Tam 70 yıl önceydi…Federal Almanya’yla Türkiye tarihte ilk kez Berlin Olimpiyat Stadyumu’nda buluşmuştu. Recep Adanır ve Muzaffer Tokaç’ın golleriyle ay-yıldızlılar 2-1 kazanırken, kalede destan yazan Turgay Şeren Berlin Panteri lakabını alıyordu…
1950 Dünya Kupası’na gitme hakkını elde eden ancak Brezilya’nın yolunu tutmayan Türkiye, hazırlık maçı için Almanya’daydı. Rakip, İkinci Dünya Savaşı’nın yaralarını sarmaya çalışıyordu. Moral olarak çökmüş olan toplum için spor hayat damarlarından biriydi.

Bir futbolcu düşünün, kimilerine göre kahraman, bazılarına göre antikahraman. Bir taraftan şikeci olan, öbür yandan İtalya'ya 44 yıl sonra Dünya Kupası kazandıran... Beleşçi golcülerin şahı, en güzel Brezilya’nın infazcısı Paolo Rossi artık yaşamıyor.
64 yıl önce Prato'da başlamıştı öyküsü. Güzeller güzeli Toscana diyarının ürettiği en nadide çiçeklerden biriydi adeta. Daha ufacıkken Juventus tarafından keşfediliyor, bir efsane böyle başlıyordu...

Tam 80 yıl önce Brezilya’da doğan bir çocuk, önce ülkesini, ardından dünyayı fethedecekti. Bazılarına göre yeryüzünün en iyisi, kimilerine göre ikincisi Pele. Üç Dünya Kupası zaferi, tonla gol, iç savaş durdurmak... Kariyerinde yok yok; yine de onu sevmeyen çok! #tarihtebugün 23 Ekim 1940'ta güneş Brezilya'yı bir başka ısıtıyordu. Tres Çoraçoes'te doğan bir bebek, başta tüm ülkeyi, ardından tüm dünyayı kendisine hayran bırakacaktı...

“Onu penaltı kurtarırken seyretmek, Gagarin’i uzayda görmekten daha heyecan verici”ydi. Kimilerine göre tarihin en iyi kalecisi Lev Yaşin 22 Ekim 1929'da doğmuştu. Ondan başka tarihte Ballon d'Or kazanan başka kaleci yok, kariyerinde kurtardığı penaltı 150'den çok! Moskova’da bir işçi ailesinin oğlu olarak doğmuştu Yaşin. Delikanlılığını harpte yaşayan milyonlardan sadece birisiydi. İkinci Dünya Savaşı başladığında 12 yaşında olan ufaklık, fabrikada çalışmaya başlıyordu. Güçlendikçe güçleniyordu...

"Birazdan öleceğim! Sizlerden, özellikle de senden canım anneciğim, senden talebim metin olman. Elbette daha yaşamak isterdim. 17,5 yaşlık bir hayat çok kısa. Sizlerden ayrılmak hariç hiç pişman değilim."

İdamına bir saat kala böyle yazmıştı Guy Moquet. Tarih 22 Ekim 1941'di... Veda mektubunu "Siz tüm geride kalanlar, ölecek 27 kişiye değer bir saygınlıkta yaşayın" diye noktalayan direnişçi, tam 89 yıl önce Naziler tarafından 26 yoldaşıyla birlikte kurşuna dizildiğinde sadece 17 yaşındaydı.

5 Eylül 1972’te milyarlar Olimpiyat heyecanıyla yanıp tutuşurken, Münih'ten gelen haberler dünyayı dehşete düşürdü. İsrail kafilesi Filistinli militanlar tarafından rehin alındı. Sonrası tek kelimeyle kâbustu...
Filistinli “Kara Eylül” örgütünün militanları İsrail delegasyonunun kaldığı bir binayı ele geçirip sporcu ve antrenörleri esir almıştı. Binayı işgal ederken çıkan arbedede militanlar yaralanırken, güreş antrenörü Moshe Weinberg ile halterci Yossef Romano öldürülmüştü.

