Thread by @OmkarDabhadkar

तुमची कंपनी असेल तर तुम्ही मुलाला थेट CEO नेमाल ना? मग नेपोटीझमवर बोलू नका!

सगळीकडेच असतं नेपोटीझम! त्यात काय एवढं?!

अमिताभ...तू नेपोटीझमवर काहीच बोलला नाहीस...वाईट वाटलं...!

+

झालं नेपोटीझम तर काय फरक पडतो? शेवटी टॅलेंट नसेल तर अपयशी होतातच "स्टार किड्स"...!
शेवटी प्रेक्षकांनी विचार करायला हवा...!

अश्या अर्थाच्या कमेंट्स, पोस्ट्स होत आहेत सतत. काही ठिकाणी स्पष्ट तर काही ठिकाणी अस्पष्ट समर्थनं होताहेत. काही ठिकाणी विषय बदलले जात आहेत.

+

आपण एखाद्या विषयावर चर्चा करताना मूळ विषय, त्या अनुषंगाने समोर उभे रहाणारे प्रश्न-उपप्रश्न, तुलना-उदाहरणांचा रिलेव्हन्स असा स्टेप बाय स्टेप विचार केला नाही तर किती गोंधळ उडू शकतो हे दिसून येतंय.

नेपोटीझमला मराठीत रुळलेला थेट शब्द नाही. +

"वशिलेबाजी" हे थोडं लार्जर पिक्चर झालं. "नातलगत्व" असा शब्द गुगलने सजेस्ट केलाय तो योग्य आहे पण फारसा वापरात नाही. हिंदीत मात्र "भाई-भतीजावाद" हा रुळलेला आणि अगदी चपखल शब्द आहे.

"आपापल्या लोकांची वर्णी लावणे" - हा सरळ सुटसुटीत अर्थ आहे.

+

हे फक्त ऑफ द फ्यु फॉर द फ्यु असलं की काही मोजक्याच कुटुंबांपुरतं असतं. वर्तुळ मोठं झालं की वशिलेबाजी सुरु होते. त्याहून आवाका वाढला की एक लूज स्ट्रक्चर उभं रहातं. लॉबिंग, गट-तट, "आतले-बाहेरचे" असे प्रकार होतात.

इथे एक अत्यंत महत्वाची गोष्ट प्रत्येकाने लक्षात घ्यायला हवी.

+

माझी कंपनी, माझं घर, माझी मालमत्ता - मी कशीही वाटेन. तो माझा हक्क आहे. आपण त्याबद्दल बोलत नाही आहोत. डॉक्टरने उभारलेलं हॉस्पिटल तो त्याच्या मुलाला/मुलीला देणार यावर आक्षेप घेण्यासारखं काहीच नाही. इतका कॉमन सेन्स तर सर्वांनी बाळगायलाच हवा.

पण त्या डॉक्टरने - किंवा - +

त्याच्यासारख्या काही प्रस्थापित डॉक्टर्सनी मिळून - त्या शहरात (वा अख्या राज्यात वा देशात वा जगात) कुठे हॉस्पिटल्स बांधावीत, नवे डॉक्टर्स प्रॅक्टिस करू शकतील की नाही, करण्यासाठी काय देवाणघेवाण करावी लागेल - अशाप्रकारची हुकूमशाही सुरु केली तर ते नेपोटीझमचं खरं आक्षेपार्ह रूप होय. +

अनेकांना हा साधा फरक कळेनासा झालाय.

रिलायन्सने त्या कंपनीत कुणाला कुठे कोणत्या पदावर बसवावं, कुणाला ceo करावं, कोणत्या पोजिशनवर कुणाला घ्यावं हा त्यांचा वैयक्तिक प्रश्न आहे. मॅनेजमेन्ट ठरवेल काय करायचं ते. जर एखाद्या एम्प्लॉयीला मॅनेजमेन्टचे निर्णय, पद्धत आवडली नाही - +

तर त्याने कंपनी सोडून त्याच इंडस्ट्रीतील दुसरी कंपनी खुशाल जॉईन करावी. पण रिलायन्सने अख्ख्या इंडस्ट्रीत कुणी प्रवेश करावा, व्हेंडर कोण असावेत, इतर कंपन्यानी ceo कोण नेमावे हे ठरवत शक्तीची झुंडगिरी केली तर ते आक्षेपार्ह आहे. चर्चा सुरु आहे ती या नेपोटीझमबद्दल.

