Thread by @karagullecioglu

Stefan Ihrig’in, “Atatürk in the Nazi Imagination” başlıklı kitabını demin bitirdim. Küçük burjuva ideolojisinin muhtelif eklektik formları arasındaki ilişkileri incelemek açısından ilginç, ancak bundan yola çıkarak bu hareketleri aynı faşist çatı altında toplama çabası, saçma.

Çok kısaca açıklamaya çalışayım.

1919-1923’te, Versailles ile yıkıma uğramış bir Almanya karşısında bağımsızlık savaşını kazanmış bir Türkiye, Alman milliyetçileri açısından elbette örnek alınacak bir eski müttefik ülke sayılıyordu, bu bir.

1922’de Roma yürüyüşüne kadar Mussolini’nin hareketini bile bildiğimiz anlamda faşist saymak zordur, kaldı ki 1923 birahane darbesi dahil, Alman faşist hareketi de henüz tekelci burjuvazinin desteğini almaktan çok uzak, bütünüyle küçük burjuvazinin önderliğindedir, bu iki.

1920’li ve 30’lu yıllarda faşizm, burjuva ve küçük burjuva diktatörlüklerinin hâkim olduğu ülkelerde bugün bildiğimiz anlamda faşizmler olarak değil modernleşme projeleri olarak görülüyordu.

Bu nedenle mesela Falih Rıfkı’nın, hatta Şevket Süreyya’nın yazılarında bile Türkiye devriminin İtalyan faşist ve Sovyet komünist hareketlerinden bir şeyler alması gerektiği vazedilir, zira onlara göre hem faşist hem komünist hareketler, esas itibariyle ulus projeleridir.

O dönemde buna tek karşı çıkan Mahmut Esat’tır; iktisadi görüşleri itibariyle lasalcı olan Mahmut Esat’a göre Türkiye devrimi devletçiliğin hâkim olacağı bir devlet sosyalizmi kurmak zorundadır, bu üç.

Almanya’da faşistler iktidara geldikten sonra Türkiye ile ilgili yaptıkları açıklamalarda Ermeniler ve Kürtlerle ilgili ırkçılığı göklere çıkartan görüşler vardır, zira bu ırkçılığın, Alman ırkçılığını desteklediği düşünülüyordu.

Ama Cermen kabileleri de idealize edilmiştir, öyle diye faşizmin Alman tarih öncesiyle ideolojik akrabalığı olduğu ileri sürülemez, bu dört.

Türkiye’de kemalizme çok benzeyen bir siyasi hareketle Arjantin’de, peronizmde karşılaşırız. Tıpkı kemalizm gibi peronizmin de faşizm olup olmadığı çok tartışılmıştır. Kısa bir karşılaştırma olması açısından, kemalizmle arasındaki temel farkın şu olduğunu ileri sürebiliriz:

Peronizm, daha ziyade popülist, kemalizm ise daha jakoben, tepedenci bir küçük burjuva hareketidir. Ne ki peronizm de Avrupa’daki faşist hareketleri modernleşme projeleri olarak görmüştür; hatta özellikle falanjistlerle ilişkisi, neredeyse bir ideolojik birlik görüntüsü verir.

Ama tıpkı kemalizm gibi, peronizmin de sağı ve solu olmuştur. Kemalizmin solu, tepedenciliğine uygun olarak darbeciliğe teşneyken, peronizmin solu, popülizmine uygun olarak düpedüz gerilla hareketlerine evrilmiştir.

Ve gene, tıpkı kemalizmin solunda olduğu gibi, peronizmin solunda da savaş öncesi dönem, peronizmin asr-ı saadeti sayılmıştır.

Bu hareketler arasındaki ideolojik benzerlikler, bu hareketlerin sınıfsal zeminlerinden beslenir: hepsi de küçük burjuva kökenli hareketlerdir.

Küçük burjuva kökenli bir hareket olarak yola koyulan faşizmin nasıl bir nitelik değişimi yaşadığını biliyoruz, ama bütün küçük burjuva hareketleri, ortak bir takım özellikler taşıyorlar diye aynı havuza doldurmak, düpedüz tarih dışı bir bakış.