The Mahrattas (मराठी) Profile picture
Dec 19, 2021 25 tweets 11 min read Read on X
पानिपत मोहिमेमध्ये झालेल्या नुकसानीच्या आकडेवारीची समीक्षा (भाग २) ⚔️

आपण पानिपत मोहिमेविषयी प्राथमिक स्त्रोतांचे अहवाल व नुकसानीची आकडेवारी पहिली
ही पानिपतची तिसरी लढाई म्हणजे भारतीय इतिहासातील सर्वात मोठे युद्ध.

(1)

#The_Mahrattas पानिपत युद्ध । Panipat War ...
मराठ्यांचा चौथा हल्ला 🔥

छाजपूरची लढाई, 7 डिसेंबर 1760
मराठी सैन्याने (गारदी , होळकर, शिंदेशाही आणि सरकारी फौज)
अफगाणांना मराठ्यांशी लढण्याचे आमंत्रण म्हणून छाजपूर गावाजवळील जंगल जाळले आणि तेथे युद्धस्तंभ उभारला (रण खंबा).

(2) ImageImageImage
अफगाण नेहमी सरळ लढाई करण्यास घाबरून होते .
त्यांना मराठ्यांनी युद्धात निर्णायकपणे लढण्यासाठी आमंत्रित केले होते.
दुर्रानी-रोहिल्ला यांच्या जिहादी फौजांपैकी फक्त शुजा आणि रोहिल्ला 7 डिसेंबर 1760 रोजी छाजपूर येथे मराठ्यांच्या आव्हानाला उत्तर देण्यासाठी आले होते.

(3) ImageImage
दुर्मिळ चित्र:
शत्रू नवाब शुजा-उद-दौला , 1760
(पानिपत मोहिमेदरम्यान तो आणि त्याची माणसे दिसली)
म्हणून मराठ्यांनी अर्धा कोस (0.9 मैल) पुढे सरकून आपला मोर्चा सांभाळत अफगाणांना आवाहन दिले.
शुजा-उदौलाच्या सैनिकांनी होळकरांच्या सैन्यावर छोटे वार केले व ते पळून जाऊ लागले.

(4) Image
मल्हारराव जमिनीवर बसले आणि ओरडले जाऊद्यात त्यांना पळून आणि अफगाणांच्या हातूनच त्यांचा नाश होऊद्या.
होळकरांच्या सैन्याने शुजाच्या सैन्यावर हल्ला करून,त्याला पराभूत केले व मल्हारराव यांचे आरेदशानुसार सैन्य मागे वळले.
यावेळी नजीबने शुजाला सैन्य पुरवून बळकट करण्याचा प्रयत्न केला.
(5) ImageImage
नजीब आणि शुजाहच्या एकत्रित सैन्याने महरट्टा हुजुरतीवर मूर्खपणे हल्ला केला, ज्याला गारदी च्या "Gunnery Troopers" संरक्षण दिले होते.
घोडदळ आणि गोळीबाराच्या मध्ये मराठ्यांच्या हुजुराती आणि गारदी च्या सैन्याने अफगाणांना गुंतवून ठेवले.
सरदार बळवंतरावांनी अगोदर अफगाणांवरील
(6) Image
हल्ल्यांमधील आपल्या निष्क्रियतेचा बदला घेतला, रोहिल्लाच्या निशाण्याने गोळ्या झाडल्या त्यामध्ये ते जखमी झाले.
रोहिल्लांनी त्यांच्या शरीराचा शिरच्छेद करण्यास सुरुवात केली त्याच वेळी सरदार खंडेराव निंबाळकरांनी मुसद्दीपणाने त्यांना गुंतवून ठेवून मेहंदळे यांचे धड परत आणले.

(7) Image
मराठ्यांनी सरदार मेहेंदळे यांचे पार्थिव त्यांच्या छावणीकडे नेण्यास सुरुवात केली त्यावेळी रोहिल्लांनी त्यांचा पाठलाग केला सुरु केला. हे पाहून एका योध्याप्रमाणे महाराजा जंकोजीराव शिंदे
यांनी मराठा घोडदळाच्या मदतीने सर्व पाठलाग करणाऱ्या सैन्याची कत्तल केली व अडथळा दूर केला.

