,
17 tweets,
8 min read
Read on Twitter
چرا!می کند!ولی نه از سر توطئه بلکه از سربلاهت. اینکه به کارتر که با کسب سه دهه تجربه در ۲۰۱۵ به دنبال به رسمیت شناختن «حماس» است و «خالد مشعل» راپایبندبه صلح معرفی می کند،اعتبار توانایی تشخیص و درک منافع کشورش یا هر کشور دیگری را بدهیم لطف زیادی است.
بحران فراموش شده تورم جهانی دهه ۱۹۷۰که در آن روزها تصور عمومی به جای ارتباط دادن آن به مدل اقتصادی کینزی، آن را ناشی از قیمت نفت و اوپک که در شخص شاه فقید خلاصه می شد، می دانستند و به نام بحران انرژی می خواندند، بسیار جدی و گفتمان غالب فضای عمومی و سیاستمداران بود. 
مواضع پرتبختر شاه فقید هم که بسیار معروف است خیلی کمکی به محبوبیت او نمی کرد.به هرحال کاربه جایی رسیده بودکه مثلا چاپ یادداشت وارده چند صفحه ای از پروفسور انرژی هاروارد درنیویورک تایمز که درآن گزینه استفاده از نیروی نظامی برای حل معضل کارتل اوپک هم طرح شده بود، عادی باشد.
مذاکرات فشرده دائمی بین آژانس بین المللی انرژی که مسوول هماهنگی سیاست های 18 کشور صنعتی در آن زمان بود، با اوپک که شاه ایران شخصیت اصلی آن بود برای هر سنت بالا و پایین رفتن قیمت(یا میزان تولید نفت) مانند مذاکرات برجامی معکوس منتهی با اثری بسیار وسیع تر بطور دائمی برقراربود.
آنچه که امروز از خاطر رفته آن است که ترسی بودکه در دنیای غرب درنتیجه کارتل اوپک به وجود آمده بود که کارتل های دیگری مثلا برای بوکسیت،فسفات،مس،روی، قهوه و یا حتی «موز» شکل بگیرد که دامن زننده به سیستم جدیدتوزیع ثروت به نفع کشورهای دارای منابع یا«نظم جدید اقتصادی بیم المللی» باشد.
تلاش آمریکایی ها برای متلاشی کردن آن کارتل با بستن قراردادهای مجزا با دیگر اعضا تاوقتی که شاه قدرتمندترین عضو اوپک بود بی فایده بود و تحلیلگران آن عصر از خواندن وضعیت بین اوپک و کشورهای صنعتی با نام جنگ سرد ابایی نداشتند.
علائم شکاف عمیق بین شاه فقید و غرب تا حد ترس از استنکاف خریداران نفت(منجمله آمریکا) از پرداخت پول آن و طرحهای گروکشی متقابل توسط دولت هویدا بااستقراض از منابع غربی (و استنکاف متقابل از بازپرداخت وام یا بهره)چیز پنهانی نبود.
اینها رابرای این نگفتم که خبر از توطئه ای بدهم، مقصود آن است که بدانیم هرچند در نگاه رو به عقب شاه فقید متحد درجه یکی برای دنیای غرب به شمار می آید، فشاری که آنها از جانب او در آن دهه حس می کردند، شرایطی را به وجود آورده بود که کسی به محض رفتن اش دلش برای او تنگ نشود.
یکی از بهترین تصاویری که می توان از آنچه آن روزها در ذهن (آشفته) کارتر می گذشت بدست آورد از آن سخنرانی مشهور او "بحران اعتماد" در تابستان 1357 است که خواندن نسخه کامل بیش از 3500 کلمه ای آن برای فهم تصمیمات سردرگم ایالات متحده در مقابل شورش در حال وقوع در ایران ضروری است.
اما بخش کلیدی مرتبط این جملات زیر است که معضل نفتی را بحران امنیت ملی معرفی می کند. هرچندراه حل اعلامی کارتر تلاش افزایش تولید و محدود کردن واردات بود،اما نمی توان گفت که همچنان شاه فقید،مردی که واقعی یا خیالی باعث و بانی این بحران فرض می شد،درکنه نگاه اومتحد درجه یک بود.
صد البته کارتر که راه حل اش برای معضل مادی انرژی کشور خودش، جستجوی معنوی(!) برای روح پرتلاش آمریکایی، مقابله با مصرف گرایی و کلیشه هایی بود که ته مایه های ضد امپریالیستی آن عصر را نشان می داد، کاندیدای چندان مناسبی برای کمک به مدیریت بحران حکومت ایران بود.
از نگر من:ترکیب این فضای ذهنی وبحرانی که دنیای غرب و رهبری آن درکاخ سفید با آن دست و پنجه نرم می کرد،درکنار کوتاه مدت نگری ناگزیردردموکراسیهای غربی موجب شدباآشکارشدن اولین علایم مشکلات در ایران،ایالات متحده بیش ازنگرانی از عواقب درازمدت،منفعلانه به سمت فضای پس از شاه متمرکز شود.
تاکید می کنم مسوول اصلی سقوط 57 را نباید در هیچ پایتخت خارجی یا تبعه غیرایرانی جست ولی اعتبار اضافه نیز به دوراندیشی و خردمندی رهبران غربی در مواجهه با آن بحران نیز نباید داد. از نگر من شورش 57 علامتی از بحران ساختاری و به مانند آن نبود و ترکیب تصادفات شوم ما را به اینجا رساند.
مورد دوم مورد بحث هم موضوع ژنرال هایزر بود. در ماموریت او که جلوگیری از کودتای ارتش –تاآخرین لحظه ممکن برای دادن شانس به بختیار- بود باتوجه به گفته های خودش تردیدی نیست. مشخصا ارتش در روز 23 دیماه 1359 قصد خود برای کودتا به محض ترک کشور توسط شاه فقید اعلام و توسط او متوقف شد.
اما او صرفا یک متغیر درمعادله فروپاشی امنیتی بودکه بازیگران دیگربویژه شخص مرحوم بختیار،مقدم وحتی خود شاه فقید در بخشهایی ازآن نقش بسیارمخربتری داشتند.تاریخ صرفا خواندنی است:باوجود نوعی پشتیبانی مردمی، شاید بدون هایزرنوعی کودتای سرهنگ هااتفاق می افتادولی هرگز نخواهیم دانست.
تکمیلی: ازنگر من توطئه اصلا آسان نیست و تئوریهای توطئه این موضوع را دست کم می گیرند! من کلا در همه ی آنچه درباره تاریخ معاصر خواندم صرفا یک بار با چیزی مواجه شدم که می توانستم آن را دارای علائم توطئه به سبک آن تئوریها بخوانم که احتمالا بگردم برای آن هم توضیحی باشد.
شاید بهتر باشد به جای جستجو به دنبال دست های پنهان خارجی، بازنگری در درس هایی که می شود از تبدیل معضل امنیتی اسلامگرایی به چنان فاجعه ژئوپولتیک جهانی ای گرفت کار بهتری باشد.فراموش نکنیم با احتساب مرحوم بختیار، اسلامگرایان ۵ نخست وزیرمشروطه رابه قتل رساندند.