+

करण जोहरने आपल्या चित्रपटांत कुणाला घ्यावं हा त्याचा प्रश्न. ते त्याने ठरवणं योग्यच. सुशांतसिंग राजपूत चांगला कलाकार असो नसो - करण जोहरने त्याच्या प्रोडक्शन हाऊसमध्ये कुणाला ठेवायचं हा त्याचाच प्रश्न आहे. त्यावर कुणाचीही बळजबरी असूच नये.

पण - +

त्याला नकोसे असलेले लोक इतरांनी पण घेऊ नयेत, इतरांनी देखील त्याला आवडणाऱ्या, विशिष्ट फॅमिली बॅकग्राऊंडच्या लोकांनाच काम द्यावं यासाठी त्याने लॉबिंग करणं - हे चूक आहे. हेच ते नेपोटीझम.

मनोज वाजपेयी असो वा शाहरुख खान - संधी समान उपलब्ध असाव्यात. +

संपर्क-गॉडफादर या गोष्टी एका मर्यादेत सगळीकडेच असतात. पण एका कुणाशी बिनसलं म्हणून अख्ख्या इंडस्ट्रीने वाळीत टाकलं असं होत नाही, होऊ नये. चर्चा यावर सुरु आहे.

यावर बरोब्बर फिल्म इंडस्ट्रीशी जवळीक असणाऱ्या काहींनी "सगळीकडेच चालतात या गोष्टी" अशी समर्थनं सुरु केली आहेत. +

त्यांना कुणीही हे खडसावून सांगू शकलं नाही की "इतर इंडस्ट्रीजवर बोलूच नंतर. सध्या फिल्म इंडस्ट्रीवर बोला." हे फक्त मीडियाच नाही - इथे फेसबुकवर सुद्धा "सर्वांच्या गुड बुक्स" मध्ये रहाण्याची लोचट हाव असणाऱ्या अनेकांसाठी लागू आहे.

+

अरे तुमची हिम्मत नाही स्वतःच्या इंडस्ट्रीतील घाणीवर बोलण्याची तर ठीकच आहे. समजू शकतोच. पाण्यात राहून माश्याशी वैर नको वाटत असेल तर आग्रह नाहीच. पण मग समर्थनात ही उतरू नका ना! गप बसा! परंतु अनेक मंडळी थेट समर्थनात उतरलेली दिसताहेत.

+

याचीच पुढची, परंतु विरुद्ध दिशेची पातळी म्हणजे "सर्वांनी" या विषयावर बोलायला हवं ही अपेक्षा.

प्रत्येक जण "कार्यकर्ता" असूच शकत नाही. ती अपेक्षा अवाजवी आहे.

अमिताभ ने बॉलिवूड मधील अनिष्ट गोष्टींवर भाष्य करायलाच हवं हा आग्रह अन्याय्य आहे. हां - +

त्याने अनिष्ट गोष्टींना हातभार लावू नये, त्यात सहभागी होऊ/असू नये ही अपेक्षा अगदी योग्य आहे. वर म्हणालो तसं - या प्रकारची भलामण करू नये. पण गप्प बसला असेल तर आपण समजून घेऊ शकतो.

सचिन तेंडुलकर ने उभ्या आयुष्यात भारतीय/जागतिक क्रिकेट मधील काळ्या गोष्टी समोर आणल्या नाहीत - +

म्हणून त्याच्यावर आक्षेप घेता येत नाही.