(8) ImageImage
या वेळी अब्दालीचे लोक युद्धात सामील झाले नाहीत व अफगाणांचा पराभव झाला.
एकट्या गारदी च्या सैन्याने 1500 रोहिल्लांना ठार केले,तर मराठा हुजूरत-होळकर-शिंदशाहीच्या तुकड्यांनी सुमारे 3500 शत्रूला ठार केले.
सरदार बळवंतराव मेहेंदळेंचा मृत्यू वगळता मराठ्यांनी हा मोठा विजय मिळवला होता.
(9) Image
नुकसानीचा पडताळा

छजपूरची लढाई-

अफगाणांचे नुकसान: 5,000 हून अधिक अफगाणी ठार.
नजीब-उद-दौलाचा काका खलील-उल-रहमान ठार.

मराठ्यांचे नुकसान: फक्त 150 मारले गेले.
रोहिल्लांना पराभूत करण्याच्या अंतिम प्रयत्नात सरदार बळवंतराव मेहेंदळे यांना गोळी लागल्यामुळे वीरगती प्राप्त झाली.

(10) Image
मराठ्यांचा 5वा हल्ला

पानिपतची तिसरी लढाई 14 जानेवारी 1761

अब्दालीचे सैन्य वारंवार मराठ्यांशी शांतता प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न करत होते, नजीब आणि काझी कादरीस यांच्या विनंती नुसार शेवटी अब्दालीने मराठ्यांच्या दहशतीवर मात करण्यासाठी आणि जिहादसाठी एकत्र लढण्याची खात्री दिली.
(11) ImageImage
अब्दालीला जिहाद साठी लढण्यास भाग पाडणारे शब्द:
"जर तुम्ही, तुमच्या कडे शक्तीच्या असूनही हार मानली तर (अल्ला) तुमच्याकडून स्पष्टीकरण मागेल ,शत्रूला (मराठ्यांना) घाबरू नका,निधीच्या कमतरतेला घाबरू नका, फक्त अल्लाची भीती बाळगा."
-अब्दालीचा काझी काद्रीस (सरगुजाश्त-ओ-नजीबुद्दौलाह)
(12) Image
अखेर मराठ्यांचा संयम संपला आणि त्यांनी पानिपतच्या युद्धभूमीवर त्यांची रंणनीती आखण्यास सुरुवात केली.

मराठ्यांनी अब्दालीच्या छावणीवर बॉम्बफेक करण्याच्या काही काही क्षण आधी अफगाण शांतिदूत येत होता तो पुन्हा वापस गेला.

(13) ImageImage
पानिपत लढाईची सैन्यरचना प्रसिद्ध आहे. त्याचे अचूक चित्र तयार करण्यासाठी अनेक स्त्रोतांचा अभ्यास आवश्यक आहे.

पश्तुन इतिहास संदर्भ "सरगुजास्त-ओ-नजीबुद्दौलाह" आणि "गुलिस्तान-ए-रहमत" या दोन्ही प्राथमिक संदर्भानी अफगाण विजयाचे श्रेय शहा पसंद खानच्या सैन्यरचनेला दिले.

(14) Image
शाह पासंद खानच्या सैनिकांची हल्ले हे मराठा अंतिम रेषांच्या मागिल बाजूस झाल्याने बरेच मराठा सैन्य मागच्या बाजूला सरकले गेले आणि मराठ्यांचे केंद्रस्थान उघड झाले.अब्दालीच्या हत्यारबंद 1500झांबुरकाच्या हल्ल्यामुळे अफगाणांचा विजयाला अंतिम रूप दिले गेले.
(सरगुझहस्त-ओ-नजीबुद्दौला)
(15) ImageImageImage
अफगाण सैन्याचा क्षमता --
अहमद शाह दुर्रानीची शाही सेना-
1200 घोडेस्वारांचे 24 दस्त (28,800); 2,000 Zamburaks प्रत्येकी 2 Musketeers ( प्रत्येकी 4,000 गनर्स) असलेले, 40 तोफांचा तोफखाना, अगणित सैनिक.
शुजाह-उद-दौला -
2,000 घोडदळ, 2,000 पायदळ, 20 तोफांचा तोफखाना.

