Przewodzik Profile picture
Jan 20, 2023 15 tweets 6 min read Read on X
#LodowyTydzień #PrzewodzikHistoryczny

Jak to z tymi karczmami na zamarzniętym Bałtyku było?

No nie do końca wiadomo. Wiadomo na pewno, że Bałtyk zamarzał, a ostatni raz, kiedy większa część Morza Bałtyckiego była skuta lodem, miał miejsce w 1947 r. Zamarzaniu sprzyja jego (1) Zamarznięta Ustka w 1947 r. Ze zbioru "Ustka zimą na
słabe zasolenie, wg niektórych Bałtyk to takie słonawe jezioro bardziej– średnio to tylko 7‰, a w kilku rejonach to nawet 2 promile, co przy oceanach (35‰) wygląda marnie. Nasze morze jest też płytkie, co także pomaga zamarzaniu, trzeba jednak pamiętać, że znacznie częściej (2)
zamarzają zatoki i tereny przybrzeżne, w otwartym morzu najczęściej bywał to luźny pak, na którym nie sposób postawić żadnej sensownej budowli. A skąd się właściwie wzięły te karczmy? Ze średniowiecznych kronik, a pierwsza tego typu relacja pochodzi z lat 1322-24, kiedy to: (3) Pak lodowy
„w czasie od świętego Andrzeja aż do półpościa był tak wielki mróz, że kupcy wozami wozili swoje towary z Norwegii do Szwecji i z powrotem, a na morzu były gospody i szynki, gdzie pożywali swoje piwo i jadło”. Z kolei „Annales Lubicenses” z 1330 r. podaje, że „było bowiem (4) Karta z "Albertus Stadensis. Annales Lubicenses"
między Danią, Słowiańskim Krajem i Jutlandią zamarznięte całe Morze Bałtyckie, tak że rozbójnicy przychodzący ze Słowiańskiego Kraju splądrowali niektóre okolice Danii, a pośrodku morza na lodzie były założone gospody dla przyjezdnych”. XIV w. to początek „małej epoki (5)
lodowcowej”, która opanowała całą Europę, a jej kulminacja przypadła na wiek XVII – relacji o zamarzniętym Bałtyku było wówczas wiele. „Potwierdzeniem” istnienia karczm na Bałtyku są rysunki na mapie „Carta Marina” Olausa Magnusa z 1539 r., gdzie od (6)
Estonii do Danii możemy zobaczyć nie jedną, ale kilkanaście budynków, zapewne o charakterze odpoczynkowo-wyszynkowym. Magnus nawet je opisuje w innym swoim dziele „„Historia de gentibus septentrionalis” ("Historia ludów północnych") dodając ilustrację takiej gospody. Czy (7)
możemy jednak tak bezgranicznie ufać średniowiecznym kronikom i mapie Magnusa skoro choćby na tej drugiej są także bardzo dziwne stworzenia morskie, z których część zapewne nigdy nie istniała? Trzeba być ostrożnym – po pierwsze wybudowanie karczmy w takim miejscu musiało mieć (8)
podstawy ekonomiczne, a więc liczba podróżujących bałtyckim, lodowym szlakiem musiała być znaczna – nikt nie będzie siedział w zimnie i czekał nie wiadomo jak długo na pojedynczego gościa. Czy kupców i podróżników było dużo? Nie znalazłem niestety informacji o jakimś (9) XVII-wieczna mapa Bałtyku Wernera von Rosenfeldta i Pettera
znacznym, trwałym szlaku lodowym na Bałtyku ani w średniowieczu, ani w wiekach późniejszych. Były to raczej jednorazowe wyprawy, skąd więc ewentualny karczmarz mógł o nich wiedzieć? Być może te schronienia budowali sami kupcy, ale byłaby to chyba skórka za wyprawkę.Po drugie (10)
stawianie karczmy na zamarzniętym morzu to jednak ogromne ryzyko – w przypadku szybkiej odwilży można stracić nie tylko interes, ale też życie. Po trzecie źródła o nich są po prostu niepewne. To jednak, że po Bałtyku w czasie zimy podróżowano nie ulega wątpliwości – (11)
najsłynniejsza tego typu przeprawa miała miejsce w 1658 r., kiedy to szwedzka armia z całą swoją artylerią przemaszerowała 20 mil przez duński Sund z Jutlandii do Kopenhagi. W tym samym roku szwedzki ambasador wracający do domu z Turcji odnotował, że pogoda była tak zimna, (12) "Marsze przez Mały Bełt"  obraz Johanna Philipa
że nawet ptaki wędrowne zawróciły „wprawiając wszystkich w zdumienie". Dodaje też, że Bałtyk zamarzł tak mocno, że koń i wóz mogły bez problemu przejechać z ujścia Wisły w Gdańsku na Półwysep Helski. „Mogły przejechać” mogło też znaczyć tyle, że istniała taka możliwość, nie, (13)
masowo przejeżdżały. Podróżowanie po lodzie na Bałtyku odbywa się zresztą czasem obecnie– w Estonii, jeśli warunki pozwalają, uruchamia się kilka lodowych tras, a nadłuższa jest 25 km droga łącząca port Rohukuela z wyspą Hiuma. Ostatni raz można było przejechać nią w 2009 r. (14)
Ach, no jeszcze przecież te karczmy z mapy Magnusa, bo dziwnym trafem nie zmieściły się w tekście, a przecież są "kluczowe" ;-) (15)

