Thread by @Mehrpouya_Ala

«انحصار»

زیر این توییت کوشیدم دربارۀ انحصار توضیح دهم. فون میزس در حدود بیست صفحه از کتاب «کنش انسانی» را به توضیح این امر اختصاص داده است. نکتۀ جالب این است که نقدهای رایج به عملکرد سرمایه‌داری دست‌کم از هفتاد سال پیش تا امروز هیچ تغییری نکرده‌اند.
چند نکته را چکیده بگویم:

https://twitter.com/magnalibertatem/status/1225766423357771776

انحصار به دو شیوه پدید می‌آید که اولی پیامد اخلال دولت در آزادی بازار و دومی پیامد گهگاهی عملکرد بازار آزاد است:
نخستین گونۀ انحصار که در اقتصادهای مبتنی مرکانتالیسم بسیار رایج بود با وضع قانون و ایجاد رانت پدید می‌آید. برای نمونه دولت حق تولید کالایی را به فرد یا صنفی ...
۱/

... می‌فروشد یا در ازای خدمتی می‌بخشد. در اروپای سده‌های میانه و حتی تا سدۀ هجدهم هر کسی حق نداشت بدون اجازۀ اصناف شهری مربوطه مثلاً کارگاه کفاشی باز کند. در دوران مشهور به عصر مطلقه‌گرایی دولت‌ها این انحصارها را سراسری کردند. به ویژه دولت فرانسه در زمان لوئی چهاردهم در این...
۲/

... زمینه پیشرو بود و حتی بودند مشاورانی که سراسر کشور را به یک کارگاه تشبیه می‌کردند. از این جنبه عملاً تفاوت چندانی میان اتحاد شوروی در سدۀ بیستم با فرانسۀ سدۀ هفدهم و هجدهم وجود ندارد. یک نکتۀ تاریخ‌ساز در اینجا تفاوت میان سیر تکوین رویدادها در انگلستان و فرانسه بود.
۳/

در انگلیس هم به ویژه پس از هنری هشتم و الیزابت یکم همین روند شدت گرفته بود، اما خوشبختانه دولت انگلیس آن «کارآمدی» و «اقتدار» دولت فرانسه را نداشت. صاف و ساده بگویم پادشاه انگلیس نمی‌توانست به اندازۀ لویی چهاردهم ثروتمندان را بچاپد: پارلمانی وجود داشت و اندک قانونی.

۴/

هنگامی‌که به سدۀ هفدهم نگاه می‌کنیم فرانسه از هر نظر برتر و شکوهمندتر از انگلیس به نظر می‌رسید. اگر کسی می‌خواست بر سر پیروزی یکی از این دو شرط‌بندی کند محال بود روی انگلیس شرط ببندد. من دیگر وارد این جزئیات نمی‌شوم که چگونه تا اواخر سدۀ هجدهم انگلیس فرانسه را از تقریباً
...

۵/

... تمام مستعمرات خود در آمریکای شمالی (همان مناطق فرانسوی‌نشین کانادا) و حوزۀ کارائیب بیرون کرد. چگونه نهادهای انگلیسی الگویی برای «فیلوزوف‌های» روشنگری فرانسه شدند.
در زمان لوئی شانزدهم که بحران‌های اجتماعی و سیاسی فرانسه شدت گرفته بودند تورگو در کسوت وزیر دارایی دست به...

۶/

...اصلاحات گسترده در اقتصاد سیاسی زد. برای نمونه اصناف برچیده شدند، حق گمرک بین شهری حذف شد، کار اجباری برای خدمات عمومی از روی دوش روستاییان برداشته شد. این اصلاحات اما با پایداری شدید اقشار صاحب انحصار روبه‌رو شد و به جایی نرسید. ناکامی تورگو را به همراه سرخوردگی ...

۷/

...فرانسویان از شکست‌هایشان در برابر انگلیس می‌توان از جمله دلایل مهم انقلاب فرانسه برشمرد.
[خوب است این نکته را هم بگویم که به باور موری روتبارد (اقتصاددان مکتب اتریش سدۀ بیستم) تورگو به اعتبار رساله‌هایی که در اقتصاد نوشت یکی از بنیان‌گذاران دانش اقتصاد هم بود. در مقابل...

۸/

...روتبارد می‌گوید «ثروت ملل» اسمیت چیزی جز یک تنزل شدید در سیر پیشرفت دانش اقتصاد نبود.]

دوران مرکانتالیسم در ظاهر به سر آمد با این همه سیاست‌های حمایتی که در میان دولت‌های سدۀ بیستم رواج بسیار یافتند در بنیان نظری خود تفاوت چندانی با مرکانتالیسم ندارند. دولت‌های مطلقۀ...

۹/

...اروپا امتیازی را به کسی واگذار می‌کردند و در برابر خدماتی را از او چشم داشتند. دولت ایران هم امروز تعرفۀ بالا بر خودروهای خارجی اعمال می‌کند و سود انحصار در صنعت خودروسازی را به جیب می‌زند. چرا می‌گوییم در ایران خصوصی‌سازی واقعی انجام نگرفته است و وضع امروز ربطی به ...

