,
55 tweets,
15 min read
Read on Twitter
1.Türkiye ekonomik krize girer mi tartışması yakın zamanda sona erdi. Sorulması gereken yeni soru: krizden hızlı bir şekilde çıkış mümkün mü? Son 1 yılda hükumetin uyguladığı ekonomi politikaları ve sonuçlarını göz önünde bulundurarak bu soruya yanıt arayalım. 
2.Aşağıdaki görselin en sağ kısmında görülebileceği üzere, Türkiye ekonomisi Ekim 2018 itibarıyla küçülmeye başladı. Revizyonlar sonrası ve mevsim/ takvim etkileri çıkarıldığında ekonominin daha da önce Nisan 2018 itibarıyla durduğunu son veriler neticesinde öğrendik.
3.Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik durumdan çıkabilmesi uygulanacak politikaların etki gücüne ve küresel ekonomik görünüme bağlı. Hükumetin ve ona bağlı kurumların uyguladığı politikaların sonuçlarına bakarak alınan olağan ve olağanüstü kararların etkilerini ölçelim.
4.Hükumetin bu süreçte etkin mücadele göstermeye çalıştığı ilk konu döviz kuru istikrarıydı. Doğrudan yetkili kurum olan Merkez Bankası (TCMB) Eylül 2018’de politika faizini ani bir şekilde artırarak %24’e çıkardı. tr.sputniknews.com/ekonomi/201809…
5.Hatta Mart 2019 itibarıyla dövizdeki yeni yükseliş sonrası piyasayı bu faiz oranın da üstünde (%24-29 arası) fonlayacağını belirtti. yenisafak.com/ekonomi/merkez…
6.Ek olarak eşi benzeri pek görülmemiş bir biçimde TCMB, Borsa İstanbul bünyesindeki vadeli döviz piyasasında döviz satışına başladı. tcmb.gov.tr/wps/wcm/connec…
7.Hazine ve Maliye Bakanlığı ise döviz mevduat hesaplarına uygulanan vergi oranlarını 2 kez artırarak TL mevduatları daha cazip kılmaya çalıştı. ntv.com.tr/ekonomi/doviz-…
8.Bakanlık, 6 aylığına ihracat gelirlerinin Türkiye’ye getirilme zorunluluğunu da yeniden uygulamaya başladı. indigodergisi.com/2018/09/hazine…
9.TL’ye güvenin yitirilip dolarizasyon olabileceği endişesiyle kira ve emlak alım-satımı gibi birçok sözleşmeye TL cinsi yapılma zorunluluğu getirildi. alomaliye.com/2018/09/20/dov…
10.Döviz girişinin artırılması amacıyla Türk vatandaşlığı için gerekli olan taşınmaz yatırımı (konut gibi) alt sınırı 1 milyondan 250 bin TL’ye çekildi. haberturk.com/yabanciya-vata…
11.Mayıs 2018’de Varlık Barışı olarak isimlendirilen yurt dışından döviz ve altının serbest bir şekilde getirilebilmesini sağlayan bir kanun yayınlanarak yurt dışından fon girişi kolaylaştırıldı. hurriyet.com.tr/yazarlar/ahmet…
12.Bu kanun Kasım 2018’de uzatıldı; milyarlarca dolarlık vergilendirilmemiş ve hatta belki de kara para sonucu elde edilmiş gelirin Türkiye’ye vergisiz transferinin önü açıldı. verginet.net/dtt/11/Vergi-S…
13.Bir de döviz transferlerinin kimler arasında gerçekleştiğini kayda alan Nisan 2018 tarihli bir yasa tasarısıyla dövize talep caydırılmaya çalışıldı. haber.sol.org.tr/toplum/doviz-v…
14.Sorumuz şu: bu çok sayıda olağan ve olağanüstü politikalar neticesinde dövize talep dindirilebildi mi? Aşağıdaki görsel bu soruya çok açık bir cevap veriyor. Yurt içi yerleşiklerin döviz mevduat miktarı tarihi zirvesinde.
