Thread by @EasyRid04682094

#LetsTalkDesign odc. 13. IWP i najpiękniejsze figurki świata
#PolishDesign #PRLdesign #ceramikaPRL
Mała rzeźba porcelanowa New Look to jedno z największych polskich osiągnięć artystycznych. Niestety, jak to w naszej historii już bywało, nie przebiło się do sztuki światowej.

Na początku była kobieta. Nie, wróć - na początku był komunizm. Też nie, on był dopiero od 1947... W każdym razie już w 1945 Wanda Telakowska podjęła pracę w Min. Kultury i Sztuki, tworząc Biuro Nadzoru Estetyki Produkcji, a następnie Instytut Wzornictwa Przemysłowego, słynny IWP

Miała wtedy 40 lat, zdążyła już otrzymać za swoje drzeworyty złote medale w Paryżu i Florencji. Przed wojną bywalczyni "Ziemiańskiej", przyjaciółka Tuwima, Hemara, Słonimskiego... i Starzyńskiego. Teraz postanowiła zmusić rodzący się socjalizm do zaspokajania potrzeb estetycznych

Czas względnej, "przedreferendalnej" swobody przyciągnął do MKiSz wielu wybitnych artystów, wierzących, że w nowej rzeczywistości możliwa będzie realizacja ideałów przedwojennej spółdzielni "Ład": narodowego, inspirowanego sztuką ludową, popularnego wzornictwa.

"Centralizacja designu" nie była pomysłem stricte komunistycznym (wspomnijmy choćby paryski Instytut Estetyki Przemysłowej Jacques'a Vienota). Okazała się też mieć wielkie zalety: dzięki ludziom tworzącym IWP, wzornictwo PRL osiągnęło niezwykle wysoki poziom...

... czego przejawem są niewątpliwie tytułowe "figurki". A właściwie rzeźby, bowiem te wyroby tzw. małej galanterii ceramicznej swoją oryginalnością i artyzmem przewyższają niejedną rzeźbę zaliczaną do "prawdziwej sztuki" ("Czapla", M. Naruszewicz, ZPS "Karolina" 1958)

W 1951 powstał w IWP Zakład Ceramiki i Szkła: miejsce spotkań artystów-projektantów, handlowców i przedstawicieli przemysłu. Początkowo ZCiS miał narzucać nowe wzory obowiązkowo, rola ta - w miarę powstawania indywidualnych wzorcowni w zakładach prod. - z czasem słabła.

Paradoksalnie, niewydolność organizacyjna komuny, doprowadziła do sytuacji w której ZCiSz IWP raczej inspirował i podsuwał pomysły, niż centralnie ujednolicał wzornictwo wszystkich zakładów. Zaowocowało to ogromną różnorodnością projektów, choć wiele wzorów nie wyszło poza IWP

Nowa estetyka "figurek" była jak najbardziej świadomym, co więcej ideologicznym projektem, zrodzonym w IWP. Chodziło o usunięcie z polskich mieszkań wszystkich nimf, tancerek i pasterek, które nie dość że z reguły pokraczne, to jeszcze reprezentowały estetykę drobnomieszczańską!

Zwróćmy jednak uwagę, że ideały przyświecające artystom skupionym w Instytucie, dalekie były też od estetyki socjalistycznej. Hasłem przewodnim Telakowskiej było przecież „Piękno na co dzień dla wszystkich". Sama idea figurki - przedmiotu stricte ozdobnego - była ucieczką od socu

Muszę dać trochę obrazków, bo nie lajkujecie. Zatem: figurki można podzielić tematycznie. Najważniejsze Kobiety to: Sudanka i Siedząca, obie H. Jędrasiak 1958; Śpiewaczka i Dziewczyna w Spodniach obie L. Tomaszewski 1959 i 1961 (projektowane, jak widać do zestawiania razem)

