Thread by @AadiShakti1010

प्रदीप दळवी यांच्या एका प्रसिद्ध नाटकात सावरकरांचं वर्णन करतांना ते म्हणतात, ‘सूर्याची उबदार प्रखरता, वाऱ्याचा वेग, खडकानंही हेवा करावा अशी कठोरता आणि साक्षात बृहस्पतीनंही शिष्यत्व पत्करावं इतकी विचारांची प्रगल्भता या साऱ्यांनी धारण केलेले मानवी अवतार म्हणजेच तात्याराव सावरकर!’

सावरकर बंधूंच्या मागे त्यांच्या गृहलक्ष्मी किती खंबीरपणे उभ्या होत्या, त्यांचे देशप्रेम, कष्ट आणि बलिदानाची थोडक्यात माहिती घेऊ.

सरस्वती बाबाराव सावरकर (येसुवहिनी):
तात्यारावांच्या बालपणीच त्यांची आई वारली. त्यांच्या आईची जागा येसूवहिनींनी घेतली. खरंतर त्या तेव्हा केवळ 13

वर्षांच्या होत्या. येसुवहिनींना बाबारावांनी शिक्षणाची दारे उघडून दिली. आपल्या दोघ धाकट्या दिरांच्या शिक्षणासाठी पैसे उभे करायला म्हणून लहानग्या येसुवहिनींनी आपले दागिने गहाण ठेवले. आईची उणीव त्यांनी दोघं दिरांना आणि नणंदेला कधीही होऊ दिली नाही. त्यांचा घरात क्रांतिकारकांच्या

गुप्त बैठकी व्हायच्या. त्या सगळ्या बारकाईने समजून घेणे, त्यानंतर सगळे पुरावे नष्ट करणे असे काम येसुवहिनी करत. बाबाराव हे क्रांतिकारांच्या वडील स्थानी होते. बाबारावांना अटक झाली तेव्हा तात्यारावांनी येसुवहिनीला लिहिलेल्या पत्रात म्हंटले "जयासी तुवा प्रतिपाळिले, मातेचे स्मरण

होऊ न दिलें, श्रीमती वहिनी वत्सले, बंधू तुझा तो तुज नमी। तू धैर्याची असशी मूर्ती, माझे वहिनी, माझे स्फूर्ती।"
काय अवस्था झाली असेल येसुवहिनीची जेव्हा तिला कळलं की बाबरावांना जाड बेड्या घालून रस्त्यावरून धिंड काढत इंग्रज अधिकारी घेऊन जात आहेत?

पुढे येसुवहिनींना अति मानसिक त्रास

सहन करावा लागल्यामुळे भास व्हायला लागले. बाबाराव अंदमानातून सुटून आले असा त्यांना भ्रम झाला होता. त्या आजारी पडल्या आणि बिछान्याला खिळल्या. माईंनी त्यांचा सांभाळ केला. त्यांना फुलासारखे जपले. पण काळाने येसुवहिनीवर घाला घातला, आणि सावरकर कुटुंबीय पुन्हा पोरके झाले.

बाबाराव आणि येसुवाहिनींची भेट शेवटपर्यंत होऊ शकली नाही.

यमुनाताई विनायक सावरकर (माई): पूर्वाश्रमीच्या यशोदा रामचंद्र चिपळूणकर.
रामचंद्र त्रिंबक चिपळूणकर हे जव्हार संस्थानात दिवाण होते. घरात समृद्धी आणि सगळ्या सुखसोयी होत्या. माई अतिशय लाडात वाढलेल्या होत्या.

अशा सुखवस्तू कुटुंबानी माईंसाठी खरंतर तसच सुखवस्तू कुटुंब सासर म्हणून निवडलं असतं. पण चिपळूणकर दाम्पत्याला देशप्रेमी, परखड विचारांचे आणि प्रगल्भ असे विनायक दामोदर सावरकर आपले जावई म्हणून पसंत पडले. तात्याराव आणि माईंचा विवाह झाला आणि सावरकरांच्या एकत्र कुटुंब पध्दतीत माईंचा

प्रवेश झाला. त्यांच्या विवाहानंतर, रामचंद्ररावांनी तात्यारावांच्या लंडन मधल्या शिक्षणाची आर्थिक जवाबदारी घेतली.
येसुवहिनींनी माईंना आपलेसे करून घेतले. येसूवहिनी आणि माईंनी मिळून आत्मनिष्ठ युवती संघाची स्थापना केली. त्यात 80 पेक्षा जास्त बायका गोळा करून देशभक्ती जागृतीचे काम त्या

करत. त्याकाळी बायकांनी एकत्र येऊन संस्था स्थापन करणं ही खूपच मोठी गोष्ट होती. सत्यभामाताई टिळक ह्यांचे नाशिक मध्ये स्वागत आणि लोकमान्यांच्या खटल्यासाठी-कोर्टकचेरीसाठी देणगी गोळा करायचे काम पण ह्या दोघींनी केले. क्रांतिकारकांना इंग्रजांनी कैदेत टाकले अथवा त्यांना

जर वीरमरण आले, तर त्यांच्या बायकोची परिस्थिती अत्यंत बिकट होत असे. इंग्रजांच्या भीतीपोटी त्यांना नातलग विचारात नसत, ना समाज. त्यांना वाळीत टाकलं जात असे. अशा वेळी आत्मनिष्ठ युवती संघ त्यांना आधार देत.
त्यांना स्वातंत्र्य चळवळीत सहभागी करून घेतले जाई, स्वदेशीचे महत्व,

राष्ट्रवाद ह्याचा जागर केला जात असे.