• • •

Missing some Tweet in this thread? You can try to force a refresh
 

Keep Current with Przewodzik

Przewodzik Profile picture

Stay in touch and get notified when new unrolls are available from this author!

Read all threads

This Thread may be Removed Anytime!

PDF

Twitter may remove this content at anytime! Save it as PDF for later use!

Try unrolling a thread yourself!

how to unroll video
  1. Follow @ThreadReaderApp to mention us!

  2. From a Twitter thread mention us with a keyword "unroll"
@threadreaderapp unroll

Practice here first or read more on our help page!

More from @Przewodzik

Aug 18
#PrzewodzikWarszawski

Na zakończenie #TurystycznyTydzień, skoro, było nie było, jestem (nie praktykującym) przewodnikiem po Warszawie to pomyślałem, że zrobię małą wycieczkę po mniej oczywistych miejscach w stolicy, choć to oczywiście trudne, bo skąd mam wiedzieć, co jest oczywiste lub nie dla tak wielu osób. Ale spróbujmy – chciałem pokazać miejsca autentyczne, choć tych w stolicy jest tak naprawę mało – to miasto jest przeorane historycznie, architektonicznie, socjologicznie i nie wiadomo jak -icznie. Poniższe zestawienie to mój mały, subiektywny wybór i jeśli ktoś jest nim zawiedziony, to najmocniej przepraszam. Zapraszam zatem na mały przewodzik po Warszawie. (1)Image
W Warszawie pięknych ulic jest sporo, sporo też jest brzydkich, ale z ciekawa historią i wiadomo ogólnie że trzeba przejść się Nowym Światem czy Krakowskim Przedmieściem. Ale jak ktoś chce zobaczyć kawałek naprawdę ładnego i dobrego założenia architektonicznego, w dodatku o przyjemnych gabarytach i na wskroś polskiego to trzeba przejechać się na ulicę Wieniawskiego na Żoliborzu. Można tam przenieść się choć trochę do świata małomiasteczkowej zabudowy charakterystycznej dla Królestwa Polskiego, choć ulica, jako część tzw. Żoliborza Urzędniczego powstała w latach 1923-1926 według projektu Aleksandra Bojemskiego i Mariana Kontkiewicza dla urzędników warszawskich właśnie. Moim zdanie uliczka ta prezentuje się pięknie w każdej porze roku, ale najefektowniej jest podczas śnieżnej zimy – wrażenie „bajkowości” jest ogromne. A, w jednym z domów mieszkał wiele lat Czesław Niemen.
Warto przejść się także po innych ulicach tej części Żoliborza – Brodzińskiego, Wyspiańskiego czy placu Henkla, a także nieco dalej na Żoliborz Wojskowy czy Dziennikarski, gdzie można zobaczyć jak budowały kiedyś spółdzielnie. Podobne założenia można zobaczyć także na Starej Ochocie czy Saskiej Kępie oraz na Bielanach – tu szczególnie polecam krótki spacer ulicą. Płatniczą, gdzie można zobaczyć jeszcze latarnie gazowe. (2)Image
Image
Image
Image
W Warszawie jest wiele pięknych i ważnych kościołów, ale problem jest taki, że najczęściej, szczególnie w centrum, są to jednak budynki po odbudowie z wojennych zniszczeń. Warto oczywiście je zwiedzaj, ale ja proponuje małą wycieczkę na Czerniaków, gdzie przy ulicy, nomen omen, Czerniakowskiej 2/4, jest skromny z zewnątrz Kościół św. Antoniego z Padwy. Nie zarażajcie się jednak pozorami, bo w środku zobaczycie prawdziwa perłę barokowego wystroju sakralnego w całkowicie oryginalnej wersji. Kościół projektu prześwietnego Tylmana z Gameren to właśnie rodzaj „barokowej gry” z widzem, gdzie szlachetna, ale niezbyt efektowna bryła oparta o krzyż grecki skrywa w swoich wnętrzach prawdziwy skarb. (3)Image
Image
Image
Image
Read 11 tweets
May 19
#PrzewodzikKartograficzny

