مشاهدات من از نزدیک از خرابکاری و آتش سوزی در جریان جنبشهای اعتراضی در چند کشور، الگوی ثابتی برایم ترسیم کرده که امیدوارم اهل فن، با مشاهدات دیگر، بویژه اعتراضهای اخیر ایران مقایسه و بررسی علمی کنند: (۱/۱۲)
هرج و مرج ناشی از تظاهرات زمینه مساعدی برای کسانی فراهم می آورد که میل درونی به شلوغکاری، خرابکاری و غارتگری دارند. اینها به دنبال اعتراض نیستند و اصلا برایشان مهم نیست که جمعیت چرا به خیابان ریخته، بلکه فرصت را مناسب ارضای شهوت خشونت می بینند، بی آنکه هزینه ای بدهند. (۲/۱۲)
اینها همان کسانی اند که پس از مسابقه فوتبال، اتوبوسهای شرکت واحد را تخریب می کنند، آن هم در اعتراض به شکست تیم دلخواهشان که نه ربطی به حکومت دارد و نه به اوضاع اجتماعی یا اقتصادی. (۳/۱۲)
روانشناسان می گویند برخی انسانها خوی رهبری دارند و شمار بیشتری، خوی پیروی. کافی است در جمعیتی، یکی دو نفر دست به عملی بزنند یا شعاری بدهند، جمعیت بیشتری ناخودآگاه پیروی می کنند. همین الگو بر بروز خرابکاری هم حاکم است: (۴/۱۲)
یکی که سنگی به شیشه ای بزند، عده دیگری پیروی می کنند. جمعیت توده وار و سازمان نیافته عقل جمعی ندارد، بر اساس غریزه و احساس عمل می کند. چه بسا کسی که اهل خشونت و خرابکاری نبوده، یک آن چشم باز کند و خود را در حال آتش زدن بانک ببیند، بی آنکه به پیامد عمل خود فکر کرده باشد. (۵/۱۲)
بارها در مصر، لیبی، تونس، ترکیه، فلسطین و لبنان شاهد این چرخه خشونت، از آغاز تا انجام بوده ام. در هیچکدام از اینها سنگ به دستها و خرابکاران کوچکترین آگاهی از انگیزه ای نداشتند که جمعیت برای آن به خیابان ریخته بود. (۶/۱۲)
یکی از نمونه هایی که الان به خاطرم آمد، تظاهرات علیه چاپ کاریکاتور پیامبر اسلام بود که در پی آن، سلفیها به مقابل سفارت امریکا ریختند. اما من بین کسانی که سنگ و کوکتل مولوتوف به دست داشتند و دست به تخریب می زدند، هیچ سلفی ندیدم. (۷/۱۲)
عمدتا نوجوانان جویای شلوغی و دردسر بودند که خیلیهایشان هم پیراهن از تن درآورده و نیمه لخت بودند. چه بسا اصلا نمی دانستند تظاهرات برای چیست. همینها باعث شدند تظاهراتی که لزومی به مداخله پلیس نداشت، به خشونت و درگیری و باتوم و گاز اشک آور بینجامد. (۸/۱۲)
این قبیل افراد، فعالتر از معترضان عمل می کنند و چه بسا هدایت جمعیت را به دست گرفته، بسوی هدف خودشان می کشاندند که همانا خشونت و خرابی است. پلیس هم در برخورد با اینها، خشن و غیرخشن نمی شناسد. حتی به رهگذر هم رحم نمی کند. (۹/۱۲)
پشت آن سپرها و کلاه خودها و جلیقه های ضدگلوله هم کسانی هستند که از شهوت خشونت بی بهره نیستند.
خشونت سازمانیافته را هم نمی توان نادیده گرفت. صاحبان خرد و کلان قدرت، چه در صف حکومت و چه مخالفانش، گاه عاشقان خشونت و خرابکاری را سازمان داده، درون معترضان گسیل می کنند ... (۱۰/۱۲)
خشونت سازمانیافته را هم نمی توان نادیده گرفت. صاحبان خرد و کلان قدرت، چه در صف حکومت و چه مخالفانش، گاه عاشقان خشونت و خرابکاری را سازمان داده، درون معترضان گسیل می کنند ... (۱۰/۱۲)
... تا آب را برای ماهی گرفتن گل آلود کنند. اینها جلو می افتند و دنبالشان هم، دیگرانی بر اساس خوی پیروی.
حرکت توده وار و بی رهبر و سازمان، هر جا که باشد گرفتار این عارضه است. به خاطر داریم که در لندن نیز چنین شد. (۱۱/۱۲)
حرکت توده وار و بی رهبر و سازمان، هر جا که باشد گرفتار این عارضه است. به خاطر داریم که در لندن نیز چنین شد. (۱۱/۱۲)
در مورد اعتراضهای اخیر ایران، من و امثال من که از صحنه دوریم نمی توانیم بی آنکه شواهدی داشته باشیم داوری کنیم که چه میزان از خرابکاری هدایت شده بود و چه میزان، برخاسته از همان عوامل روانی و اجتماعی که برشمردم. امیدوارم محققان بتوانند این ابعاد را روشن کنند. (۱۲/۱۲)
