ـ #رشتوی_جدید:
«تاریخ جمهوری‌خواهی در ایران»
ـ لطفا #ریتوییت کنید.
صد سال پیش و در اواخر دوران قاجار، در حدفاصل سال‌های ١٣٠٢ و ١٣٠٣ خورشیدی، در ایران بحثی داغ شد مبنی‌بر این‌که رژیم #پادشاهی منحل و #جمهوری جایگزین آن بشود.
این طرح تا مرحلهٔ تصویب‌شدن هم پیش رفت اما نهایتا با مخالفت مردم، شکست خورد و یک سال بعد با انتقال قدرت از #قاجاریه به #پهلوی، سیستم پادشاهی ادامه پیدا کرد.
اما چگونگی برآمدن فعل #جمهوریت در اوج دوران دلبستگی مردم به #مشروطیت، روایت جالبی داره که در ادامه توضیح می‌دم.
در آن زمان بحث #پادشاهی_خواهی و #جمهوری_خواهی نقل محافل بود. روشنفکرانی که چشم به شرق‌وغرب دوخته بودند، طرفدار جمهوری بودند و میهن‌پرستانِ مشروطه‌خواه به همراه طبقهٔ متوسط، از سیستم پادشاهی که سیستم همیشگی ایران و کاملا سینک شده با #فرهنگ_ایرانی بود، حمایت می‌کردند.
شادروان #میرزاده_عشقی شاعر و روزنامه‌نگار مشهور دوره مشروطه و صاحب‌امتیاز روزنامهٔ «#قرن_بیستم»، از گروه پادشاهی‌خواهان بود. او در روزنامهٔ خود، مقالات و اشعار کوبندهٔ بسیاری در اعتراض به جمهوری‌خواهی منتشر می‌کرد.
در یکی از این اشعار، بعد از تعریف یک داستان عامیانهٔ تمثیلی برای اثبات بدردنخوربودنِ جمهوری، اصل و اساس پیداییِ این تفکر در ایران را دسیسهٔ انگلیسی‌ها برای پاره‌پاره کردن ایران عنوان کرده و از زبان #انگلیس، این توطئه را این‌چنین شرح می‌دهد 👇
گفت: «جمهوری، بیارم در میان
هم از آن بر دستِ خود گیرم، عنان
خلقِ جمهوری‌طلب را، خَر کنم
زآن‌چه کردم، بعد از این بدتر کنم
پای جمهوری، چو آمد در میان
خَر شوند از رؤیتش ایرانیان
گر نگردد مانعِ من روزگار
می‌شوم بر گردنِ آن‌ها سوار»
و سپس از اتحاد انگلیس با روسیه در استقرار سیستم جمهوری در ایران می‌گوید:
کرد زین‌رو، پخت‌و‌پز با سوسیال
گفت با آن‌ها، رَوَم در یک جوال
مسئلهٔ جمهوری‌خواهی در آن زمان یک موضوع داغ در ایران بود. #رضاخان که در آن مقطع نخست‌وزیر #احمدشاه_قاجار بود، با فشار آنگلوفیل‌ها (طرفداران انگلیس در مجلس و دربار) در پی #رژیم_چنج و استقرار جمهوری به جای پادشاهی در ایران بود.
اما کم‌کم متوجه دست‌های پشت‌پردهٔ انگلیسی‌ها شد و تغییر موضع داد. درواقع انگلیسی‌ها که چهارپنج سال قبل در جریان ماجرای سرمایه‌گذاری بر روی پروژهٔ #وثوق_الدوله برای #استعمار_ایران شکست‌خورده بودند، این‌بار با پروژهٔ جمهوری‌خواهی قصد سلطه بر ایران را داشتند.
سرانجام در روز دوم فروردین ١٣٠٣، مردم برای جلوگیری از تصویب نظام جمهوری در #مجلس_شورای_ملی، قیام کردند. چند ساعت بعد، مجلس و قوای نظامی با مردم درگیر شدند و ۴٠ نفر از مردم به شهادت رسیدند و صدها نفر مجروح شدند.
با این قیام ملی، تصویب پروژهٔ انگلیسی جمهوری‌خواهی در مجلس شورای ملی معلق ماند. سرانجام چند روز بعد، در روز ١٣ فروردین، رضاخان با انتشار بیانیه‌ای، رسما از جمهوری‌خواهان اعلام برائت کرد.
بخشی از متن بیانیهٔ رضاخان چنین بود:
«... چون در تشکیل #جمهوریت، بعضی اظهاراتی شده بود که (خوشایند) عُموم نبود و با مقتضیات این مملکت مناسبت نداشت، لذا ... نقض این عنوان و الغاء اظهارات مذکور و اعلام آن به تمام بلاد را خواستار شدیم و اجابت فرمودند. ...»
با این بیانیه رسما داستان جمهوری‌خواهی که در آن زمان پروژه‌ای از جانب انگلستان برای کنترل بیشتر بر ایران بود، در ایران به پایان رسید.
نویسنده: #بهمن_انصاری
نویسندهٔ کتاب «انقلاب مشروطه، از آغاز تا انجام»
پ.ن) ریتوییت کنید
پ.ن٢) لطفا هرجا کپی کردید،اسم نویسنده رو از زیر متن حذف نکنید.
Share this Scrolly Tale with your friends.
A Scrolly Tale is a new way to read Twitter threads with a more visually immersive experience.
Discover more beautiful Scrolly Tales like this.