Niedzielne popołudnie zatem pora na nową święcką tradycję, czyli cotygodniową porcje ciekawych mapek
Na początek - Cała woda na Europie (księżycu Jowisza) vs cała woda na Ziemi (1) Image
50% populacji Wielkiej Brytanii mieszka wewnątrz tego okręgu (2) Image
Nazwy cyklonów tropikalnych w różnych częściach świata (3) Image
Read 13 tweets
Apr 28
#PrzewodzikKartograficzny

Pewnie kilka osób czeka na salwę mapkową, zatem zaczynamy - dziś 28 dzień kwietnia, zatem aż 28 kart! Ciekawe czy ktoś zobaczyć wszystkie.
Zaczynamy nietypowo - na pierwszy rzut oka coś się tu nie zgadza i tak właśnie jest - Włochy i Grecja zostały zamienione z Półwyspem Skandynawskim (1)Image
Rzymskie miasto Londinium (czyli dzisiejszy Londyn) około 200 r. n.e. (2) Image
Od 2000 roku każdy złoty medalista Igrzysk Olimpijskich w piłce wodnej mężczyzn urodził się w tym okręgu (3) Image
Read 28 tweets
Mar 10
#PrzewodzikFilmowy

Napisałem dziś 4 minirecenje filmowe (!) i tym samym omówiłem wszystkie 10 filmów nominowanych do Oscara za najlepszy obraz - w tym wątek zbieram je razem. Moim zdanie wygra "Oppenheimer" i to o nim tekst przypominam jako pierwszy.
A jeśli miałbyś chęć postawić mi kawę za tę pisaninę, to nie mam nic przeciwko: buycoffee.to/przewodzik
Read 10 tweets
Dec 31, 2023
#PrzewodzikKsiążkowy

Najlepsze powieści przeczytane w 2023 roku

1. Teodor Parnicki „Srebrne orły”
2. Sándor Márai „Żar”
3. Teodor Parnicki „Tylko Beatrycze”
4. Leopold Buczkowski „Czarny potok”
5. Erich Maria Remarque „Łuk triumfalny”
6. Hanna Malewska „Kamienie wołać będą”
7. Wiesław Myśliwski „Ucho igielne”
8. Eric Vuillard „Porządek dnia”
9. Andy Weir „Projekt Hail Mary”
10. Andrea Camilleri „Kształt wody”
11. Abdulrazak Gurnah „Powróceni”
12. Jaume Cabré „Wyznaję”
13. Hervé le Tellier „Anomalia”
14. Paolo Cognetti „Osiem gór”
15. P. D. James „Zakryjcie jej twarz”
Najlepsze książki non-fiction przeczytane w 2023 roku