Na szczególną uwagę zasługuje Seksbomba H. Jędrasiaka "Kobieta tego typu maluje usta i kręci loki, lecz niewiele widzi; jej zainteresowania są prawie żadne" (cyt. Biuletyn IWP, 1959). Jak widać, Antiselfiści istnieli już wtedy, co więcej - będąc @Antiselfist'tem można być artystą

Spośród kobiet Tomaszewskiego naprawdę trudno się zdecydować na jedną. Na szczęście decyduje kieszeń: ceny tych popularniejszych (Meksykanka) zaczynają się od ok 700 zł, Radość życia to już ok 2.200 zł, a Dama z Lustrem poszła 2 lata temu za 11 tysięcy (+ opłata aukcyjna)

W poprzednim Tweecie nie zmieściła się Meksykanka, więc dorzucam. Jeśli kogoś wciąż nie stać to może za 200 zł wyhaczyć Grzybiarkę vel Damę z koszykiem z ZPS Wawel (proj. Z. Śliwowska-Wawrzyniak). To wprawdzie nie ta liga co Tomaszewski, ale ma bardzo fajną, kobiecą pupę, polecam

Zwierzęta, hm tu będzie gorzej, było ich naprawdę sporo. Więc trochę po łebkach: M. Naruszewicz, mistrz redukowania istoty danego stwora do przepięknej, linearnej formy: Żubr i Corrida (nie mylić ze sobą!), Wielbłąd oraz Pawian

Robił też ptaki. Czapla była wcześniej więc teraz: eleganckie Perkoz i Łabędź, zabawny Dudek i maleńki Gil (ostatnia cena w jakiej widziałem Gila to było 6.100 zł, nie żebym chciał kogoś epatować)

Naruszewicza jeszcze tylko koty Wam pokażę bo trochę nie mogę się powstrzymać i już idziemy dalej.

Kolejny ważny artysta zasłużony dla polskiej rzeźby porcelanowej New Look to Hanna Orthwein. Wyraźnie inne podejście do zwierząt, to już stylizacja a nie uchwycenie w linii "ducha" zwierzęcia.

Zidentyfikowano łącznie ponad 130 figurek, które dają się przypisać twórcom z IWP. W wielu przypadkach atrybucja jest niepewna, dokumentacja zaginęła. Robiono je nie tylko w Ćmielowie, również w Wałbrzychu, Chodzieży, Jaworzynie Śląskiej, Bogucicach i w Tułowicach.

Tu jeszcze kilka moich ulubionych. Orthwein - Sowa i Jeż z Tułowic (mniej znany niż ten biały z Ćmielowa); Jędrasiak - przepiękny Jeleń i Nosorożec z Tułowic (pozdro dla @anusieks)

Lubomir Tomaszewski też oczywiście robił zwierzęta i oczywiście oczy wypadają na ich widok - tu "Hart", "Kruk Zbrojny", "Mamut" no i chyba najbardziej znana "Pantera"

Tu możecie zobaczyć ich razem przy pracy; od lewej: Henryk Jędrasiak, Mieczysław Naruszewicz, Lubomir Tomaszewski i Hanna Orthwein. Ludzie, którym zawdzięczamy te wszystkie małe cudeńka. Im, oraz wszystkim pracownikom zakładów, które w warunkach PRL je wyprodukowały.

Polska rzeźba porcelanowa to był (i jest) światowy top. Niestety, tak jak przedziwne warunki życia w PRL umożliwiły powstanie tego fenomenu, tak też i PRL zablokował szansę, aby te dzieła dały impuls sztuce światowej. Projekty rzadko prezentowano na międzynarodowych targach

Władcom central handlu zagranicznego chodziło o dewizy ze sprzedaży, nie o uznanie. "Upychano" je tanio zachodnim odbiorcom, nie dbając o renomę twórców. Ułatwiało to kradzież wzorów i sprawiło że najlepsza część polskiego designu nie zajęła należnego jej miejsca w historii.