,
17 tweets,
4 min read
Read on Twitter
Tivit matruşkasına dönecek ama @melatay arkadaşın tivitini alıntıladığım şu tivitin altında dağınık da olsa prozodi konulu bir tartışma döndü. Biraz sadeleşmek için buradan devam ediyorum.
Hemen söyleyeyim: Fikret Kızılok ve Zülfü Livaneli'nin kişiliğini değil, hatta öncelikle şarkılarını da değil, genel olarak "şarkı yazma tekniği"ni tartışacağım. Bu videoda Kızılok sayısız hata yapıyor, önce onları bir temizleyelim (dil sürçmesiyle söylenen 'prodozi'yi geçiyorum)
Fikret Kızılok burada bir prozodi kuralı icat ediyor: "Bir melodide her hece bir notaya denk düşmeli." Böyle bir prozodi kuralı olmadığı gibi böyle bir müzik kuralı da yok. Bir heceye bir nota düşen şarkılara "silabik/hecesel" deniyor, bir notaya çok nota düşenlere "melizmatik".
Bir heceye ara sıra (çok değil de) bir iki nota düşen şarkıların özel bir adı yok çünkü zaten normali bu. Kızılok'un istediği silabik şarkı da melizmatik (bir heceyi uzun uzun uzatan ilahileri veya mesela Gamzedeyim devam bulmam'daki Hey heey kısmını düşünün) şarkı da biraz özel.
Sanırım @11incitez işaret etti: "Kast ettiği şey prozodi, ama prozodiyi yanlış tanımlıyor; Livaneli'de de prozodi sorunları var." Argümanın ikinci kısmı tamam, Kızılok'ta da, Livaneli'de de, bende de başkasında da bir sürü prozodi sorunu vardır. Bu bir şarkıyı kötü de yapmaz.
Ama bence Fikret Kızılok -kavramı yanlış kullansa da- ne dediğini biliyor. Videoya bakalım, Karlı Kayın'ın doğrusunun tam bir heceye bir nota düşecek şekilde olması gerektiğini örnekleyerek söylüyor (fark edilmiştir şarkı öyle söyleyince piç oldu.) Yani silabik şarkıya takmış.
Biraz baktım da, sahiden en bilinen şarkıları silabik: "Bu kalp seni unutur mu", "Fark etmeden", "Gönül" (vokalist bi bağlı nota yapıyor, kendi yapmıyor). "Yeter ki" ve TSM üslubunu örnek aldığı "Terketmedi Sevdan Beni'de bağlı nota var mesela. Ama tuhaf yerlerde...
Tam da Livaneli'yi eleştirdiği şeyi yapıyor ("Geceleyi-i-in diye bir şey yok" diye şikayet ediyor ya videoda), "beni-i-i", "terketmedi-i-i" diye olmayacak yerde bağlı notaları uzatıyor (melizma yapıyor); kötü mü oluyor, hayır, ama kendi kıstaslarına göre bu şarkılar hatalı.
Biraz da iki besteciyi karşılaştıralım: Fikret Kızılok armonileri daha sofistikedir, popüler müziğin klasik müzikten aldığı modülasyon geleneğini unutmaz, Livaneli ve izleyen sol müzik bu faydalı müzikal aracı biraz unuttu, bu konuda Kızılok'un hakkını vermeliyiz.
Fakat meiodi açısından Kızılok'un onlarca iyi melodisi ile Livaneli'nin herhalde iki-üç yüz iyi melodisi karşılaştırılmaz. Livaneli -özellikle 80 sonrası yörüngesini hiç sevmediğim biri olarak- bu toprakların yetiştirdiği en iyi melodisyen olabilir.
Pişşt Barmen'de eleştirdiği -ve benim de arabesk tarzına meftun olmadığım- diğer isim Ahmet Kaya da melodi açısından Livaneli ile başa baş gider. .İlle devam etmek gerekiyorsa Cem Karaca, Barış Manço ve -evet- Kayahan geliyor aklıma. (Sadece melodi konuşuyorum.)
Kızılok'un popülere daha çok Rock-Blues-TSM hattından, Livaneli'nin ise daha çok Protest-"World"-Türkü hattından bağlandığını da hatırlayınca karşılaştırma zorlaşıyor biraz.. Kızılok melodileri de söyleme tarzı da daha kentlidir.
Şarkı söyleme taktiği açısından ikisi de müthiş sayılmaz, ben Livaneli'yi on kez tercih ederim, ayrı. Detonedir ama samimi ve net söyleme tarzı bugüne kadar gelen sol vokal tarzının kurucu babalarından (ilki Ruhi Su) olmuştur.
(Niye taktik dedim bilmiyorum "teknik" diyecektim. )Bu arada aslında Cem Karaca programında Kızılok'un sürdürmeye çalıştığı Siyaset Meydanı tartışmasını hatırlamıyorum. Bazı arkadaşların işaret ettiği gibi orada Kızılok haklı olabilir, Aylin Livaneli albümü sahiden pek kötüydü.
Bir estetik "kural"ıyla bitirelim: Sanatta kurallar çok önemlidir ama onları kırmak daha önemlidir. Bazen bilinçli kırarız bazen bilinçsiz ama sadece kurallara uydu diye bir eser güzel olmayacağı gibi kurallara uymuyor diye bir eser kötü olmaz. Dahası, bunun tersi de doğrudur.
@threadreaderapp unroll
Ne unuttum ne unuttum diyordum. Kızılok'un deyişiyle "aşağıdan yukarı" şarkı yazmak da meşru bir yöntem. Yani önce melodi sonra söz bulunabilir, ben daha çok diğer yöntemi takip ederim ama ikisini de kullanırım, sanırım herkes de öyle yapar, birçok iyi şarkı öyle yapılmıştır.
