TCMB analitik bilançosunun önemli kalemlerini ve bazı işlemlerin bilanço yansımalarını özetlemeye çalıştım👇
Aktif; dış varlık, iç varlık, değerleme hesabı toplamından oluşuyor. Döviz ve altın rezervleri dış varlıklarda gösteriliyor. İç varlıklar ise TCMB portföyündeki Hazine tahvilleri, reeskont kredileri ve diğer kalemlerin toplamına eşit. Diğer kalemi negatif bakiyeli.
Özkaynak ve kar iç varlıklar altında diğer kaleminde gösterildiğinden bakiye negatif oluyor. Son aktif kalemi ise değerleme hesabı. Gerçekleşememiş kur farkını gösteriyor. Kar durumunda olduğunda aktifte negatif olarak yer alıyor.
Pasif ise döviz yükümlülükleri, rezerv para, kamu TL mevduatı ve APi kalemlerinden oluşuyor. TCMB bankalardan alacaklı olduğunda APİ negatif bakiyeli olarak gösteriliyor. Toplam döviz yükümlülükleri dış yükümlülük, kamu döviz mevduatı ve bankalar döviz mevduatı toplamına eşit.
Bankalar döviz mevduatı yabancı para zorunlu karşılık, ROM kapsamında tutulan döviz ve altın, teminat döviz depo tutarlarını içeriyor. Rezerv para dediğimiz ise emisyon ve bankalar TL mevduatı. TL zorunlu karşılıklar bu hesapta izleniyor.
16 Ocak itibarıyla temel aktif ve pasif kalemlerin tutarları👇 
İlk örnek işlemden başlayayım. TCMB bankalara APİ’den 5 milyar TL borç para verdiğinde APİ alacağı ve bankalar serbest TL mevduatı artar. APİ alacağı pasifte gösterildiğinden -5 milyar TL, bankalar mevduatı +5 milyar TL olur.
İkinci örneğe geçelim. TCMB 5 milyar TL karşılığı döviz satsın. Bankalar dövizi almak için TL bulmak zorunda. TCMB’den borçlanır. APİ alacağı ve bankalar TL mevduatı artar.
Döviz satışı gerçekleştiğinde dış varlık ve bankalar TL mevduatı azalır.
Döviz satışı sonunda rezervler azalırken, APİ alacağı artar.
Üçüncü örnek TL zorunlu karşılık artışı olsun (ROM’u dikkate almadım). Bankalar yine TL’yi bulmak için TCMB’den borçlanır. APİ alacağı artarken, bankalar TL mevduatı da artar.
Dördüncü örnek YP zorunlu karşılık artışı. Aktifte dış varlıklar, pasifte bankalar döviz mevduatı artar.
Beşinci örnek reeskont kredisi kullandırımı. Aktifte iç varlıklar-krediler, pasifte bankalar TL mevduatı artar.
Bankalar fazla rezerv tutmak istemeyeceğinden bankalar TL mevduatı ile APİ borcunu azaltır.
Reeskont kredileri kullandırımı ile bilançonun son görünümü krediler artarken, APİ alacağı azalır.
Altıncı örnek TCMB’nin döviz karşılığı TL swap işlemi olsun. TCMB’nin dış varlığı ve bankaların TL mevduatı artar.
Bankalar fazla rezerv tutmak istemez ve APİ borcunu azaltır. Swap işlemi sonunda dış varlık artarken, TCMB APİ alacağı azalır.
Yedinci örnek emisyon artışı. Banknot talebi emisyon arttığında bankalar bu tutarı TCMB’den borçlanarak karşılar yani APİ borçları artar.
Sekizinci örnek TCMB’nin tahvil alımı. Aktifte iç varlıklar, menkul kıymetler artarken, pasifte bankalar TL mevduatı artar.
Bankalar yine fazla rezerv tutmak istemeyeceğinden APİ borçlarını azaltır.
Tahvil alımı sonunda iç varlıklar artarken, TCMB APİ alacağı azalır.
Dokuzuncu örnek TCMB kar dağıtımı olsun. Kar aktifte iç varlık diğer kaleminde negatif olarak gösterildiğinden kar dağıtımı yapıldığında iç varlık, pasifte kamu TL mevduatı artar.
Kamu hesabındaki parayı kullandıkça da bankalar TL mevduatı artacak, fazla rezerv ile yine bankaları APİ borcunu azaltacak.
Onuncu örnek Hazine dış borçlanması. Hazine dış borçlanma yaptığında aktifte dış varlık, pasifte kamu döviz mevduatı artar.
Son örnek vergi ödemeleri. Vergi ödemeleri için bankalar TCMB’den borçlanır APİ borçları ve TCMB’deki TL mevduatı artar. Kamuya ödeme gerçekleşince TL mevduat azalır, kamu TL mevduatı artar. Sonunda TCMB APİ alacağı, pasifte kamu TL mevduatı artar.
