakt bar­dzo szcze­gól­ny. Hi­sto­ria na­ro­dów przy­zwy­cza­iła nas do od­naj­dy­wa­nia wy­raź­nych punk­tów wyj­ścia, a za­cho­wa­ne hi­sto­rycz­ne do­ku­men­ty, tra­dy­cje i po­mni­ki na ogół umoż­li­wia­ją (8)

prze­śle­dze­nie roz­wo­ju cy­wi­li­za­cji nie­mal krok po kro­ku – asy­stu­je­my przy na­ro­dzi­nach, ob­ser­wu­je­my roz­wój, marsz na­przód, a w wie­lu przy­pad­kach tak­że póź­niej­szy roz­kład i upa­dek. Z Chiń­czy­ka­mi jest jed­nak in­a­czej. Od­no­si się wra­że­nie, (9)

jak­by od za­wsze żyli na tym sa­mym po­zio­mie roz­wo­ju co dziś, a sta­ro­żyt­ne źró­dła po­twier­dza­ją tę opi­nię”.
Gdy w II ty­siąc­le­ciu p.n.e., za pa­no­wa­nia dy­na­stii Shang, pierw­szy raz po­ja­wi­ły się zna­ki chiń­skie­go pi­sma, sta­ro­żyt­ny Egipt był u (10)

szczy­tu świet­no­ści. Wspa­nia­łe mia­sta-pań­stwa kla­sycz­nej Gre­cji jesz­cze nie po­wsta­ły, a za­ło­że­nie Rzy­mu było od­le­głe o ty­siąc­le­cia. A jed­nak obec­nie po­nad mi­liard lu­dzi po­słu­gu­je się pi­smem bez­po­śred­nio wy­wo­dzą­cym się z sys­te­mu pi­sma (11)

dy­na­stii Shang. Chiń­czy­cy mogą dziś zro­zu­mieć in­skryp­cje z cza­sów Kon­fu­cju­sza, współ­cze­sne chiń­skie książ­ki i roz­mo­wy wzbo­ga­ca się afo­ry­zma­mi na­wią­zu­ją­cy­mi do sta­ro­żyt­nych bi­tew i dwor­skich in­tryg. Rów­no­cze­śnie chiń­ska hi­sto­ria (12)

pa­mię­ta wie­le wo­jen do­mo­wych, in­ter­re­gnów i okre­sów cha­osu. Po każ­dym upad­ku chiń­skie pań­stwo od­na­wia­ło się jak­by za spra­wą nie­zmien­ne­go pra­wa na­tu­ry. Na każ­dym eta­pie po­ja­wiał się nowy bo­ha­ter do­ko­nu­ją­cy zjed­no­cze­nia – po­stę­pu­jąc (13)

szla­kiem wy­ty­czo­nym przez Żół­te­go Ce­sa­rza, pod­po­rząd­ko­wy­wał so­bie ry­wa­li i po­now­nie jed­no­czył Chi­ny (cza­sem roz­sze­rza­jąc przy tym ich gra­ni­ce). Słyn­ny po­czą­tek Dzie­jów trzech kró­lestw, czter­na­sto­wiecz­ne­go epo­su ce­nio­ne­go przez (14)

Chiń­czy­ków wie­lu stu­le­ci (tak­że przez Mao, któ­ry po­wie­dział, że w mło­do­ści za­czy­ty­wał się tym dzie­łem nie­mal ob­se­syj­nie), wy­zna­cza jed­no­staj­ny rytm: „Ce­sar­stwa roz­kwi­ta­ją i chy­lą się ku upad­ko­wi, pań­stwa jed­no­czą się lub roz­dzie­la­ją”. (15)

Każ­dy okres bra­ku jed­no­ści uwa­ża­no za od­chy­le­nie od nor­my. By od­no­wić cią­głość, każ­da nowa dy­na­stia się­ga­ła wstecz do za­sad, we­dług któ­rych spra­wo­wa­ła rzą­dy dy­na­stia po­przed­nia. Pod­sta­wo­we pra­wi­dła chiń­skiej kul­tu­ry prze­trwa­ły, (16)

wy­pró­bo­wa­ne w ogniu okre­so­wych klęsk”. (17)

Henry Kissinger "O Chinach", Wołowiec 2014