#पुस्तकआणिबरचकही
डाॅ. लक्ष्मण देशपांडे (५ डिसेंबर १९४३ - २२ फेब्रुवारी २००९ ) बहुरंगी मराठी लेखक, नाट्य दिग्दर्शक, व अभिनेते . त्यांचे गिनीज बुक ऑफ वर्ल्ड रेकॉर्ड्स मध्ये नाव आहे. हा बहुमान त्यांनी लिहिलेल्या आणि दिग्दर्शित केलेल्या 'वऱ्हाड निघालंय लंडनला' ह्या एकपात्री 👇
नाटकासाठी मिळाला. ह्या नाटकाचा पहिला प्रयोग त्यांनी इ.स. १९७९ मध्ये केला होता. तेव्हापासून या नाटकाचे १,९६० पेक्षा अधिक प्रयोग सादर करण्याचा विश्वविक्रम त्यांच्या नावावर आहे. ह्या तीन तासांच्या एकपात्री प्रयोगात ते ५२ रूपे सादर करायचे. त्यामुळे लोक त्यांना वऱ्हाडकर म्हणायचे. 👇
या नाटकाने अनेक विक्रम प्रस्थापित केले. हजारोंच्या संख्येने लोक प्रयोगांना हजर रहात. अमेरिका, इंग्लंड, कॅनडा, मस्कत, ऑस्ट्रेलिया, कतार, कुवेत, सिंगापूर, थायलंड, नायजेरिया येथेही वऱ्हाडचे प्रयोग झाले. "वऱ्हाड निघालंय लंडनला' या नाटकाचे पुस्तक प्रकाशित झाल्यावर खूप यशस्वी झाले.👇
प्रतिकार हे त्यांनी लिहिलेल्या एकांकिकांचे पुस्तकही रसिकांना भावले. 'मौलाना आझाद-पुर्नमूल्यांकन' या पुस्तकाचे, तसेच महाराष्ट्र शासनातर्फे प्रकाशित करण्यात आलेल्या अक्षरनाद या पुस्तकाचे संपादन त्यांनी केले होते. त्यांना २००३ चा महाराष्ट्र शासनाचा कलावंत पुरस्कार, २००४ चा 👇
विष्णुदास भावे पुरस्कार, याशिवाय छत्रपती शाहू महाराज, बेंडे स्मृती, अल्फा टीव्ही, पुरुषोत्तम करंडक, वसंतराव नाईक कृषी संशोधन प्रतिष्ठान, सयाजीराव महाराज यांच्या नावाचे पुरस्कार.
अखिल भारतीय नाट्यपरिषदेतर्फे साहित्यसम्राट आचार्य अत्रे पुरस्कार असे अनेक पुरस्कार मिळाले. ( संकलीत)
#पुस्तकआणिबरचकही
लक्ष्मीबाई टिळक ( १ जुन १८६६ - २४ फेब्रुवारी १९३६ ) या रेव्हरंड टिळकांच्या पत्नी होत्या. लग्नानंतर टिळकांनी त्यांना शिकवायला सुरुवात केली.टिळक धर्मांतर करणार, ही बातमी कानावर येताच लक्ष्मीबाई कासावीस झाल्या आणि ‘म्हणे जातो सोडून नाथ माझा, अता कवणाला बाहू 👇
देवराजा.’ ही चार ओळींची कविता लिहिली. हे बाईंचे पहिले काव्यलेखन. लक्ष्मीबाईंच्या कविता टिळक दुरुस्त करत व प्रसिद्धीला पाठवत.बाईंना रात्री कविता सुचत. मग जमिनीवर आगपेटीच्या काडीने किंवा खडूने किंवा कोळशानेही त्या लिहून काढीत. एकदा तर पावणे तीनशे ओळींची कविता त्यांनी अशी 👇
