#LetsTalkDesign odc. 12. #MoscowMetro
Rosjanie, jak wiadomo są szaleni. Estetycznie też. A jedną z najbardziej szalonych rzeczy jakie stworzyli, jest moskiewskie metro - mieszanka kiczu, stylów i przepychu, pomysł tak dziwny że nikt na niego nie wpadł; podziemne Jajo Fabergé.
Rosjanie, jak wiadomo są szaleni. Estetycznie też. A jedną z najbardziej szalonych rzeczy jakie stworzyli, jest moskiewskie metro - mieszanka kiczu, stylów i przepychu, pomysł tak dziwny że nikt na niego nie wpadł; podziemne Jajo Fabergé.
Lato 1931. Plan 5-letni dobiega końca; 50% gospodarstw w ZSRR zostało skolektywizowanych, Wielki Głód zaczyna wzbierać. Józef Stalin, od roku panujący niepodzielnie nad Komitetem Centralnym przystępuje do wznoszenia architektonicznych pomników swej władzy. Zaczynają się konkursy.
Z gigantomańskich projektów tej ery które miały zakląć w kamieniu myśl Wielkiego Wodza i Nauczyciela szcz. wyróżniają się dwa: Pałac Rad na miejscu zburzonej w tym celu Cerkwi Chrystusa Zbawiciela (415m) i "Narkomtiażprom" (siedziba Min. Przemysłu Ciężkiego) na miejscu Starówki.
Socrealizm jeszcze nie nastąpił, więc wolno wszystko: propozycje awangardowe rywalizują z klasycznymi i konstruktywistycznymi. Jednak żadna z nich nie zostanie ostatecznie zrealizowana. Jedynym kompletnym pomnikiem architektury strasznych lat 30-tych w ZSRR będzie... metro
W l. 1931-1958 zbudowano łącznie 47 stacji, które - w przeciwieństwie do wszystkich innych kolejek podziemnych na świecie - zaskakują wystrojem swoich wnętrz. Dekoracje ewoluowały: Czistyje prudy (otw. 1935) są jeszcze dość skromne, ale Majakowskaja (1938) - już niekoniecznie
Najstarsze stacje uderzają swoją "mieszczańską" estetyką. Wyraźna preferencja dla art deco widoczna jest jeszcze w ukończonych w 1944 wnętrzach stacji Elektrozawodskaja, ozdobionych jednakże dodatkowo już wyraźnie socrealistycznymi płaskorzeźbami.
Prawdziwe szaleństwo zaczyna się w l. 50-tych, kiedy powstają 3 stacje na linii Kolcewaja: Biełorusskaja, Kijewskaja i Komsomolskaja. Imperium świętuje zwycięstwo a do tego zawsze najlepiej nadaje się barok: architektoniczny lukier w połączeniu z rzeźbami wodzów
To straszliwy eklektyzm, znajdziemy tu wszystko: rzeźby, obrazy, mozaiki... na zbudowanej w 1952 Nowosłobodskaja również witraże. Wszystko w duchu historycyzmu, czyli opiewania niezłomnej walki niezwyciężonego narodu rosyjskiego z licznymi wrogami... pod wodzą Wodza.
Pomysł dekoracyjnych stacji nie pojawił się od razu. Dopiero latem 1933 zorganizowano warsztaty poświęcone ich wnętrzom (z udziałem m. in. Fomina i Melnikowa). Przesądziło stanowisko Łazara Kaganowicza, dyrektora Metrostroju, członka Politbiura i późniejszego ministra transportu
Uznał on mianowicie, że różnorodność moskiewskich stacji stanowić będzie dowód wyższości ustroju radzieckiego nad kapitalizmem amerykańskim, w którym robotnicy jadą mrocznymi tunelami do jaskiń wyzysku. Radzieccy zmierzać mieli do fabryk w blasku dającej radość architektury.
Hm, no może coś w tym jest... Na zdjęciach stacje: Sokol (1938), Taganskaja (1950), Arbatskaja (1953) i Kijewskaja (1954). Jakoś przeszkadza mi jednak w zachwycie świadomość, że Kaganowicz był jednym z architektów Wielkiego Głodu...
Epoka Chruszczowa przyniosła ograniczenie ambicji estetycznych. Mimo zwycięstwa, trzeba było oszczędzać, postawiono więc na intensywną rozbudowę linii kosztem designu. Jednak w 1979 powstała jeszcze poświęcona lotnictwu Awiamotornaja.
We współczesnym moskiewskim metrze dominuje pragmatyzm. Sobanin i Putin pozostawili jednak swój ślad w imperialnej tradycji, zlecając budowę 2 wyróżniających się stacji: Fonwizinskaja i Sałarjewo (obie z 2016), przy czym ta ostatnia inspirowana jest... malarstwem Pieta Mondrian'a
Z ciekawszych projektów ery rosyjskiego kapitalizmu wymienić można jeszcze Sławianskij Bulwar (2008), udatnie nawiązujący do secesji (inspirowany H. Guimard'em) i stację Dostojewskaja (2010), ozdobiona panelami przedstawiającymi sceny z dzieł pisarza (kojarzy mi się upiornie)
