Thread by @asefaozkaya

Ahmet Cevdet Paşa...

Bütün Osmanlı tarihinin yetiştirdiği en büyük alim...

Aynı zamanda en büyük tarihçi, aynı zamanda en büyük hukukçu. Heredot Cevdet'e isminin ikincisini veren büyük şahsiyet...

- Osmanlı kıymetini bilebildi mi?
- Hayır!

- Biz bilebildik mi?
- Asla!

Ahmet Cevdet Paşa'nın kökeni ilmiye sınıfından olmasına rağmen sonradam mülkiye sınıfına geçerek "mülkî paşa" oluyor. Ama asker değil, sivil (yani mülkî) paşa. Yaşadığı dönemde en büyük rakipleri bile ona saygıda kusur edemiyor. Yani tam anlamıyla abide gibi bir şahsiyet,yüz akı.

Henüz 30'lu yaşlarındayken "otorite" olmuş, danışılan bir adam olmuş. Çok az insana nasip olur 30'larında en muteber kişiler arasında görülmek. Ama sözkonusu Cevdet Paşa ise bu sıradan bir şey... Çünkü sıradışı bir zekaya sahip. Onu kalıplarla yargılayamaz, metrajla ölçemezsiniz.

Cevdet Paşa'yla ilk tanıştığım zamanlarda bu adamın çok muazzam bir şahsiyet olduğunu unutamadığım bir cümlesinden hatırlıyorum. Öyle bir cümle ki, eğer anlamasını bilirseniz size o kadar çok şey söylüyor ki...

Cümle hatırladığım kadarıyla şöyle: "Evkâf Nazırı, Cuma selamlıklarında, haftada bir saat padişahla görüşebildiği için çok imtiyazlı bir mevkide idi". Böylelikle Vakıflar Bakanı'nın haftada bir saat padişahla başbaşa görüştüğü detayını yakalıyorsunuz. Her hafta düzenli...

Bu da padişahla sürekli görüşebilmek demek ve ona arada bir bazı aksaklıkları veya eksklikleri söyleyebilecek bir fırsat bulmak demek... Hem de düzenli ve her hafta. Bu cümleden Evkaf Nazırı'nın da ne kadar önemli bir mevki olduğunu anlıyorsunuz.

Günümüzde metodolojinin önemini anlatabilmek, öenmli olan salt bilgi değil, onun metodu ve biçimi de" diyebilmek için saatlerce dil döküyoruz. Ama Cevdet Paşa için bunu anlatmak 3 kelimelik bir cümle:

"Usûl, esâsa mukaddemdir!" (Usûl, esas mevzudan da önce gelir!)

Bu kadar..!

Osmanlı tarihinin o güne kadar görmüş olduğu en büyük hukuk kitabını yazmak üzere padişah bir heyet topluyor. Heyette dönemin en büyük alimleri var. Fakat başlarındaki kişi tabi ki Cevdet Paşa... Bir gün Cevdet Paşa ile Sultan'ın araları bozuluyor.

Sultan, Cevdet Paşa'yı komisyon başkanlığından azlediyor ve Mecelle tamamlanarak basılıyor. Fakat bu hukuk eseri kimseyi tatmin etmiyor. Devlet, Cevdet Paşa'ya mecbur kalıyor ve Sultan onu göreve iade etmek zorunda kalıyor. Çünkü Cevdet Paşa alternatifi olan bir adam değil.

Bize "Git falanca yerde bir şirket kur" deseler kurana kadar canımız çıkar. Cevdet Paşa gibiler ise bugünkü ülkeler büyüklüğünde vilayetler kurar. Bunlar böyle adamlar. Çünkü kendi hukukunu da biliyor, Fransız hukukunu da, Fransızcayı da...

Cevdet Paşa komisyonun başkanlığına geri dönünce ilk iş olarak basılmış bulunan Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye'yi geri toplatıyor. İşi baştan aşağı ele alarak bitiriyor ve Mecelle'yi hazırlayarak yayınlıyor. Piyasadan toplanan bütün nüshalardan yalnızca bir tanesi geri alınamıyor.

O da Sultan Abdülhamid'in şahsî nüshası. Padişah olduğu için ondan geri isteyemiyorlar. Bu yüzden Yıldız Koleksiyonu'ndan Mecelle nüshası "Cevdet Paşa'sız" tamamlanan yeryüzündeki tek nüshadır. Yani "unic/ünik nüsha"dır.

Bugün Fatih Camii Haziresi'nde Fatih Sultan Mehmet, Halil İnalcık, Semavi Eyice ve Kemal Karpat ile birlikte yatan Cevdet Paşa'nın mezar taşında şöyle yazıyor:

Belki bazılarınız Cevdet Paşa'nın resmini ilk defa gördünüz, ama kızının resmini hepiniz çok iyi biliyor ve tanıyorsunuz. Zira elinize her 50 TL'lik banknotu aldığınızda onun kızının resmine dokunuyorsunuz: İlk Türk kadın romancısı Fatma Aliye Hanım... İşte kültür böyle bir şey..

Bir zamanlar Türk gençliğine tarihi sevdiren Ekmek Teknesi'ndeki Heredot Cevdet'in (@hetenketenabi) ismi iki kişiden gelir.Biri tarihçiliğin kurucusu olan Yunan tarihçi Heredot,diğeri ise Osmanlı tarihinin en büyük tarihçisi Cevdet Paşa.İki meslek büyüğümüzü de saygıyla anıyorum.

Bir dönem gençliğine, ki o zamanlar ben de gençtim -ki hatta hâlâ gencim-, menkıbevî anlatımlarla tarihi sevdiren sevgili Hasan Kaçan (@hetenketenabi) Ağabey'e de saygılarımı gönderiyorum. Cevdet Paşa'mızın da ruhuna rahmet...