15.Özetle döviz talebinin nedeni ister zorunlu ticari yatırım ya da tüketim olsun, isterse spekülatif veya manipülatif finansal yatırımlar olsun fark etmez; tüm bu önlemlerin sonucunda dolara kaçış engellenemedi.
16.Hükumetin özellikle son 1 yıllık süreçte mücadele gösterdiği bir diğer cephe, ekonomik aktivitenin canlandırılması. Birkaç örnek verelim. Konut, otomotiv, beyaz eşya ve mobilyaya uygulanan ÖTV’ye indirim getirildi ve bu indirim süresi bir kez uzatıldı. ntv.com.tr/ekonomi/otv-ve…
17.2016 sonunda Kredi Garanti Fonu (KGF) vasıtasıyla KOBİ’lere toplamda 250 milyar TL’ye kadar cazip koşullarda kredi imkânı tanınmıştı. Ekim 2018’de bu fonun süresi de uzatıldı. procompliance.net/kredi-garanti-…
18.KOBİ’lere ek olarak büyük holdinglerin de faaliyetlerini sürdürülebilmeleri için borç yapılandırmaların önü açıldı. Ülker Ailesi’nin ana ortağı olduğu Yıldız Holding’in 6,5 milyar dolarlık borç yapılandırması tamamlandı. hurriyet.com.tr/ekonomi/ulkeri…
19.Şahenk Ailesi’nin ana ortağı olduğu Doğuş Holding’in ise 25,2 milyar TL’lik borç yapılandırılması tamamlandı. haberturk.com/son-dakika-dog…
20.Ocak 2019’da Ziraat Bankası’nın spor kulüplerinin 7 milyar TL’ye varan borçlarının yapılandırılmasına aracı olacağına ilişkin karar alındı. yenisafak.com/ekonomi/kulupl…
21.Ancak bu önlemler arasında en önemli olanı kredi vermekte isteksiz hale gelen özel bankaların yarattığı boşluğu doldurmak amacıyla 3 kamu bankasının etkin kullanımı. Aşağıdaki görselde son 16 yıla ilişkin kamu ve özel sermayeli bankaların sağladığı kredilerdeki artış görülüyor
22.En sonda gördüğünüz sayılar şaşırtıcı gelebilir; 16 yılda kamu bankalarının toplam kredileri 82 kat, özel bankaların ise 38 kat artmış. Bu artışın enflasyon, büyüme veya döviz kaynaklı olmadığını belirtelim. Artış miktarı dolar cinsinde bile sırasıyla 25 ve 11 kat.
23.Açık bir şekilde hükumet bu aracı sonuna kadar kullanmış. Kamu bankalarının bu kadar geniş kredi vermelerinin ciddi riskleri olduğunu da belirtelim. Faiz oranlarının yüksek olduğu bir dönemde üretim amaçlı değil iflası erteleme maçlı kredi çok yaygın kullanılır.
24.Bunun doğal sonucu verilen birçok kredinin iflas edeceğidir. Bankalar kamu sermayeli oldukları için de bu batık vatandaşın sırtına kalır. "Kâr patronun zarar kamunundur" yazımızda bu konuya ayrıntılı bir şekilde dile getirmiştik. gazeteduvar.com.tr/ekonomi/2018/0…
25.ÖTV indirimleri, KGF kredileri, holdinglere borç yapılandırma ve kamu bankalarının kredi musluğunu sonuna kadar açmaları neticesinde ekonomik faaliyetlerde bir canlanma elde edilebildi mi?
26.Büyüme oranlarının en temel öncü göstergelerinden biri olan sanayi üretimi verisi tüm bunlara rağmen hala 0’ın altında; yani ekonominin küçüldüğüne işaret etmekte. Eylül 2018’den beri durum maalesef bu.
27.Maliye politikası ile devam edelim. Ekonomik aktivitenin canlandırılması için hükumetin kamu harcamalarını kullandığını biliyoruz. Bunun sonucu vergi gelirlerinde büyük bir artış gerçekleşmediğinde bütçe açığı oluyor.
