Sosyolojinin sınırlarında ‘işgalci’ bir iktisatçıyı, Gary Stanley Becker’i (2 Aralık 1930 - 3 Mayıs 2014) birlikte tanıyalım. ✍️🔎 
1930 yılında Pennsylvania ’da dünyaya geldi. Annesi Doğu Avrupa, babası ise Kanada göçmeniydi. Becker’in ifadesiyle ailesinde yüksek eğitim almış kimse yoktu.
1951’de Princeton Üniversitesi’nden lisans ve 1955’te Chicago Üniversitesi’nden doktora derecelerini aldı. O yıllarda Chicago Üniversitesi Ekonomi Bölümü tüm dünyada hakîm olan Keynesyen iktisat karşısında liberalizmin kalesi olarak nitelendiriliyordu.
Burada Milton Friedman ile çalışma imkânı bulan Becker, mikro ekonomik teorinin hayatın tüm alanlarına uygulanabileceği düşüncesini bu yıllarda benimsemişti.
Friedman sonraki yıllarda kendisini anlatırken şu sözleri sarf edecekti: “Hayatımda gördüğüm en iyi öğrenciydi ve yaşadığımız yüzyıla damga vuracağından şüphem yoktu.”
Becker bu düşüncesini ilk olarak dönemin revaçta tartışması olan ırk ayrımcılığında tatbik etti. The Economics of Racial Discrimination başlıklı doktora tezi Becker’in gelecekteki çalışmaları için teorik bir denemeydi.
Becker çalışmasında iş gücü piyasalarından hareketle ayrımcılığın işverenler için üretim maliyetini yükselten etkileri olduğunu gösterdi. Becker’e göre ayrımcılık verimli iş gücü arzının bizatihi işveren tarafından reddi anlamına geliyordu.
Gary Becker’in ayrımcılığın ekonomik boyutlarına dair çalışması:
Doktora sonrasında bir süre Chicago Üniversitesi’nde çalışan Becker, 1957 yılında Columbia Üniversitesi’ne geçti. Buradaki kariyerini 1970’te noktaladıktan sonra tekrar Chicago Üniversitesi’ne döndü.
Ayrımcılık üzerine yaptığı çalışmalar Becker’i 1960’lı yılların ortasında Beşerî Sermaye kavramına yöneltti. Doktora yıllarından hocası ve dostu olan, 1979 Nobel Ekonomi Ödülü’nün de sahibi Theodor Schultz, Becker’in buradaki yol göstericisidir.
Beşerî sermayeyi fiziksel sermayenin çok ötesinde, bireyin doğasından ayrılması pek de kolay olmayan soyut bir yatırım olarak ele alan Becker, eğitime yapılan yatırımı bireysel üretkenliği arttıran, toplumsal faydayı yükselten bir kavram olarak ele alır.
Beşerî sermaye hisse senedi ya da emlak gibi alınıp satılamaz ama etkisi iktisadi hayatın her alanında hissedilir. Becker’in beşerî Sermaye üzerine yaptığı bir konuşmayı şuradan izleyebilirsiniz:
Beşerî sermaye üzerinde yürüttüğü çalışmalar Becker’i hızla başka bilimlerin sahasına iter. Suç, aile, flörtler gibi ilk bakışta sosyolojinin konusu gibi görünen olgular Becker’in ellerinde bir iktisat problemi haline gelir.
Becker mikro ekonomiyi kullanma maharetiyle iktisadın sınırlarını genişletirken, sosyal bilimlerin eleştiri oklarının da hedefi olur. Onun ellerinde iktisadın sınırları hiç olmadığı kadar genişleyecektir.
Becker’in aileye yaklaşımında kullandığı anahtar kavram fırsat maliyetidir. Hane halkı ve işgücü piyasalarında uzun bir veri toplama sürecinden sonra Becker şu sonuca ulaşır; piyasada ücretlerin artması kadınların evde kalma maliyetini arttıracaktır.
Gündelik hayatı mikro ekonomik teoriyle açıklamaya çalışan Becker, suç olgusuna rasyonalite perspektifinden bakar ve kendi deneyiminden hareketle suç olgusu üzerine çalışmaya nasıl başladığını anlatır.
“Doktora yeterlilik sınavına geç kalmak üzereydim. Aracımı park edecek bir yer bulamayınca, kesilecek muhtemel cezayı dikkate alarak, park edilmemesi gereken bir yerde aracımı bırakmıştım. Sonuçta sınava yetiştim ve cevabını o an bilmediğim bir soruyu öğrencilerime sordum.”
Ona göre suç işlemenin beklenen getirisinin, muhtemel maliyetinden yüksek olması insanı suç işlemeye sevk eden faktörlerden biridir. Becker suçun alternatif maliyetini hesaplayarak bu sonuca ulaşır. Becker’in ilgili çalışması için bkz. nber.org/chapters/c3625…
Nihayet gündelik hayatın mikro ekonomik izahı Becker’e 1992 yılında Nobel Ekonomi Ödülünü getirir.
Becker’in kuşağı ‘iktisat emperyalizmi’nin başlangıcında doğmuştu. 1933’te William Souter iktisadın diğer bilimlerin alanına hızla nüfuz edebilecek imkânlara sahip olduğunu iddia etmişti. Gary Becker bu kuşağın en önemli figürü, iktisat emperyalizminin cisimleşmiş halidir.
Sosyolojinin kendi sınırlarına çekildiği bir dönemde Becker, iktisadın sınırlarını hiç olmadığı kadar genişleten bir isimdir. Öyle ki, 1980’lerin ortasında kaleme alınan bir çalışma, iktisadın ‘sosyal bilimlerin evrensel kurallarını’ koyduğu iddiasında bulunacak kadar iddialıdır.
İlgili çalışmaya şuradan ulaşabilirsiniz: jstor.org/stable/pdf/191…
İktisadı, iktisadın sınırlarını aşarak ele alan; ekonomiyi olduğu kadar sosyolojiyi de ilgilendiren çalışmalara imza atan Gary Stanley Becker’i saygıyla anıyoruz.
Gary Stanley Becker paylaşımını arkadaşımız Dr. Emrah YILDIZ hazırladı.
Çok teşekkür ediyoruz.
Çok teşekkür ediyoruz.
