امروز 7 مهرماه است. 38 سال پیش در این روز، 7 مهرماه 1359 جنگی که بعدتر بیش از هشت سال طول کشید تازه وارد هشتمین روز خود شده بود. این ازآن روزهایی است که کسی یادی از آن نمی کند. شاید به غیر از کسانی که یا درنبردهای خونین فراموش شده آن روز دوشنبه جنگیده اند .../ (1) 
یا عزیزی را در محورهای دزفول، سوسنگرد، خرمشهر، شاه آباد یا درمیان آتشنشانان پالایشگاه آبادان از دست داده باشند، کسی هیچ خاطره ای ازآن روز را سالهاست برای خودش هم مرورنکرده است. تاریخ قابل بازنویسی نیست، اما می تواند راهگشای آینده باشد وازنگر من 7 مهر59 حامل درسهای بزرگی است(2).
تهاجم عراق برگرفته از نقشه طرح شده توسط انگلیسیها در دهه 50 میلادی بود که آن هم خود برگرفته از تهاجم شهریور 20 بود (درآینده به جزییات و اشتباهات اش خواهم پرداخت).اما بادانستن این موضوع پیش ازهرچیزنگاهی بیاندازیم به وضعیت جبهه ها در 7مهر از جنوب به شمال(3):
آ-نبردزمینی مشخصی در جبهه آبادان اتفاق نیافتاد.
ب-هجوم تیپ 33 نیروهای ویژه عراق باپشتیبانی زرهی برای اشغال خرمشهر در شمال آن با از دست دادن چندین تانک توسط تکاوران نیروی دریایی متوقف شد(4).
ب-هجوم تیپ 33 نیروهای ویژه عراق باپشتیبانی زرهی برای اشغال خرمشهر در شمال آن با از دست دادن چندین تانک توسط تکاوران نیروی دریایی متوقف شد(4).
پ-عراقی ها که در روز قبل (6 مهرماه) تا فاصله 30 کیلومتری اهواز پیشروی کرده بودند تا شعاع 60 کیلومتری اهوازبه عقب رانده شدند(به علت جدایی پیاده از زرهی که از اشتباهات عراقی ها در تهاجم). نقشه زیر تقریب محدوده عملیاتی عراق(قرمز) را در آن روز نشان میدهد(5).
ت-برای درک درگیری در شمال خوزستان ابتدا به خاطر بیاورید که هور(العظیم، هویزه و...) به عنوان مانعی در بین ایران و عراق حائل است و اولین شهر مهم درشمال آنها سوسنگرد است. وضعیت در مقایسه با خرمشهردر شمال خوزستان وخیم به نظر می آمد(6).
ث- درگردش به جنوب عراقیها با نصب پل روی کرخه وباآتش بسیارسنگین توپخانه به سوسنگردنفوذ کرده بودندو پادگان حمیدیه سقوط کرد.درگردش به شمال با نفوذ به عمق باتصرف یک پادگان (غنیمت1۶ تانک) به 10 کیلومتری اندیمشک رسیده،درحال حرکت به سمت شوش وهمزمان رسیدن به پایگاه وحدتی دزفول بودند(7).
ج-در جبهه میانی یگان زرهی عراقی که فلش حمله اش به سمت ایلام بود و در روزهای قبل توسط نیروی هوایی زمینگیر شده بود، تجدید قوا کرده و در حال پیشروی بود.کمی شمالتربا کمک هوانیروز، پاتکی به سمت قصر شیرین اجرا شد که به یک کیلومتری شهراشغال شده رسید(8).
به ظاهر به غیر از زمینگیر شدن در خرمشهروضعیت عراقی ها بد به نظر نمی رسید. اما در همین روز اتفاق مهمی افتاد. شورای امنیت سازمان ملل تشکیل جلسه داد و با صدور قطعنامه 479 تقاضای آتش بس و قبول میانجی کرد و عراق باارسال وزیرخارجه خود آمادگی خودرابرای قبول آتش بس اعلام نمود! (9)
قطعنامه هیچ اشاره ای به تعیین متجاوز یا حتی عقب نشینی به مرزهای بین المللی نداشت، اما با توجه به آنکه از اهداف اصلی عراق در جنوب (خرمشهر، آبادان،اهواز) هیچ یک محقق نشده بود و تنها شهرهای تحت تصرف عراق قصرشیرین و بستان بود، آمادگی پذیرش آتش بس از سوی عراق تعجب آوربود(10).
در آن روز فرماندهان عراقی متوجه شدند که آن تهاجم آسانی که در ذهن داشتند به وقوع نخواهد پیوست و این امر با تاکید صدام بر پایین نگهداشتن تلفات در این جنگ (از عوامل دیگرشکست تهاجم) دستیابی به اهداف تهاجم را غیرممکن می کند. اما عامل موثر اصلی را شاید باید جای دیگری جستجو کرد(11).
