1- Çin'in COVID19 aşısına onay vermesinin "tuhaflığı" ve "yankıları" sürüyor. Çin henüz Faz 2 çalışma sonuçlarını açıklamadığı adenovirüs vektör aşısını, 1 yıl süre ile askeri birliklerinde aşılama kararını dün açıklamıştı. Çok sayıda yorum okudum dünden beri.
2- Öncelikle askeri birliklere "green light" uygulama onayı veren Çin, aşının toplumda uygulamasına izin vermedi. Yani henüz diğer risk gruplarına kullanım onayı yok. Ellerinde aşının koruyuculuğu ile ilgili veri olsa sağlık çalışanlarına uygulama çıkarırlardı diye düşünüyorum
3- Çin'in onay verdiği aşının en büyük sorunu, vektör olarak kullanılan adenovirüs suşuna (Adv5), toplumunun %40'ında pozitif antikor olduğu yönünde. Dolayısı ile bu aşının Faz 3'e geçmeden önce mutlaka 2 doz aşı etkinliğinin sonuçlarının görülmesini beklerdim.
4-Aynı vektör (Adv5) ile yapılmış olan Ebola aşısında 2 doz aşılama ile altı ay süre ile koruyuculuğun sağlandığı gösterilmiş olması, bu aşının çalışmalarının devam edebileceğine ve iki doz çalışmalarının anlamlı olacağı yönünde idi.
5- Bu aşı adayının Faz 3 çalışmasının olamamasının bir nedeni Çin'de Faz 3 yapılamaması şu an. Faz 3 aşının hastalıktan koruyuculuğu değerlendirmek için yapıldığından, Çin'de vaka yok, yapılamaz. O yüzden aday aşılar hep Brezilya, ABD, Güney Afrika'da yapıyor çalışmalarını.
6- Çin ne yapmak istemiş olabilir: Çalıştıkları aşının güvenilir olduğunu göstermiş olduklarından, askeri birlikleri bu aşı ile aşılayıp ilk doz(prime), yeni geliştirilme ihtimali olan başka bir aşı ile 2.doz(boost) edecek olabilirler(hiç denenmemiş bir durum ama herşey sıradışı)
7- Jeopolitik olarak, oldukça sıcak temas halinde olduğu bölgeler olduğundan, salgının daha yüksek seyredebilecek bir atağında, orduda etkilenmenin kısıtlı olmasını istemiş olabilir (bu benim için haddimi aşan, stratejik bir yorum oldu).
8- NewYork Times'ın bu aşıya "onaylı" formuna almasını da anlamak pek mümkün değil, şükür "kısıtlı kullanım" yazmış. Amaçlarının ne olduğunu göreceğiz, askeri birlikte uygulama Faz 3 değil, safety çalışması olacaktır ancak, halen Faz 3 yapmak durumundalar. 
9- Acil kullanım onayı salgın durumlarında aktiviteyi baskılamak için verilebilir, çok özel koşullarda ama şu an hastalık aktivitesi olmayan ve salgını kontrol altında tutan Çin'de çok anlamlı değil.
10- Normal aşı geliştirme seyrine dönersek, Faz 3'de gönüllü alımı yapan çalışmaların hedefleri olan rakama ulaşmaları (2 doz ise 2.dozun yapılması), bunun üzerinden de en az 28 ama ideali 6 ay geçmesi gerekli. Aşı konusunda temkinli, umutluyum (geçmişe göre biraz daha düşük).
