Thread by @Chaay

ابرتورم از کجا می‌آید؟ یک چارچوب ساده.

پاسخ‌‌هایی که دوستان به توییت دیروز دادند همه‌گی خواندنی و جالب بود و فکر می‌کنم وقتی کنار هم بگذاریم تصویر کاملی از ماجرا می‌دهد. من این جا یک مدل خیلی ساده را تشریح می‌کنم که به این پاسخ‌ها هم مربوط است. ولی قبل از همه دقت کنیم که //

ابرتورم یک پدیده ساده نیست و مکانیسمش هم لزوما در همه کشورها یک‌سان نبوده. پس مدل ساده ما لزوما همه جنبه‌ها را نمی‌پوشاند.

برای شروع دولتی را تصور کنید که با «شوک بودجه» مواجه شده است. این شوک می‌تواند مثلا هزینه یک جنگ جدید (آلمان) یا تحریم و به هم‌ریختگی اقتصاد (ونزوئلا) //

باشد. دولت برای تامین کسری بودجه‌اش سه راه دارد: ۱) مالیات‌ها را زیاد کند. ۲) اوراق قرضه منتشر کند. ۳) پول چاپ کند. این سه راه‌حل‌ از منظر «اثر روی بودجه شهروندان» از قوی به ضعیف مرتب شده‌اند. تورم خیلی فوری کاهش قدرت خرید را نشان می‌دهد (چون دولت مستقیم پول از مردم می‌گیرد. //

در آن طرف طیف، چاپ پول (انبساط عرضه پول) ممکن است اثر مستقیمی روی رفتار مصرف امروز مردم نداشه باشد «چون خیلی از مردم حتی ممکن است از کم و کیف چاپ پول اطلاع نداشته باشند.»

حالا یک نکته خیلی مهم برای مدل ما این است که اندازه کیک اقتصاد ثابت است. در نتیجه وقتی دولت کسری بودجه //

بودجه دارد و از مردم می‌گیرد، مردم الزاما باید مصرف خود را کم کنند تا تعادل برقرار بماند. توجه به این نکته در درک قضیه کلیدی است.

حالا برگردیم به تورم و ابرتورم. دولت به شیوه اصلی - اوراق قرضه و چاپ پول - از مردم قرض گرفته و خرج کرده است. حالت اول خیلی شیک و رسمی و حالت دوم //

شبیه این است که یک نفر از کیف پول شما بدون اطلاع و اجازه شما پولی برداشته و رفته بازار خریده کرده است.

خب حالا به شما بگویند که این کسی که از شما پول قرض گرفته یا پول‌تان را دزدیده، آدم معتبری است و اگر موقتا هم دزدی کند بعدا می‌آورد و سرجایش می‌گذارد: آیا رفتار مصرفی شما عوض//

می‌شود؟ احتمالا خیر. این می‌شود قصه دولتی که مثلا برای کسری بودجه جنگ از مردم قرض گرفته ولی همه می‌دانند که در سال‌های رونق بعد از جنگ، از محل مالیات مازاد بودجه خواهد داشت و قرض قبلی را پس می‌دهد. تا وقتی این باور هست، «چاپ موقت پول تاثیر چندانی روی رفتار مردم و تورم ندارد.»//

ولی برعکس، اگر بفهمیم که به علت رکود آینده یا تداوم مشکلات، دولت توان حقیقی برای خلق مازاد بودجه و بازپرداخت بدهی‌ها نخواهد داشت، «انتظار» از رفتار آینده چیست؟ «چاپ پول بیش‌تر برای پرداخت قرض‌های قبلی». مردم ناگهان می‌فهمند که پول دولتی ارزشی کم‌تر از چیزی که فکر می‌کردند دارد //

و می‌خواهند از شر آن خلاص شوند، تقاضا برای تبدیل پول به کالا بیش‌تر شده و «قیمت اسمی» کالاها بالا می‌رود. جور دیگر: من ناگهان می‌فهمم که هم من و هم دزد از جیب من خرید کرده‌ایم و دزد هم قصد بازپرداخت ندارد. در تعادل من باید در آینده «فقیر بشوم» (از طریق تورم) تا قید منابع //

در طول زمان برقرار بماند! (اندازه کیک ثابت است.)

این‌جا دو بازخورد مثبت هم وارد عمل می‌شوند: ۱) وقتی سطح عمومی قیمت‌ها بالا می‌رود ولی متغیرهایی مثل دست‌‌مزد هنوز روی نرخ قبلی هستند، درآمد مالیاتی حقیقی دولت هم کم می‌شود! چون درآمد مالیاتی هنوز روی قیمت‌‌های اسمی قدیمی است. //

این مثل بنزین روی آتش است: تورم بالا، درآمد مالیاتی حقیقی دولت را کم‌تر کرده و به شدت چاپ پول جدید می‌‌افزاید و دور باطلی ایجاد می‌شود که در تورم‌های معمولی و پایدار و پیش‌بینی‌پذیر (مثلا هر سال ۲۰٪) رخ نمی‌دهد.

۲) وقتی مردم به پول اعتماد ندارد می‌خواهند هر چه زودتر از شر آن //

خلاص شوند. در نتیجه «پول ته‌نشین‌شده در بانک» (اصطلاح روزمره و غیرفنی) کم شده و به «سرعت گردش پول» اضافه می‌شود. مردم عجله دارند که پول را به کالا تبدیل کنند. این خودش یک مکانیسم تشدیدکننده تورم است. یکی از دوستان در توییت دیروز به درستی از «سلب اعتماد به پول» گفته‌ بودند.

خب خیلی طولانی شد و خیلی نکات و جزییات باقی ماند ولی امیدوارم تا این‌جا یک حسی از این‌که «ابرتورم‌» چه طور با تورم معمولی فرق می‌کند و خصوصا «دینامیک تشدید کننده» آن به دست آورده باشید. اگر عمری باقی بود در توییت دیگری بحث را ادامه می‌دیم.