Thread by @rajrajsi

मित्रानो नमस्कार,कोरोना महामारीमुळे घ्यावा लागलेला लोकडाऊन खूप काही घेऊन गेला बरेच काही जुने देऊन गेला त्याने परत दिले बालपण व आपण आपल्या घरच्यांबरोबर बालपणीचे खेळ नव्याने शिकून पुन्हा जगलो आपण पत्ते,कॅरम,चेस ,उनो,आंधळी कोशिंबीर आणिसापशिडी @gajanan137 @Vishakh50862352 @Vish_kc

दोन दिवसांपूर्वी माझ्या एका नातेवाइकांबरोबर गप्पा चालल्या होत्या वेळ कसा चालला आहे तेव्हा ते म्हणाले अरे साप शिडी हा खेळ कोणी शोधला माहित आहे का? शोध बर चकित होशील,त्याच शोधाची जास्त कुणालाही माहित नसेल अशी गोष्ट आपल्यापुढे मांडत आहे "सापशिडीचा पट नव्हे हा तर मोक्षाचा पट"

मित्रानो हे अलौकिक दृश्य डोळ्यांपुढे आणा, निवृत्ती ,ज्ञाना,सोपान व मुक्ता सापशिडीचा पट मांडून फासे व कवड्यानी खेळतायत,विश्वास नाही ना बसत पण हे सत्य आहे,त्यांनी त्याला नाव दिले "मोक्ष पट"
@Amruta39117837

अस म्हणतात की भिक्षा मागायला गेल्यावर घरात राहिलेल्या लहानग्या सोपानदेव आणि मुक्ताई यांचे मन रमावे म्हणून संत ज्ञानेश्वरांनी या खेळाचा शोध लावला अर्थात या दैवी भावंडांचा हा खेळ चालायचा तो सद्गुणांची शिडी आणि विकारांचे साप वापरून.

या मोक्षपटाचा वापर पुढे नैतिकतेचे धडे द्यायला व्हायला लागला म्हणजे आयुष्य हा सापशिडीचा पट आहे, असं मानून हाव, क्रोध, मत्सर, अभिलाषा असे साप आणि सत्कर्म, सदाचार, परोपकार अशा शिडय़ा त्यात डिझाइन केलेल्या असत. चांगलं वागणाऱ्या माणसांना मोक्ष मिळतो

आणि वाईट वागणाऱ्या माणसांना सापाच्या तोंडातून खाली येऊन पुनर्जन्म घ्यावा लागतो, अशी काहीशी त्याकाळच्या सापशिडीची शिकवण होती
ह्या खेळातील बारावा चौकोन भक्तीचे, विश्वासाचे प्रतीक आहे, तर एकावन्नावा चौकोनही विश्वास, भरोसा दर्शवितो. सत्तावन्नावा चौकोन दानशूरपणाचे प्रतिक आहे,

तर ७६वा चौकोन ज्ञान, बुद्धी दर्शविणारा आहे. ७८वा चौकोन तपश्चर्या, प्रयत्नशीलता दर्शविणारा आहे.ह्यापैकी४१वा चौकोन अवज्ञा,४४वा चौकोन गर्विष्ठपणाचे तर ४९वा चौकोन असभ्यतेचे प्रतीक आहे.५२वा चौकोन चौर्यकर्माचे,५८वा चौकोन असत्याचे,६२व चौकोन नशेचे तर ६९वाचौकोन आर्थिक कर्ज दर्शविणारे आहेत

पटावरील चौकोनांमध्ये असणाऱ्या शिड्यांची टोके प्रत्येकी एका देवाचे प्रतीक आहेत. ह्या मध्ये कैलास, वैकुंठ आणि ब्रह्मलोकातील देवादिकांचा समावेश आहे. खेळामध्ये जसजशा सोंगट्या पुढे सरकत जातील, तसतसे त्या त्या चौकोनातील गुण-अवगुणांच्या मुळे खेळाडू खेळामध्ये शिडीद्वारे पुढे जातो,

किंवा सापावरून घसरून मागे येतो. असा हा खेळ खेळाडूला ‘मोक्ष’ मिळेपर्यंत,रंगतो.आहे ना अतिशय सुंदर खेळ इतके वर्ष वारकरी संप्रदायाचा अभ्यास करणारे इतिहास संशोधक याना माहिती होती मात्र थेट पुरावे नव्हते. सर्वसामान्य जनता तर यापासून अनभिज्ञ होते.

मात्र डेन्मार्क चे श्री जेकॉब यांनी काही वर्षांपूर्वी ही माहिती उलगडली डेन्मार्क येथील डॅनिश रॉयल सेंटरचे संचालक डॉ. एरीक सँड यांचे विद्यार्थी असलेल्या जेकॉब यांनी ‘इंडियन कल्चरल ट्रेडिशन’ या संकल्पने अंतर्गत मध्ययुगात काळात भारतात खेळले जाणारे खेळ हा विषय संशोधनासाठी घेतला.

यातच त्यांच्या लक्षात आलं की तेराव्या शतकातील मराठी संत ज्ञानेश्वरांनी सापशिडीचा शोध लावलेला आहे त्यांनी भारतात येऊन या बद्दलचं संशोधन सुरू केलं तेव्हा त्यांना अनेक जुने सापशिडी पट मिळाले पण योग्य संदर्भ मिळत नव्हता. ज्ञानेश्वरांच्या चरित्रातही याबद्दल कुठे उल्लेख नव्हता.

अखेर संत साहित्याचे ज्येष्ठ अभ्यासक संशोधक वा. ल. मंजुळ यांच्याकडे जेकब यांनी विचारणा केली असता मंजुळयांनी डेक्कन कॉलेजमध्ये संदर्भ असल्याचे सांगितलेआणि ‘मोक्षपटा’चा उलगडा झाला.जेकॉब यांना डेक्कन कॉलेजमध्ये रा. चिं. ढेरे यांच्या हस्तलिखित संग्रहातून 2 ‘मोक्षपट’ मिळाले आहेत.

जेव्हा इंग्रज भारतात आल्यावर त्यांना हा खेळ प्रचंड आवडला. बुद्धिबळ, ल्युडो प्रमाणे ते या खेळाला देखील इंग्लंड मध्ये घेऊन गेले आणि तिथे याचं नाव ठेवलं, स्नेक अँड लॅडर
व्हिक्टोरियन इंग्लिश प्रमाणे त्यात थोडे बदल ही करण्यात आले. आणि आज आपण त्यांच्या पद्धतीने सापशिडी खेळतो.

पण त्याची मूळ संकल्पना, त्याचे शोधकर्ते हा सगळा विस्मृतीत घालवून बसलो आहे.चला पुन्हा खेळूया सापशिडीचा पट नाही तर मोक्षपटाचा पट वापरून ज्ञानदेवे रचिला पाया असा जो खेळ आहे त्याला चालना देऊ या
🚩🚩 श्री ज्ञानदेव महाराज कि जय 🚩🚩
🙏🙏🙏🙏🙏🙏🙏🙏