“34 yaşında NBA’de oynayan bir pivotum. Siyahım. Ve geyim.”
Jason Collins'in 2013'te bunları yazması tarihî bir andı, ertesi yıl Brooklyn formasıyla sahne almasıysa tarihin ta kendisi... Kariyeri boyunca giymeye çalıştığı 98 numara, bir nefret cinayetine göndermeydi. #Pride NBA kariyerine New Jersey Nets'te başlamıştı Collins. Memphis, Minnesota, Atlanta, Boston, Washington formaları giyen pivot, 29 Nisan 2013'te cinsel yönelimini açıklamıştı. Ertesi hafta Sports Illustrated'da yayımlanan haber büyük ses getiriyordu...

Amerika'da bir cezaevinde bir karı-koca dakikaları sayıyor. Yetkililer önce adamı alıyor, ardından kadını. Çok değil birkaç dakika içinde şalter iniyor...
"Bir çift güvercin"di Rosenbergler. Sovyet ajanı oldukları için idam edildiklerinde, tarih 19 Haziran 1953'ü gösteriyordu... Rosenbergler Davası, sadece Amerikan tarihinin en çok tartışılan davalarından biri olmasa gerek. Sovyetler Birliği casusları olduğu iddia edilen Ethel ve Julius Rosenberg'in idamına karar verilen mahkeme sürecinde tüm dünyada sesler yükselmişti.

Amerika'da bir mahkeme salonu. Sisteme savaş açan bir kadın, yasak olduğu halde oy vermeye teşebbüs ettiğinden yargılanıyor. Davayı görmeden kararını vermiş olan hâkim, aylar önce tutuklanan sanığa 100 dolar para cezası kesiyor. Tarih bugün o kadını yazıyor; onun yazdığı tarihi! Tarihler 18 Haziran 1873'ü gösteriyordu. New York'ta önceki gün başlayan davada, yargıç Ward Hunt kararını açıkladığında kimseyi şaşırtmamıştı. Kurallar belliydi, kadınlar oy kullanamıyordu...

Belki yeşil sahaların en büyüklerinden biri olabilirdi Socrates. Fakat o belki de sadece insanlık tarihine geçmeyi tercih etmişti. Düşününce de en büyük zaferini sahada değil, cuntaya karşı sandıkta almıştı. Obrigado Doutor!
4 Aralık 2011'de Brezilya'dan gelen bir haber, yeşil sahalarda kafasına göre takılmış bir ozanın son nefesini verdiğini söylüyordu. Biricik Socrates ölmüştü. Peki o sadece bir maestro muydu? Doktor, bir futbolcudan şüphesiz çok daha fazlasıydı. Düşünür, aktivist, sanatçı...

Tarihte bugün! 1984’te İngiltere, Brezilya’yı deplasmanda 2-0 yenmişti. 20 yaşındaki John Barnes Maracana’da samba yaparken, rakip savunmayı peşine takıp attığı gol muhteşemdi. Bu gol Ada’da turnusol kâğıdı gibiydi... #BlackLivesMatter
İngiltere’nin milli selamet cephesi National Front’un kuvvetli olduğu zamanlardı. Onlar milli takımda haliyle siyah futbolcuları istemiyordu. Viv Anderson 1978’de milli takım formasıyla tanışan ilk siyah olmuştu. O değilse de Barnes, Ada’da önyargıları tamamen parçalamıştı.