28.Bu nedenle hem seçimlere yönelik seçmene taahhüt olarak hem de olası bütçe açığını tek seferlik bile olsa kapatmaya çalışmak için İmar Barışı kanunlaştırıldı. Mart 2019 itibarıyla başvuru sayısı yaklaşık 10 milyon ve elde edilen gelir 17 milyar TL. cumhuriyet.com.tr/koseyazisi/124…
29.Bir diğer benzer uygulama ise vergi ve prim borcu gibi kamu alacaklarına ilişkin Vergi Affı. Mayıs 2018’de çıkarılan ve birçok kez uzatılan ilgili kanun neticesinde Aralık 2018 sonunda toplanan gelir 17 milyar TL. yenisafak.com/ekonomi/borcu-…
30.Kamuoyunda çok yer bulan Bedelli Askerlik kanununu da unutmamak gerek. 635 bin kişinin başvurusu sonucunda elde edilen gelir 9,5 milyar TL. cnnturk.com/turkiye/son-da…
31.Özetle sürekliliği olmayan ve seçim öncesi popülist nitelikte olan bu politikalar sonucunda elde edilen gelir 44 milyar TL’nin üzerinde.
32.Aşağıdaki görselde merkezi yönetim faiz dışı denge verisi bulunuyor. Yani bir şekilde nitelikli bütçe dengenizin olup olmadığını ifade eden bir gösterge bu. Kırmızı çizgi Türkiye Maliye tanımlı, mavi çizgi ise IMF tanımlı veriyi gösteriyor.
33.IMF tanımlı veri tek seferlik gelirleri devamlılığı olmadığı için hesaba katmıyor. Bu iki veri birbirinden daha önce benzeri olmamış bir şekilde ayrılmış durumda. Tek seferlik olağanüstü gelirlere rağmen Maliye tanımlı faiz dışı denge ancak tutturulabilmiş.
34.Peki bu grafik bize ne anlatıyor? Hükumet istese de kamu harcamasıyla ekonomiyi bundan sonra destekleyemez çünkü tek seferlik gelirler sona erdiğinde harcayabileceği bir parası kalmayacak.
35.Alınan önlemleri ve sonuçlarını incelemeye devam edelim. Bir diğer önemli politika hedefi ise vatandaşların satın alma gücünü korumak. Türkiye’de çalışanların yaklaşık %43’ünün ücret seviyesi olan asgari ücrete %26 zam yapıldı. paraanaliz.com/2018/ekonomi/2…
36.Tüketici enflasyonu son yılların rekorunu kırmış olmasına rağmen kamu çalışanlarına ve memur emeklilerine bu ölçüde 6 aylık %10,73 zam verildi. hurriyet.com.tr/galeri-iste-ka…
37.Vatandaşların başta kredi kartı olmak üzere borçlarının kamu bankaları vasıtasıyla yapılandırılmalarına imkân tanındı. haberturk.com/ziraat-bankasi…
38.TOKİ tarafından konut sahibi yapılan vatandaşların erken ödemeleri halinde %22 indirim alacakları açıklandı. toki.gov.tr/haber/tokinin-…
39.Sebze-meyve fiyatlarındaki aşırı artışı dengelemek amaçlı kısa süreli de olsa bazı büyük illerde tanzim satış ile piyasa fiyatının altında ürün satışına başlandı. haberturk.com/tanzim-satis-n…
40.Son olarak istihdam yaratılması amacıyla işe yeni alınanların ilk 3 aylık asgari ücretlerinin ve 9 aylık SGK primlerinin devlet tarafından üstlenilmesi teşvikine karar verildi. gazetevatan.com/istihdam-yarat…
41.Peki doğrudan vatandaşın gelirine ve satın alma gücüne etki etmeyi amaçlayan bu politikaların sonucu ne oldu? Aşağıdaki görselde gıda enflasyonunun son 16 yıllık gelişimi bulunuyor. Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları bu sürede 5,17 katına çıkmış.
42.Tüm ana gıda gruplarında fiyatlar 4 katının üstüne çıkmış; hatta sebzede fiyatlar 8 katına fırlamış. Kısacası temel tüketime ilişkin mallardaki fiyat artışı o kadar yüksek ki satın alma gücünün korunması mümkün değil.