पण अश्या लोकांनी नं बोलल्याने नेपिटिझम वा इतर अनिष्ट प्रकारांना प्रोत्साहन नाही का मिळत? "प्रोत्साहन" नाही मिळणार. पण हे प्रकार निर्धोकपणे सुरू रहातातच. पण हे सामाजिक वास्तव आहे. हे वास्तव आहे म्हणूनच आपण सिस्टिम्स उभारल्या आहेत. +

कायदे आहेत, न्याययंत्रणा आहेत. हे सगळं उभारावं का लागलं? कारण प्रत्येक माणूस कार्यकर्ता नसतो. ती अपेक्षा व्यर्थ आहे.

यंत्रणांनी कार्यपरायण असावं - ही अपेक्षा हवी. तो आग्रह हवा.

बॉलिवूड मधील अनिष्ट प्रकार उघडकीस येण्यास अमिताभ बच्चनने बोलण्याची वाट बघायची गरजच पडू नये : - +

कुणा एकाने आपल्या जस्टीस सिस्टिमला एक निनावी पत्र पाठवलं तर काम व्हायला हवं. स्वच्छता व्हायला हवी.

पण आपल्याकडे खान भाईसारख्या प्रकरणात, आहेत ते साक्षीदार दयदनीय अवस्थेत मृत्युमुखी पडतात. खरा प्रॉब्लम हा आहे. हा प्रॉब्लम दाबण्यात आणि विषय भरकटवण्यात फिल्म इंडस्ट्री - +

आणि त्यांचे 'समर्थक' बऱ्यापैकी यशस्वी झालेले दिसतात. प्रॉब्लम इथे आहे.

तीच सिस्टीम यावेळीसुद्धा वेगवेगळ्या क्लृत्या वापरत आहे. "टॅलेन्ट नसेल तर तुम्ही अयशस्वी होताच" - हा त्याच सिस्टीमचा मुद्दा भरकटवण्याचा प्रयत्न आहे.

+

नेपोटीझम म्हणजे "हव्या त्या व्यक्तीला मिळवून देणे" इतकंच नसतं. "नको त्या व्यक्तीला मिळू नं देणे" हे पण असतं. हे कसं समर्थनीय आहे?

हव्या त्या माणसाला ५ चित्रपटांत बसवलं, नंतर तो फ्लॉप गेला म्हणून "इट्स ओके" कसं? +

त्या ५ चित्रपटांत इतर ५ होतकरू लायक लोकांना संधी मिळू शकली असती हे कसं नाकारायचं?

साधारण टॅलेंट आहे पण बक्कळ लॉबी आहे म्हणून इंडस्ट्रीचा भाई झालेला माणूस लोकांना चिरडून जातो. पण लॉबी वापरून स्वतःचं बीइंग ह्युमन पीआर घडवून आणतो - वर शिरजोर होऊन मतभेद झाले म्हणून एका गुणी +

गायकाचं करिअर बरबाद करायला घेतो...हे कसं काय चलता है म्हणून घ्यायचं?

सलमान एकटा यशस्वी ठरत नाही. इतर अनेक होतकरूंचा चान्स गिळंकृत करून मोठा होतो. आणि तेवढ्यावरच थांबत नाही. चांगल्या गायकाला त्रास देतो, लोकांना चिरडतो - तरी स्वतःचं ब्रॅण्डिंग यशस्वी करतो.

+

राहुल गांधी वंशवादामुळे पुढे आले, पण क्वालिटी नसल्यामुळे फेल गेलेच ना, मग कशाला तक्रार करता? - या प्रश्नात प्रॉब्लम हा आहे की राहुल गांधी नसते तर तिथे दुसरा, खरोखर दर्जेदार असलेला कुणीतरी येऊन काहीतरी चांगलं घडवून गेला असता. आणि तिथे आपणही जाऊ शकतो ही आशा असल्याने +

आणखी १०० जणांनी जीव तोडून काम केलं असतं. त्याने अख्खा पक्ष कित्येक पट चांगल्या स्थितीत असला असता.

कॉम्पिटिव्ह इकोसिस्टिम अशीच असते, नाही का?

