Argümantasyon hakkında uzun bir zincir.
1/ O kadar çok mikro-tartışma yapıyor/gözlüyoruz ki, biraz soluklanıp bunları incelemeye vakit olmuyor genelde. Ama bugün, dün yaşadığım kısa bir tartışmayı örnek göstereceğim.
Genel çerçevemiz de şu olacak:
(zincirin kalanı Türkçe)
1/ O kadar çok mikro-tartışma yapıyor/gözlüyoruz ki, biraz soluklanıp bunları incelemeye vakit olmuyor genelde. Ama bugün, dün yaşadığım kısa bir tartışmayı örnek göstereceğim.
Genel çerçevemiz de şu olacak:
(zincirin kalanı Türkçe)
2/ Başlangıç bu. Videolarla zaman kaybetmeyin diye link vermiyorum.
Şimdi, bir argümanı incelerken *en az* 4 soru sorarsınız. İlk soru:
"İddia tam olarak ne?"
Birincil iddia: Covid-19 virüsü (SARS-CoV-2) insan yapımı.
İkincil (kritik değil): Zaten başından beri biliyordum.
Şimdi, bir argümanı incelerken *en az* 4 soru sorarsınız. İlk soru:
"İddia tam olarak ne?"
Birincil iddia: Covid-19 virüsü (SARS-CoV-2) insan yapımı.
İkincil (kritik değil): Zaten başından beri biliyordum.
3/ İkinci soru:
"Kanıt ne ve *doğru olduğunu farz edersek* iddiayı yeterince destekler mi?"
Yani kanıtla iddia arasındaki bağlantı gücünü sorgularız.
Bu örnekte kafa karıştıran bir çok sözde kanıt var (P4 labı) ama asıl kanıt, 2003 tarihli bir patent belgesi.
"Kanıt ne ve *doğru olduğunu farz edersek* iddiayı yeterince destekler mi?"
Yani kanıtla iddia arasındaki bağlantı gücünü sorgularız.
Bu örnekte kafa karıştıran bir çok sözde kanıt var (P4 labı) ama asıl kanıt, 2003 tarihli bir patent belgesi.
4/ "Virüs patentlemek" ne demek belli değil ama cepte dursun. Sonuçta, yeni bir salgının virüsünün seneler önce bilinmesi elbette şüpheli.
Ama sadece şüphe: Virüsün sentetik olduğunu kanıtlamak daha zor bir şey. Çünkü icat edilmemiş ama keşfedilip saklı tutulmuş da olabilirdi.
Ama sadece şüphe: Virüsün sentetik olduğunu kanıtlamak daha zor bir şey. Çünkü icat edilmemiş ama keşfedilip saklı tutulmuş da olabilirdi.
5/ Gelelim 3. sorumuza:
"Kanıt diye öne sürülen şey doğru mu?"
En çok enerji tüketen kısım bu. @teyitorg gibi bir -hatta birkaç bağımsız- oluşumun gidip orijinal kaynakları araştırması lazım.
Bu örnekte işimiz kolay: Patent SARS-CoV aşısıyla ilgili. Yeni virüsle alakasız.
"Kanıt diye öne sürülen şey doğru mu?"
En çok enerji tüketen kısım bu. @teyitorg gibi bir -hatta birkaç bağımsız- oluşumun gidip orijinal kaynakları araştırması lazım.
Bu örnekte işimiz kolay: Patent SARS-CoV aşısıyla ilgili. Yeni virüsle alakasız.
6/ İddia zaten çok kuvvetli değildi, bu noktadaysa tamamen çöktü.
Fakat yarın öbürgün başka başka "kanıtlar" öne sürülebilir. Her şeyi tekrar mı yapacağız? Hayır. Dördüncü soru bu noktada devreye girer:
"İddia, mevcut karşı kanıtları cevaplıyor mu?"
Fakat yarın öbürgün başka başka "kanıtlar" öne sürülebilir. Her şeyi tekrar mı yapacağız? Hayır. Dördüncü soru bu noktada devreye girer:
"İddia, mevcut karşı kanıtları cevaplıyor mu?"
7/ Yani kendi kanıtlarımı öne sürmem yetmez, karşı kanıtları da çökertmeye çalışmalıyım.
Örneğimizde çökertilecek bir kanıt, karşılaştırmalı genetik çalışmalar. (Virüsün doğal olduğunu gösteriyorlar)
Bir komplo iddiasının, ilk iş bunu çürütmesi lazım.
modernhealthcare.com/safety-quality…
Örneğimizde çökertilecek bir kanıt, karşılaştırmalı genetik çalışmalar. (Virüsün doğal olduğunu gösteriyorlar)
Bir komplo iddiasının, ilk iş bunu çürütmesi lazım.
modernhealthcare.com/safety-quality…
8/ Komplolar açısından, "anaakım" görüşü çürütmenin en yaygın metodu, konunun detaylarıyla uğraşmadan, kaynağın kendisini komplonun bir parçası yapmaktır.