(16) Image
नजीब-उद-दौला,
6,000 घोडदळ; 20,000 पायदळ; बेहिशेबी रॉकेट्स.
डंडी खान आणि हाफीज रहमत खान,
15,000 पायदळ; 4,000 घोडदळ; बेहिशेबी तोफ तोफखाना
अहमद खान बंगला,
1,000 घोडदळ; 1,000 पायदळ
(प्रत्यक्ष जिहादी हे एकूण संख्येच्या 4 पट होते)

(17) Image
सर्वात विश्वसनीय स्त्रोत काशीराय पंडित अफगाण सैन्याच्या आकाराबद्दल खालील अहवाल देतात:
32800+4000+26000+19000+2000= दुर्रानी-रोहिल्ला सैन्याचा आकार 83,800.
पण इतिहासकार महत्वाची माहिती गृहीत धरायला अपयशी ठरतात,ते म्हणजे अनियमित जिहादी(बाकीचे सैन्य) हे या संख्येच्या 4 पट होते!
(18) Image
अंतिम आकडा मिळवण्यासाठी 4 वेळा केलेला गुणाकार येतो (83,800*4) =3,35,200 (इतके यातिम आणि तबानी जिहादी)
इतके ताबानियन आणि यतीम जिहादी आपण दुर्रानी च्या सैन्यात मिळवले कि अंतिम संख्या :
83,800 + 3,35,200 = 4,18,000 अफगाणी! सैन्य होते.

(19) Image
हि संपूर्ण 300000 पेक्षा जास्त असलेली दुर्रानी, रोहिल्ला, अवधि, मुघल, ताबानी आणि यतीम यांचे सैन्य.व त्यांचे नेतृत्व करणारे हे 8000 पश्तुन.
या सर्व सैन्याने अखेर च्या दिवशी 1200मराठे शिल्लक असलेल्या मराठा सैन्यावर हल्ला केला आणि लढाई संपवली.
संदर्भ(सरगुजास्त-ओ-नजीबुद्दौला)
(20) Image
कोणताच अफगाण संदर्भ मराठ्यांच्या नुकसानीचा आकडा देत नाही. एकमेव अपवाद अफगाण संदर्भ "गुलिस्तान-ए-रहमत" स्पष्टपणे सांगते की मराठ्यांचे झालेले नुकसान हे फक्त 25000 इतके होते.
काही इतिहासकार पुराव्याशिवाय 3000 लोक अजून जोडतात. ज्यामध्ये सर्वसाधारण नागरिकांचा समावेश केला जातो.

(21) ImageImage
अंतिम नुकसानीची समीक्षा -
मराठ्यांचे नुकसान - 25,000
यामधील बहुसंख्य मराठ्यांची हत्या कुतुबशाह च्या मुलाने (4000) आणि अहमदखान लंगडा (5000) यांनी केली
संदर्भ - लिस्तान-ए-रहमत

(22) Image
अफगाण स्त्रोत त्यांची वास्तविक संख्या लपवण्यासाठी स्वतःच्या नुकसानीवर मौन बाळगतात.
मराठा इतिहास अभ्यासकांनी एकमताने लिहलेल्या माहितीनुसार अब्दालीचे 50 सरदार(अताई खान दुर्रानीसह) आणि 22000 पेक्षा जास्त सैन्य मारले गेले.
अफगाण नुकसान: 22000पेक्षा जास्त.
स्त्रोत:होळकरांची थैली
(23) Image
4 आणि 5 व्या हल्ल्यांमध्ये मागील संख्या जोडणे.
अफगाण हानी
28,200+5,000+22,000 = 55,200+
मराठा हानी
2,539+150+25,000+9000 = 36,689
जर आपण हत्याकांडाला वगळले तर ते 27,689 होतील.
अफगानांची प्राणहानी स्पष्टपणे दुप्पट आहेत!

(24) Image
संदर्भ सूची -
• भाऊसहेबंची बखर
• पानिपताची बखर
• भाऊसहेबांची कैफियत
• सरगुझाष्ट-ओ-नजीबुद्दौलाह
• गुलिस्तान-ए-रहमत
• काशीराज पंडित यांच्या आठवणी
• नाना फडणवीस पानिपत रणसंग्राम
• पेशवे दफ्तार रेकॉर्ड

(25) Image

• • •

Missing some Tweet in this thread? You can try to force a refresh
 

Keep Current with The Mahrattas (मराठी)

The Mahrattas (मराठी) Profile picture

Stay in touch and get notified when new unrolls are available from this author!

Read all threads

This Thread may be Removed Anytime!

PDF

Twitter may remove this content at anytime! Save it as PDF for later use!

Try unrolling a thread yourself!

how to unroll video
  1. Follow @ThreadReaderApp to mention us!

  2. From a Twitter thread mention us with a keyword "unroll"
@threadreaderapp unroll

Practice here first or read more on our help page!