लिहिली होती. बालकवींनी नंतर ती कागदावर लिहून काढली. लक्ष्मीबाईंच्या कवितांचा ‘भरली घागर’ हा कवितासंग्रह त्यांचा पुत्र देवदत्त नंतर प्रकाशित केला.टिळकांच्या हातून अपूर्ण राहिलेल्या ‘ख्रिस्तायन’ ह्या काव्याचे चौसष्ट अध्याय सहज, सोप्या, रसाळ शैलीत लिहून लक्ष्मीबाईंनी पूर्ण 👇
#पुस्तकआणिबरचकही
अनंत पै ( १७ सप्टेंबर १९२९ - २४ फेब्रुवारी २०११ ) अमर चित्रकथा या प्रचंड लोकप्रिय आणि गाजलेल्या कॉमिक मालिकेची सुरुवात त्यांनी १९६७ मध्ये केली. त्यावेळी दूरदर्शनच्या एका लोकप्रिय कार्यक्रमात ग्रीकपुराणावर आधारित प्रश्न विचारले जात मात्र भारतीय पुराणांचा 👇
या प्रश्नावलीत समावेश केला जात नसे,कारण याविषयी कोणाला माहितीच नसायची.त्यांना या घटनेने अस्वस्थ केले आणि मग जन्म झाला अमरचित्र कथेचा जी.आर.वीरचंद आणि यांच्या इंडिया बुक हाऊस या प्रकाशन संस्थेच्या मदतीने त्यांनी अमरचित्र कथा सुरू केली. 👇
अमरचित्र कथेच्या इंग्रजीत आठ कोटी, साठ लाख प्रति विकल्या गेल्या हा एक जागतिक विक्रम समजला जातो १९८० मध्ये त्यांनी रंगरेखा फीचरच्या माध्यमातून ट्विंकल या कार्टूनची सुरुवात केली. लहान मुलांमध्ये सर्वाधिक लोकप्रिय असलेल्या या ट्विंकल व अमरचित्रकथा तसेच अन्य 👇
त्यांचा जवळचा मित्र असलेलाच त्यांच्या जागी अध्यक्ष झाल्यावर त्यांची नेमणूक अध्यक्षांची विदेश व्यवहार सल्लागार या पदावर नेमणूक झाली. त्यांच्या मदतीने
नव्या अध्यक्षांना पोलादी पडद्याआड झाकलेल्या रुमानिया, रशिया, बल्गेरिया अशा कम्युनिस्ट देशांशी संबंध सुधारण्याच्या धोरणाचे 👇
सुतोवाच करताच नाट्यमय घडामोडींना सुरुवात होते. सत्तेत असलेल्या काहींचा या धोरणाला विरोध होता.
राजकारणाचा कोणताही अनुभव नसताना केवळ रूमानिया आणि इतर कम्युनिस्ट राष्ट्रांच्या संबंधी त्यांचे अभ्यास पूर्ण लेख वाचून आणि त्यासंबंधी त्यांचे अगदी नवीन प्रकारच्या विचारामुळे 👇
#पुस्तकआणिबरचकाही
वि. स. वाळिंबे ( ११ ऑगस्ट १९२८ - २२ फेब्रुवारी २००० )राजकीय स्वरूपाचे लेखन करणारे विनायक सदाशिव वाळिंबे एक महत्त्वाचे लेखक मानले जात. राजकीय विषय केंद्रस्थानी धरून साहित्यनिर्मिती करणारे लेखक, जातिवंत पत्रकार म्हणून विनायक वाळिंबे यांची नोंद महत्त्वाची ठरते.👇
‘व्होल्गा जेव्हा लाल होते’ हे त्यांचे पुस्तक अतिशय गाजले. ‘इंदिराजी’, ‘बेंगलोर ते रायबरेली’, ‘रायबरेली आणि त्यानंतर’ ही इंदिरा गांधींवरची त्यांची अभ्यासपूर्ण पुस्तके विशेष गाजली. राजकीय पार्श्वभूमीवरील वस्तुनिष्ठ आणि अभ्यासपूर्ण पुस्तके म्हणजे ‘इस्रायलचा वज्रप्रहार’, 👇