नेपोटीझम हेच थांबवतं. Nepotism eats away the talent in whole industry. - THAT's the problem.
+

हे एवढं झाल्यावर शेवटी गाडी येते...नेहेमीप्रमाणे...सामान्य माणसावर!

"लोकांनीच विचार करावा!" लोकच येडे आहेत! भारतीय मूर्ख आहेत! कशाला स्टार किड्सच्या चित्रपटांना जायचं!

दरवेळी "लोकच जबाबदार" असं म्हणून आपली जबाबदारी का झटकावी?

+

खरे गुन्हेगार समोर यावेत, सिस्टीम स्वच्छ व्हावी यासाठी त्या त्या इंडस्ट्रीतील लोकांनी हिम्मत का दाखवू नये? अधिकृत तक्रारी, आवाज उचलणे असे पर्याय का चाचपडू नयेत? जर हे करता येत नसेल - जे शक्य आहेच - तर किमान लंगडी समर्थनं वा "लोकच जबाबदार" असे प्रचार तरी करू नयेत! शांत बसावं...! +

स्टार किड्सच्या चित्रपटांचं बजेट, चित्रीकरण-संगीताचा चकचकीतपणा, होणारं प्रमोशन, त्यांचं डिस्ट्रिब्युशन...यासाठी कामावर लागणारी भलीमोठी यंत्रणा विरुद्ध "गॅंग"च्या बाहेरच्या लोकांचे होणारे हाल...तुलना होऊ शकते काय? अहो सगळं असून फक्त डिस्ट्रिब्युशन आणि प्रमोशनमध्ये मार खाल्ला तर +

पब्लिकला कळतही नाही चित्रपट येऊन गेल्याचं!

मग प्रेक्षकांवर जबाबदारी टाकून कसं चालेल?

हे म्हणजे "बलात्कार घडला तर पालक जबाबदार!" असं झालं. किंवा केमिकल इंडस्ट्रीचं पोल्युशन वाढतंय यावर ग्राहकांनी स्वतः वस्तू विकत घेणं थांबवावं...अशी अपेक्षा झाली ही.

+

दीडशे कोटी लोकसंख्या असलेल्या देशात ५०० रुपये तिकीट विकत घेणारे फक्त १ कोटी असले तरी ५०० कोटींची उलाढाल होते. या १ कोटी लोकांमुळे १५० कोटींच्या माथी पाप मारताय काय? १% पेक्षा कमी लोकांमुळे अख्खी जनता दोषी ठरवताय, पण इंडस्ट्रीतील घाणीवर बोलू धजत नाही आहात! योग्य आहे का हे?

+

आपल्याकडे हा फार जुना प्रॉब्लम आहे. येता जाता जनरल कमेंट्स करायच्या, "लोकच दोषी" म्हणायचं, "सगळीकडेच तर चालतं!" असं म्हणायचं...आणि पुढे सरकायचं.

हे फक्त फिल्म इण्डस्ट्री - नेपिटिझमच नव्हे...सर्वच बाबतीत होत रहातं. सामान्य जनतेवर ढकलून दिलं की सगळेच सुटतात...! +

सगळ्यांचीच जबाबदारी आहे म्हटलं की कुणावरच जबाबदारी येत नाही!

जर कुणी जबाबदारी घेतलीच - तर मग त्याला माथेफिरू ठरवता येतं, कुणाचा तरी एजंट म्हणता येतं...अजून काय काय म्हणता येतं...आणि छानपैकी बाजूला फेकता येतं.

कंगना राणावत आणि इतर असेच बाजूला फेकले जात आहेत.

+

जोपर्यंत आपण आपली भूमिका ठरवण्याआधी सारासार विचार करणार नाही, आणि त्यानुसार "बाजू" निवडणार नाही - तो पर्यंत हे घडतच राहील.

: ओंकार दाभाडकर
[e-mail]

फेसबुक पोस्ट लिंक: facebook.com/OmkarDabhadkar…

@threadreaderapp please unroll.