More from @the_mahrattas

Dec 18, 2021
पानिपत मोहिमेमध्ये झालेल्या नुकसानीच्या आकडेवारीची समीक्षा (भाग १)⚔️

पानिपत मोहिमेविषयी गंभीर गैरसमज पसरले याचे मुख्य कारण म्हणजे प्राथमिक स्त्रोतांचे निवेदन चुकीचे व केवळ एकाच दिवसाच्या (१४ जानेवारी १७६१) संघर्षावर लक्ष केंद्रित करणारे आहे.
(1)

#The_Mahrattas पानिपत मध्ये झालेलय नु
मराठ्यांनी १७६० मध्ये साध्या "firepower" वापर करून (ग्रेनेड) दिल्ली मुक्त केली. त्यामुळे दुर्रानी लाल किल्यावरील ताबा सोडावा लागला. त्यानंतर मराठ्यांनी कुंजपुरा ला कूच केले. त्यावेळी
कुंजपुरा तीन शक्तिशाली अफगाण सरदारांच्या ताब्यात होते.
(2) Kunjapura Fort
१.अब्दुस समद खान Governor of Sirhind
२. कुतुबशाह रोहिल्ला Qazi of Najib-Ud-Daulah & killer of Dattaji
३. नजबात खान Governor of Kunjpura
कुंजपुरा लढाईमुळे मराठे व पश्तून यांच्यात भावनिक तानवनिर्माण झाला. त्यामुळे कुंजपुरा हत्याकांड पानिपत मोहिमेचा महत्वाचा भाग ठरतो.

(3)
Read 25 tweets
Dec 17, 2021
📜ब्रिटिशांनी छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्यावर लिहलेला एक महत्वाचा अहवाल 🔥

यामध्ये ते लिहितात - "त्यांनी (शिवाजी महाराजांनी) देवाला वचन दिले आहे कि ते दिल्लीला पोहचून औरंग्याशाहीला संपवून टाकत नाहीत तोपर्यंत ते तलवार म्यान करणार नाहीत." ⚔️

#The_Mahrattas GROUNDBREAKING British Repo...
यामध्ये ब्रिटिशांनी शिवरायांची तुलना ज्युलिअस सीझर आणि अलेक्झांडरशी केलेली आहे.

संपूर्ण अहवाल - बॉम्बे -(British East India)कंपनी मुख्यालय पत्रव्यवहार,खंड.38,क्रमांक 4314,दिनांक:16 जानेवारी1678.

स्रोत-"इंग्लिश रेकॉर्ड्स ऑन शिवाजी"(१६५९-१६८२),पृष्ठ १४९-१५१,पत्र अर्क क्रमांक २७२. Image
यामध्ये लिहल्यानुसार शिवाजीमहाराजांना विजापूर जिंकल्यानंतर त्या औरंग्याला दिल्लीत जिवंत गाडायचे होते.

मराठ्यांनविषयी लिहिताना ते लिहितात मराठे हे दक्खनेतील क्षत्रिय होते जे मुघलांपेक्षा खूप चांगले लढवैय्ये होते. ImageImage
Read 4 tweets
Dec 16, 2021
शिवपूर्व काळातील मराठ्यांविषयीची काही सुंदर चित्रे 👑🚩
चित्रकार - @Gandaberunda4

महाराजा हरपालदेवा चालुक्य आणि त्याचा सैन्य प्रमुख रघुजी.

#the_Mahrattas महाराजा हरपालदेवा चालुक्य ।...
देवगिरीच्या यादवराय क्षत्रिय मराठा साम्राज्याचे पायदळ गळतात प्रदेशातून मार्गक्रमण करतानाचे चित्र.

देवगिरी यादवराय । Yadavaray...
रांगड्या जाधवराव यांच्या पायदळाचे सेनापती ⚔️

#warrior #captain #जाधवराव #सेनापती ImageImage
Read 6 tweets

Did Thread Reader help you today?

Support us! We are indie developers!


This site is made by just two indie developers on a laptop doing marketing, support and development! Read more about the story.

Become a Premium Member ($3/month or $30/year) and get exclusive features!

Become Premium

Don't want to be a Premium member but still want to support us?

Make a small donation by buying us coffee ($5) or help with server cost ($10)

Donate via Paypal

Or Donate anonymously using crypto!

Ethereum

0xfe58350B80634f60Fa6Dc149a72b4DFbc17D341E copy

Bitcoin

3ATGMxNzCUFzxpMCHL5sWSt4DVtS8UqXpi copy

Thank you for your support!

Follow Us!

:(