‘तीन युद्धकथा’, ‘स्टॅलिनची मुलगी', ‘पराजित अपराजित’, ‘दुसरे महायुद्ध’, ‘हिटलर’, अशी ५०पेक्षा अधिक पुस्तके त्यांनी लिहिली आहेत. खेरीज ‘वुई द नेशन’ या पालखीवालांच्या पुस्तकाचा अनुवाद, राजमाता विजयाराजे सिंदियांचे ‘आत्मकथा राजमाता’, ‘फ्रीडम अॅट मिडनाइट’, ‘ट्वेंटी टू फेथफुल डेज’👇
#पुस्तकआणिबरचकही
रामचंद्र श्रीपाद जोग ( १५ मे १९०३ - २१ फेब्रुवारी १९७७ ) जोगांचा खरा परिचय साहित्यक्षेत्राला झाला तो त्यांच्या ‘अभिनव काव्यप्रकाश’ (१९३०) या ग्रंथामुळे. यात जोगांनी इंग्रजी साहित्यशास्त्र व मानसशास्त्र यांची जोड देऊन जुन्या संस्कृत-साहित्यशास्त्राचे 👇
संस्करण केले व अर्वाचीन वाङ्मयनिर्मितीच्या रसग्रहणाला आणि मूल्यमापनाला समर्थ ठरेल अशी अभिनवता साहित्य-विचार धारा प्रदान केली. ‘काव्यविभ्रम’ (१९५१) या ग्रंथातील अलंकारावरील त्यांचे विवेचन स्वतंत्र प्रज्ञेचे द्योतक आहे. त्यांनी अलंकारांना काव्याच्या उपरे, बाह्यपदार्थ न मानता 👇
ते विभ्रम कसे आहेत, ते सप्रमाण पटवून दिले. ‘मराठी वाङ्मयाभिरुचीचे विहंगमावलोकन’ या त्यांच्या व्याख्यानमालेत त्यांनी सहाशे-सातशे वर्षांतील मराठी वाङ्मयाचे विहंगमावलोकन केले. मराठी साहित्य परिषदेच्या वाङ्मयेतिहासाचे तीन खंड त्यांनी संपादित केले., 👇
#पुस्तकआणिबरचकही
डॉ. रत्नाकर मंचरकर ( ६ ऑक्टोबर १९४३ - २० फेब्रुवारी २०१२ ) जुनी नवी साहित्य मीमांसा, नवे वाङ्मयप्रवाह, तौलनिक साहित्याभ्यास ही मंचरकरांच्या अभ्यासाची क्षेत्रे होत. त्यांनी संपादने, संहिता संपादने आणि सर्वांगीण संशोधनात्मक लेखन, सूत्रसंचालने इत्यादी कार्य केले.👇
विशेषतः मध्ययुगीन मराठी वाङ्मयाचा सखोल व संशोधनात्मक अभ्यास व लेखन केले.मूलगामी संशोधन, सहृदय आकलन, चिकित्सक प्रतिपादन आणि विश्लेषक निष्कर्षण यांमुळे मंचरकरांचे संशोधनात्मक लेखनही सर्वांना आकर्षित करते आणि म्हणून वैशिष्ट्यपूर्ण ठरते. अर्वाचीन मराठी वाङ्मयातील काही विषयांवरही 👇
त्यांनी प्रकाश टाकला आहे. ‘अर्वाचीन मराठी साहित्य आणि साहित्यिक’ (१९ लेख), ‘ग्रामीण-दलित-स्त्रीवादी-जनसाहित्य’ (१६ लेख), तसेच ‘अर्वाचीन मराठी साहित्यविचार आणि समीक्षा यांविषयीचे चिंतन’, ‘अर्वाचीन साहित्यविचार’ (८ लेख), ‘अर्वाचीन मराठी वाङ्मयाच्या समीक्षकांचा परामर्श’ (६ लेख) 👇