सावरकर लंडन ला शिकत असतांना माईंना त्यांचे जेष्ठपुत्र- प्रभाकरच्या निधनाचे दुःख पचवावे लागले. त्याच्या मृत्यूला 15 दिवस होतात न होतात, तोच बाबारावांना अंदमानला काळ्या पाण्याची शिक्षा भोगण्यासाठी पाठवण्यात आले. काहीच दिवसांनी तात्यारावांच्या

मार्सेलीसची उडी आणि फ्रान्स मध्ये अटकेची खबर आली. पाठोपाठ त्यांना भारतात आणून इंग्रजांनी त्यांच्यावर 2 काळ्यापाण्याची शिक्षा ठोठावली. तसेच त्यांच्या संपत्तीवर, राहत्या घरावर, इंग्रजांनी जप्ती आणली.

एकामागून एक संकटे सावरकर कुटुंबियांवर कोसळत होती.इंग्रजांची वक्रदृष्टी जहाल

क्रांतिकारक आणि देशभक्त सावरकर कुटुंबियांवर होती. इंग्रज सावरकर कुटुंबियां विरुद्ध कधी काय करतील ह्याचा नेम नव्हता.
सावरकर दाम्पत्याची पत्रे एकमेकांन पर्यंत पोचू नयेत ह्याची पूर्ण खबरदारी इंग्रज घेत होते. मनोबल खच्ची करण्यासाठी इंग्रजांकडून वेड्यावाकड्या वावडयाही उठवल्या जात.

पण खंबीरपणा कशाला म्हणतात ते ह्या स्त्रियांनी दाखवून दिले.

शांताताई (हरिदिनी) नारायण सावरकर : त्या काळच्या प्रथेचा अगदी विरुद्ध जाऊन, शांताताईंनी आपल्या घरी सांगितले होते,"लग्न करेन तर फक्त नारायणरावांशीच" !! सावरकर बंधू अंदमानात काळ्या पाण्याची शिक्षा भोगताय, येसुवाहिनी आणि

माई ह्यांची बिकट परिस्थिती, कुटुंबाची एकंदरीतच हलाखीची स्थिति, इंग्रजांची वक्रदृष्टी, असे असताना देखील त्या आपल्या निर्णयावर अढळ होत्या.
आपल्यावर काय संकटं येऊ शकतात ह्याची पूर्ण कल्पना असताना सुद्धा सावरकर कुटुंबात लग्न करून त्या आल्या. येसुवहिनींना प्लेग झाला, तेव्हा त्यांचा

त्याग न करता, त्यांची सुश्रुषा शांताताईंनी केली आणि त्यातून त्यांना बरे केले.
दोघे दीर अंदमानात, घरावर जप्ती , अश्या परिस्थितीत लहान वयातच नारायणराव आणि शांताताईंवर सगळ्या कुटुंबाची जवाबदारी आली होती. ती त्यांनी समर्थपणे पेलली. येसुवाहिनी आणि माईंचा आधार म्हणजे लहानगी शांताताई

होती.

सावरकर बंधू अंदमानातून सुटून आले, तरीही त्यांचे कार्य थांबले नव्हते. त्यामूळे घरात सतत झडती, जप्ती ही नेहेमीची झाली होती. अशा परिस्थितीत त्यांनी कधीही स्वतःला अलिप्त करून घेतलं नाही. आल्या परिस्थितीत त्या हसत मुखाने देशसेवा करत होत्या.

सामाजिक बहिष्कार, आर्थिक बहिष्कार,

समाजाची अवहेलना, सतत होणाऱ्या झडतीचे चक्र, त्यातून लोकांची त्यांच्यावर संशयास्पद नजर, नातलगांनी पाठ फिरवलेली, अशा सगळ्या परिस्थितीत तिघींना हालअपेष्टा सोडून माहेरी निघून जाणं किती सहज शक्य होतं?
सावरकर बंधूनी केलेला देशप्रेमाचा जागर, ह्या तिघीनी चालू ठेवला.

सावरकर बंधू जसे धगधगते अग्निकुंड आहेत, तशाच येसुवहिनी, माई आणि शांताताई ह्या त्यातल्या प्रत्यक्ष ज्वाला आहेत.

प्रचंड संकटं येऊनही त्यांच्यातली एकी आणि प्रेम डगमगले नाही. देशसेवेचे व्रत त्यांनी कधी सोडले नाही.

धैर्य, साहस, संयम, दृढता, त्याग आणि देशप्रेमाचे मूर्तिमंत उदाहरण म्हणजे "त्या तिघी" .. येसुवाहिनी .. माई .. शांताताई.

@RanjitSavarkar @SavarkarSmarak @ShefVaidya @thatPunekar @smitprabhu

Sorry.. the earlier tweet was not getting posted as per the sequence... So deleted it, and reposting

@iGauravMahajan