از یک مهرماه 1359 نیروی هوایی اقدام به اجرای یک رشته بمباران استراتژیک بر علیه قلب اقتصاد عراق، صنعت نفت آن کرد.این رشته بمبارانها از جنوب به شمال همزمان با انهدام نیروی هوایی عراق بود که منجربه پناه گرفتن از کشورهای عربی خلیج فارس برای هواپیماها در هفته اول جنگ شد(12).
این بمباران استراتژیک یک هفته ای با انهدام خط لوله (مرزترکیه توسط شورشیان کرد مورد حمایت ایران) و تلمبه خانه های کرکوک توسط نیروی هوایی در شمال عراق ظرف یک هفته به هدف اصلی اش دست یافت: رساندن صادارت نفت عراق به صفر که تا سه ماه بعد هم عراق قدرت صادرات خود را بازنیافت(13).
قطعنامه 479 آغازگرتلاش فشرده و بسیار گسترده ای برای پایان جنگ در هفته ی اول آن بود: ضیا الحق رییس جمهور پاکستان به تهران آمد و با بنی صدر ملاقات کرد و از آنجا به بغداد سفر کرد. نمایندگان انگلیس، چین و فرانسه در سازمان ملل از تلاش های او پشتیبانی کردند(14).
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا(درحالی که هنوز 52 آمریکایی گروگان اصلاح طلبان فعلی بودند) ضمن تاکید بر آتش بس مخالفت خود را با الحاق از طریق زور اعلام کرد. اسراییل نیز روز قبل 6 مهر به شرط کاهش اقدامات خصمانه ایران برای کمک نظامی اعلام آمادگی کرده بود(15).
تحلیل های نظامی در آن زمان نشان می داد که با توجه به آسیب شدید به ارتش توسط انقلابیون 57 (منجمله لشگر 92 زرهی تا حدتبعید 1200 تانکچی آموزش دیده به خراسان و دیگر نقاط کشور) ایران تا مدتها توان آفندی موثری نخواهد داشت و تاریخ جنگ با آزادی خرمشهر در دوسال بعد گواه این موضوع است(16).
نباید فراموش کرد، در آن روز نه خرمشهر، نه سوسنگرد و هویزه سقوط کرده بودند و نه آبادان به محاصره درآمده بود وهنوز عدم سقوط دزفول مشخص نشده بود. اما از همه مهمتر قبول آتش بس هرگز مانع از شروع مجدد جنگ توسط یک کشوروقتی توان آن را یافت، نشده است(17).
و در روز هفتم مهرماه 1359 آن جنگ هنوز در حد یک درگیری مرزی یک هفته ای با تلفات ناچیز(درقیاس با آنچه بعدتراتفاق افتاد) بود. اما پاسخ های مقامات مختلف ایرانی در روز هشتم جنگی که هشت سال طول کشید ابعاد توهمات آنان که هنوز پس از 40 سال نیز رفع نشده است را نشان می دهد(18):
پاسخ بنی صدر در دیدار با هیات حسن نیت کنفرانس اسلامی (که نشان از فهم او از کارکرد روابط بین الملل است) این بود: بهترین راه پایان جنگ این است که دنیای اسلام به متجاوزین بفهماند در تعارض بین حق و باطل بی طرف نیست و از "حق" حمایت می کند! (19)
رفسنجانی در مجلس: جنگ را ما شروع نکرده ایک که صلح و یا آتش بس را بپذیریم. رفسنجانی در ملاقات با رییس جمهورکره شمالی: ما می دانیم که این جنگ، جنگ ایران و آمریکاست(20).
بیانیه سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی(گروگانگیران، عبدی حجاریان، اصغرزاده و ...): هرنوع میانجیگیری را از هر هیئتی طرد و محکوم می کنیم. خامنه ای: ما، با یزید مذاکره نخواهیم کرد(21).
از این نقطه به بعد رژیم بعث عراق مانند حیوانی که خود رابه مخمصه انداخته در تلاش برای آتش بس بود. سوابق درخواست آتش بس صدام تاعملیات رمضان راببینید. پس ازفتح خرمشهر عراق از تمام مناطق اشغالی به جز2500 کیلومتر عقب نشینی کرد که آنها هم تامذاکرات صلح سه سال پس ازجنگ آزادنشدند(22).
بدین ترتیب بود که انقلابیون 57 کشور را به ورطه هولناکی رهنمون شدند که 8 سال بعد با بیش از 300 هزار کشته و ویرانی غیرقابل تصور، با شکست از آن جنگ خارج شدیم. شاید بد نباشد پس از جمهوری اسلامی هفتم مهرماه را روز تعمق درباره صلح بنامیم(23).
روزشمار رخدادهای جنگ را در اینجا بیابید(تمام).
defamoghaddas.ir/fa/event/shams…
defamoghaddas.ir/fa/event/shams…