۱۰/

... اصطلاح بی‌معنی «نئولیبرالیسم» ندارد؟ چون هدف و منطق خصوصی‌سازی پایان بخشیدن به انحصار نهادی است. در ایران اما دولت واحد تولیدی را به ثمن بخس به نورچشمی‌های خود واگذار می‌کند و از آن سوی تعرفه‌ها نیز همچنان برقرار هستند و مصرف‌کننده مجبور است از همان‌ها بخرد.

۱۱/

اگر این وضع نامش «نئولیبرالیسم» است پس مشاوران دربار لویی چهاردهم هم نئولیبرال بودند! اینها نشانی غلط دادن است و آب به آسیاب پروپاگاندای غارت‌گران ریختن.

۱۲/

گونۀ دوم انحصار به کلی تفاوت دارد، گهگاهی در بازار آزاد پدید می‌آید و امکان شکسته شدن آن به دست مشتری وجود دارد و اگر دولت دخالت نکند اغلب هم این اتفاق پس از چند سال می‌افتد. قیمت‌ها هم در شرایط انحصاری از این دست دارای سقفی هستند و انحصارگر (Monopolist) نمی‌تواند تا هر ...

۱۳/

... کجا که بخواهد قیمت را بالا ببرد. توجه کنید که این «نمی‌تواند» ناشی از منع قانونی نیست بلکه قانون طبیعی عرضه و تقاضا چنین اجازه‌ای را به انحصارگر نمی‌دهد.
فرض کنید حداقل قیمتی که تولید یک کالا را به صرفه می‌سازد ده هزار تومان باشد. در شرایط رقابت کامل هیچ کس نمی‌تواند...

۱۴/

...آن کالا را بیش از ده هزار تومان بفروشد. اکنون یک کمپانی (یا ائتلافی از چند کمپانی) برای مدتی زیان را تاب آورده و کالا را با قیمت هشت هزار تومان می‌فروشد و آنقدر به این کار ادامه می‌دهد تا دیگر کمپانی‌ها حذف شوند. نخست اینکه با اطمینان نمی‌توان گفت که کمپانی مزبور خود...

۱۵/

...بر اثر این کار ورشکسته نخواهد شد، چون دست زدن به چنین اقدامی به ویژه در سرمایه‌داری‌های پیشرفته نیاز به داده‌های دقیق از توان مالی دیگر رقیبان کنونی و رقیبان بالفعل دارد.

۱۶/

با فرض شدنی بودن چنین کاری کمپانی به انحصارگر تبدیل می‌شود و آغاز به افزایش قیمت تا بالای ده هزار تومان می‌کند. این افزایش تا کجا می‌تواند ادامه یابد؟ برای پاسخ به این پرسش باید دقت کرد که با افزایش قیمت به بالای ده هزار تومان بخشی از مشتری‌ها از خریدن کالا صرف‌نظر می‌کنند.

۱۷/

بنابراین هرچه انحصارگر قیمت را بالاتر ببرد از دو سو به او فشار وارد می‌شود: از یک سو مشتری بیشتری را از دست می‌دهد و از سوی دیگر با افزایش قیمت کالا صرفۀ تولید آن کالا را افزایش می‌دهد و چنین روندی کارآفرینان جدید را به سرمایه‌گذاری در این بخش تحریک می‌کند. افزون بر این ...

۱۷/

...انحصارگر برای پاسخ به آن دسته از تقاضاهایی که پیش از این از کمپانی‌های دیگر می‌شدند باید تولید خود را گسترش دهد و برای این کار نیاز به افزایش سرمایه‌گذاری و جذب نیروی کار جدید دارد. اگر تولید خود را گسترش ندهد قیمت کالا سرسام‌آور بالا خواهد رفت، به تندی پای کمپانی‌های...

۱۸/

...دیگر به ماجرا باز می‌شود و انحصار پدید آمده از کف می‌رود.
داستان اما در همین‌جا پایان نمی‌یابد! کمپانی‌های دیگری که در نتیجۀ عملیات انحصاری از دور رقابت خارج شده‌اند ناچار سرمایۀ خود را وارد بخش‌های دیگر خواهند کرد و قیمت در آن بخش‌ها بر اثر افزایش عرضه کاهش می‌یابد.

۱۹/

بنابراین پیدایش انحصار در بازار آزاد قیمت کالاهایی را افزایش و در مقابل قیمت کالاهای دیگری را کاهش می‌دهد. شکستن انحصارِ نوع دوم با وضع قانون به دست دولت گذشته از آنکه خود مصداق رانت و پیدایش انحصارِ نوع اول است، تنها الگوی قیمت‌ها را دگرگون می‌سازد ولی تأثیری بر روی...

۲۰/

...سطح معیشت افراد نمی‌گذارد. افزون بر این جلوی هدایت سرمایه به بخش‌هایی با مزیت نسبی و کارایی بالاتر را می‌گیرد و در رشد اقتصادی را کند می‌سازد.

۲۱/