1/16-Dış ticarette korumacılık ve sermaye kontrolleri nedir? Hükümetlerin müdahale nedenleri ve etkileri nelerdir?
2/16-Ülkeler herşeyi kendileri üretemez. Üretebilseler bile bazı ülkeler bazı malları daha ucuz ve kaliteli üretirler. Her ülke daha ucuza ürettiği mallarda uzmanlaşıp ticaret yaparlarsa ülkeler bu ticaretten kazançlı çıkar (Smith’in mutlak üstünlük teorisi).
3/16-Bir ülke tüm malları diğer ülkelerden daha ucuza elde ediyor olsa bile ülkeler arasında göreli üstünlüğe (göreli daha üstün veya göreli daha az geri) göre işbölümüne, uzmanlaşmaya gidilmesi ve ticaret yapılması yine kazançlıdır (Ricardo’nun karşılaştırmalı üstünlük teorisi).
4/16-Heckscher-Ohlin’in faktör donatımı teorisi de her ülkenin ucuza ürettiği malların üretiminde uzmanlaşıp, dışarıya satmasını buna karşılık pahalıya ürettiği malları dışarıdan almasını öngörür. Sadece emek değil tüm üretim faktörlerini dikkate alırlar. Bol olan faktör ucuzdur.
5/16-Uzmanlaşma ve ticaretin kazanç yarattığı kabul edilmekle birlikte bu kazancın taraflar arasında eşit bölüşülmediği görüşü de var. Singer-Prebisch teorisi dış ticaret hadlerinin (ihraç malları fiyatı/ithal malları fiyatı) gelişmekte olan ülkelerin aleyhine işlediğini söyler.
6/16-Oldukça sağlam temellere dayanan serbest ticaret teorilerine uygulamada iltifat edildiği pek söylenemez. Ödemeler dengesi sorunu, yerli endüstrinin, sanayinin dış rekabetten korunup gelişmesini sağlamak, ülke güvenliği gibi nedenlerle dış ticarete müdahale ediliyor.
7/16-Müdahale aracı genellikle gümrük vergileri oluyor. Gümrük vergileri döviz giderlerini azaltıp, yerli üreticiyi korurken, hazineye gelir sağlıyor. Ancak gümrük vergisi yurtiçi fiyatları, enflasyonu yükseltirken, gelirin tüketiciden üreticiye doğru transferine neden oluyor.
8/16-Özellikle gelişmekte olan ülkelerde yaşanan döviz krizleri sonrasında finansal istikrarsızlıktan kaçınmak için sermaye hareketleri serbestliğini kısıtlamayı savunan görüşler de bulunmaktadır.
9/16-IMF gibi kurumlar bile kriz dönemlerinde geçici olarak sermaye kontrollerine gidilebileceği görüşündedir. Kontroller sermaye çıkışına olduğu gibi girişlere de uygulanabilir.
10/16-Yurtiçi yerleşikler ve yabancılar sermayelerini ülke dışına çıkardıklarında, yerli para değer kaybetmektedir. Yerli paranın değer kaybı maliyet ve beklenti kanalı ile enflasyonda artışa yol açmaktadır.
11/16-Ayrıca yabancı para borçluluk nedeniyle ödeme güçleri zayıflamakta, finansal koşullar sıkılaşmakta, yatırımlar azalmaktadır. Bu nedenle kriz dönemlerinde sermaye çıkışlarını engellemek çekici bulunabilir.
12/16-Ancak çıkışların engellenmesinin birçok sakıncası da vardır. Birincisi çıkmak isteyen bir yolunu bulup çıkmaya çalışıyor. Düzenlemeler yetişemiyor. İkincisi kontroller sonrası güvensizlik ve çıkış isteği daha da artabiliyor.
13/16-Üçüncüsü yaşanılan sorunun kök nedenine inilmiyor, ekonomide ve finansal sistemde asıl alınması gerekli önlemler alınmıyor. Dördüncüsü ülkeden çıkamayan bir daha o ülkeye zor giriyor.
14/16-Sermaye girişlerine önlem alınması görüşüne ise daha fazla destekçi bulmak mümkün. Yoğun sermaye girişleri kredi patlaması ve aşırı risk almayı da beraberinde getiriyor. Varlık fiyatları ve hızlı kredi artışı ise finansal krizlerin en önemli nedenlerinden.
15/16-Ancak sermaye girişlerini kısıtlamak üretken yatırımlara yönelebilecek fonlardan da mahrum kalmaya yol açabiliyor. Finansal ürünlerin bu kadar geliştiği günümüzde kontrollerin ne kadar etkin uygulanabileceği de bir tartışma konusu.
16/16- Son olarak sermaye girişlerini kısıtlamaktansa finansal sektör düzenleme ve denetimini güçlendirmek, makroihtiyati politikalarla hızlı kredi artışının, vade ve kur uyumsuzluğunun önüne geçmek, şoklara karşı dayanıklılığı artırmak daha etkili bir seçenek.