Tam 43 yıl önce Berlin'de öldürülen bir öğrenciydi Benno Ohnesorg. Onun vurulması, Alman aşırı sol öğrenci hareketlerini ve şehir gerillalarını ateşlemiş; Baader Meinhof ve 2 Haziran Hareketi kurulmuştu. 2 Haziran 1967'den sonra Almanya'da iklim sertleşiyordu... Tam 43 yıl önce Berlin'deki opera binasının önü karışıktı. Sosyalist Öğrenci Birliği, Mozart'ın ölümsüz Sihirli Flüt'ünü izlemeye gelecek olan İran Şahı ve karısını bekliyordu. İki bini aşkın eylemci Rıza Pehlevi'nin konvoyunu görmek için dakikaları sayıyordu.

Tarihte bugün! 1985’te Liverpool’u tek golle yenen Juventus, Şampiyon Kulüpler Kupası’nı müzesine götürdü. Kazananın hiç önemli olmadığı, 39 futbolseverin hayatını kaybettiği o kara gün futbol literatüründe Heysel Faciası olarak hatırlanıyor. Tabii giden gelmiyor! Futbol tarihinin en karanlık günlerinden biridir 29 Mayıs 1985. Brüksel'deki Heysel Stadı'nda oynanan Şampiyon Kulüpler finali çimdeki mücadeleden çok, tribünlerde yaşananlarla hatırlanıyor. 39 insanın öldüğü, 600 kişinin yaralandığı maç, bir utanç vesikası olarak kabul ediliyor.

Bir insan düşünün, hep muhalif. Almanya’da iklim sertleşirken, hiç taviz vermemiş bir gazeteci. Hitler'e Nobel'i yasaklatmış, savaşa asla diye haykırmış bir barış gönüllüsü. Kalemi kırıldıysa da düşünceleri asla parçalanamamış bir yazar. Carl von Ossietzky'nin ibretlik öyküsü... 1889’da doğmuştu Carl von Ossietzky. Okulda değil, hayatta öğrenmişti. Daha ufacıkken tanıştığı edebiyatçıların satırlarını hatmederken, bir taraftan da Hamburg Adliyesi’nde çalışıyordu.

Dünya Kupası tarihinin en komik anlarından biri... Herkes Brezilya’nın kullanacağı frikiği beklerken, barajdan fırlayan bir futbolcu topa var gücüyle vuruyor. Yıllardır bu anla dalga geçilse de aslında arkasında oldukça trajik bir öykü barındırıyor.
amp.twimg.com/v/1432d1bb-134… Afrika takımlarının Dünya Kupası serüveni 1934’te başlamıştı. 1928 Olimpiyat Oyunları’nda milli takımımıza fark atan Mısır, kıtanın ilk temsilcisi olmuş, onlardan tam 40 yıl sonra da ilk siyah takım turnuvaya katılmıştı: Zaire.

Futbol tarihinin unutulmaz günlerinden biri olsa gerek 21 Kasım 1973. Kocaman bir stat, tek bir takım. Tribünde yerini almış tek tük insanlar. Sembolik bir başlama vuruşunu müteakip havalandırılan ağlar... O kara günün kafamdaki özeti net: İnsanlığa atılan gol! Aslında her şey 1974 Dünya Kupası elemeleri kurasında başlamıştı. Avrupa'dan sekiz, Güney Amerika'dan da üç takım doğrudan turnuvaya gidecekti. Ayrıca her iki kıtanın birer temsilcisi play-off'ta buluşacak ve iki maç sonunda bir takım daha Federal Almanya'nın yolunu tutacaktı.

1936 Berlin Olimpiyat Oyunları’nın açılış töreninde Kanada ve Fransa’nın Nazi selamı verdiği bir ahvalde, Hitler’le tanışmayı reddeden Halet Çambel’le Suat Fetgeri politik bir tavır sergilemişti. Medar-ı iftiharlarımız ayrıca Olimpiyat’a katılan ilk Müslüman kadın sporculardı...

https://twitter.com/tarihdergi/status/1239818233793908736

Şaka gibiydi... Kanada ve Fransa Nazi selamları veriyor, Amerika kendi Yahudi sporcularını yarıştırmıyordu. Herhalde zamanın ruhu dedikleri böyle bir şeydi...