1. Julian Sancton „Obłęd na krańcu świata. Wyprawa statku Belgica w mrok antarktycznej nocy”
2. Grzegorz Kucharczyk „Prusy. Pięć wieków”
3. Tomasz Wiślicz „Zelman Wolfowicz i jego rządy w starostwie drohobyckim w połowie XVIII w.”
4. Błażej Brzostek „Wstecz. Historia Warszawy do początku”
5. Orlando Figes „Europejczycy. Początki kosmopolitycznej kultury
6. Chris Miller „Wielka wojna o chipy. Jak USA i Chiny walczą o technologiczną dominację nad światem”
7. Régine Pernoud „Blask średniowiecza”
8. Adam Hochschild „Duch króla Leopolda. Opowieść o chciwości, terrorze i bohaterstwie w kolonialnej Afryce”
9. Massimo Pigliucci „Bujda na resorach. Jak odróżnić naukę od bredni”
10. Milewska „Ślepa kuchnia. Jedzenie i ideologia w PRL”
11. David Grann „Czas krwawego księżyca. Zabójstwa Indian Osagów i narodziny FBI”
12. William Davies „Przemysł szczęścia. Jak politycy i biznesmeni sprzedali nam well-being”
13. Filip Springer „Źle urodzone. Reportaże o architekturze PRL”
14. Daniel Kahneman, Olivier Sibony. Cass R. Sunstein „Szum, czyli skąd się biorą błędy w naszych decyzjach
15. Grzegorz Piątek „Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939”
16. Krzysztof Wojczal „#To jest nasza wojna. Ukraina i Polska na wspólnym froncie”
17. Danusha V. Goska „Biegański. Stereotyp Polaka bydlaka w stosunkach polsko-żydowskich i amerykańskiej kulturze popularnej”
18. Matt Taibbi „Nienawiść sp. z o.o. Jak dzisiejsze media każą nam gardzić sobą nawzajem”
19. Mateusz Wyżga „Chłopstwo. Historia bez krawata”
20. Tadeusz Cegielski „Detektyw w krainie cudów. Powieść kryminalna i narodziny nowoczesności (1841-1941)”
Najlepsze książki w ramach #LekturyWtóre, czyli czytane powtórnie

1. Stanisław Lem „Golem XIV”
2. Jacek Dukaj „Lód”
3. Italo Calvino „Jeśli zimową nocą podróżny”
4. Edward Stachura „Siekierezada”
5. Alejo Carpentier „Podróż do źródeł czasu”
6. Edward Stachura „Cała jaskrawość”
Read 5 tweets
Dec 12, 2023
#Mapografia

#WłoskiTydzień zbliża się do końca (jutro jeszcze coś tam będzie) zatem tradycyjnie jako deser, bo przecież wszyscy lubią mapy, wątek z ciekawymi kartami związanymi z Włochami. Na początek siedziby największych włoskich koncernów (1) Image
Maksymalna odczuwalna intensywność sejsmiczna we Włoszech (2) Image
Komiksowa mapa Włoch jako Giuseppe Garibaldi, rysunek Lilian Lancaster z "Geographical Fun", Londyn 1868 rok (3) Image
Read 11 tweets

Did Thread Reader help you today?

Support us! We are indie developers!


This site is made by just two indie developers on a laptop doing marketing, support and development! Read more about the story.

Become a Premium Member ($3/month or $30/year) and get exclusive features!

Become Premium

Don't want to be a Premium member but still want to support us?

Make a small donation by buying us coffee ($5) or help with server cost ($10)

Donate via Paypal

Or Donate anonymously using crypto!

Ethereum

0xfe58350B80634f60Fa6Dc149a72b4DFbc17D341E copy

Bitcoin

3ATGMxNzCUFzxpMCHL5sWSt4DVtS8UqXpi copy

Thank you for your support!

Follow Us!

:(