43.İşsizlik oranını da unutmayalım. Teşviklere rağmen son 8 ayda işsiz sayısı 4,3 milyona ulaşarak Cumhuriyet tarihinin rekorunu kırdı. %13,5 işsizlik oranının %15’e ulaşması hayli muhtemel. Çünkü nüfusu hala artan Türkiye’de her yıl yaklaşık 800 bin kişi iş gücüne katılıyor.
44.Özetle yaşanan krizin işsizlik gibi doğrudan vatandaşa etki eden kısımlarını dindirmeye çalışan mevcut politikalarla kesin sonuç alınamıyor. Tanzim satış gibi etki edenlerin ise süreklilik ihtimali bulunmuyor.
45.Kamu personeline ve asgari ücretliye verilen maaş zamlarının ise önümüzdeki yıllarda devam edip etmeyeceğine bu bilgiselin bir sonraki bölümünde IMF’nin kurtarıcı rolü esnasında değineceğiz.
46.Hükumet uygulanan politikalar vasıtasıyla krizin yalnızca piyasalardaki, üretimdeki ve vatandaşın cebindeki etkilerine değil; ekonomide yer alan tüm aktörlerin algısına da etki etmeye çalışıyor. Soğan depoları basılıyor. diken.com.tr/ankarada-depo-…
47.Döviz bozdurma kampanyaları vasıtasıyla döviz kuru artışıyla mücadele edildiği propagandası yapılıyor. yenisafak.com/ekonomi/cig-gi…
48.İçine düşülen sıkıntılı süreçte yabancı yatırımcı ve devletlerle yurt içindeki muhalifler ekonomik darbe girişimiyle suçlanıyor. Yandaş medyanın etkisiyle birlikte bir ölçüde toplumun algısı değişse de beklentiler olumlu yöne çevrilebiliyor mu? sabah.com.tr/ekonomi/2018/0…
49.Aşağıdaki görselde tüketici güven endeksi bulunuyor. Endeks değeri son 1 yılda çakılmış durumda ve 2009’da gördüğü tarihi dip noktasına neredeyse inmiş.
50.Ekonominin imalat, inşaat, perakende ve hizmetler sektörleri gibi diğer aktörlerinin de dahil edildiği ekonomi güven endeksi de aynı dönemde sert bir düşüş yaşamış. Yakın süre içerisinde 2008-09 krizindeki seviyeye ulaşması olası.
51.Özetle, bu yazıda yaşadığımız krizden hızlı bir çıkışın mümkün olup olmadığını değerlendirdik. Bütçe gelirlerini artıran, döviz talebini kısan, satın alma gücünü destekleyen ve algı yönetimini amaçlayan çok sayıda olağan ve olağanüstü önlem son 1 yılda alındı.
52.Buna rağmen gözle görülür bir iyileşme yaratılamadı; yer yer olumlu sonuçlar alınsa da (tanzim satış gibi) sürekliliğin mümkün olmadığı ortaya çıktı. Bu durum da önlemlerin krizi çözme amaçlı değil yerel seçimleri atlatma amaçlı olduğunu gösteriyor.
53.Bu konuda bir diğer önemli faktör; küresel ekonomik görünüm ve finansal risk iştahı. Bu kısma bu bilgiselin 2 sonraki bölümünde değineceğimiz için burada detaylandırmayıp; genel küresel görünümün yıl içerisinde iyice kötüleşeceğini belirtip yazıyı tamamlayalım.
54.Kısacası Türkiye’nin bu krizden 2008-09 krizindeki gibi “V” harfi şeklinde ifade edilen hızlı bir çıkışla kurtulması mümkün değil. Bu durumun ana nedenleri hükumetin topyekûn mücadelesine rağmen ekonominin potansiyelini tüketmiş olması ve elinde kullanacağı pek araç kalmaması
55.Bu bilgiselin bir sonraki bölümünde içinden hızlı bir şekilde çıkılması mümkün olmayan 2018 başlangıç tarihli ekonomik krizden IMF anlaşması yoluyla kurtuluş ihtimalini değerlendireceğiz. Bu yazının tam metnine aşağıdaki bağlantıdan erişebilirsiniz. rhetorica.blog/2019/03/26/bir…