"O karşılaştırmalı genetik çalışmayı yapan lab da işin içinde."
Bizle hemfikir olmayan her kaynak kirlenmiştir.
"O karşılaştırmalı genetik çalışmayı yapan lab da işin içinde."
Bizle hemfikir olmayan her kaynak kirlenmiştir.
9/ İlk argümanın yapısı buydu.
Birçok insan, özellikle de 3. soruya odaklanarak kanıtı çürütmüş, patent belgesinin aslını açıklamış.
Peki iddia sahibi ne yapıyor?
Bunları cevaplıyor mu? Hayır.
İddiayı geri çekiyor mu? Hayır
İddiayı modifiye ediyor mu? Hayır
Niye?
Birçok insan, özellikle de 3. soruya odaklanarak kanıtı çürütmüş, patent belgesinin aslını açıklamış.
Peki iddia sahibi ne yapıyor?
Bunları cevaplıyor mu? Hayır.
İddiayı geri çekiyor mu? Hayır
İddiayı modifiye ediyor mu? Hayır
Niye?
10/ Bunun cevabı, "ikincil iddia"da saklıydı:
"İlk başladığı günden beri bu virüsün insan eliyle yaratıldığını...iddia ediyorum. Nihayet birileri kanıtını bulmuş."
Burada büyük bir sorun var: Bir davaya kendi itibarınızı bu kadar gömdükten sonra GERİ ADIM ATAMAZSINIZ.
"İlk başladığı günden beri bu virüsün insan eliyle yaratıldığını...iddia ediyorum. Nihayet birileri kanıtını bulmuş."
Burada büyük bir sorun var: Bir davaya kendi itibarınızı bu kadar gömdükten sonra GERİ ADIM ATAMAZSINIZ.
11/ Birebir tartışmada bile geri adım atmak zordur. Egonuz incinir. Ama sosyal medyada, "elalemin önünde", durum daha beter.
Ve bu kadar ilgi görünce insan zaten sarhoş oluyor. 1.2 milyon kez izlenmiş bir videoyu, 20 bin like almış bir tweeti silmek kaçınızın harcı?
Ve bu kadar ilgi görünce insan zaten sarhoş oluyor. 1.2 milyon kez izlenmiş bir videoyu, 20 bin like almış bir tweeti silmek kaçınızın harcı?
12/ Bunu bir "karakter sorunu" olarak görmenizi istemiyorum. Ben daha ziyade, faydadan çok zarar getiren bir heuristic (zihinsel kısayol) olarak bakıyorum:
Karşıt fikirleri tartarken, argümana veya uzmanlığa göre ağırlıklı ortalama almayı beceremiyoruz. Düz sayım yapıyoruz.
Karşıt fikirleri tartarken, argümana veya uzmanlığa göre ağırlıklı ortalama almayı beceremiyoruz. Düz sayım yapıyoruz.
13/ Çoğunluk etkisi (safsata hali "ad populum") birçok konuda etkin.
Ama Facebook, Twitter gibi mecralar bunu daha kötü yapıyorlar: Çünkü bize sadece bizle hemfikir olanların oylarını gösteriyorlar. Karşıt fikirleri sayısal olarak gösteren bir metrik yok.
Ama Facebook, Twitter gibi mecralar bunu daha kötü yapıyorlar: Çünkü bize sadece bizle hemfikir olanların oylarını gösteriyorlar. Karşıt fikirleri sayısal olarak gösteren bir metrik yok.
14/ O yüzden dedim, tweet silmek sadece ego sorunu değil: "20 bin like alan bir şey nasıl temelde yanlış olabilir ki?" diyor bilinçaltımız.
Bu etki + itibarınızı tamamen ortaya sürmeniz = felaket.
Bu saatten sonra argümanın kralı gelse sizi ikna edemez. Peki çözüm ne?
Bu etki + itibarınızı tamamen ortaya sürmeniz = felaket.
Bu saatten sonra argümanın kralı gelse sizi ikna edemez. Peki çözüm ne?
15/ Zihinsel kısayollar ve bilişsel sapmalar evrimin mirası, yapacak bir şey yok.
Sosyal medya tasarımıyla oynanabilir ama o da çoğumuzun kontrolünün dışında.
Gerçekten kontrolünüzde olan tek çözüm: İtibarınızı ortaya koymayın. Geri adım atabilecek mesafe bırakın.
(15 dk ara)
Sosyal medya tasarımıyla oynanabilir ama o da çoğumuzun kontrolünün dışında.
Gerçekten kontrolünüzde olan tek çözüm: İtibarınızı ortaya koymayın. Geri adım atabilecek mesafe bırakın.
(15 dk ara)
16/ Devam: Burada bahsettiğim birçok kavram, TEYİT ÖNYARGISI (confirmation bias) kapsamında incelenir. Yani: Zaten yatkın olduğun inançları teyit edecek şeylere ağırlık vermek.
Dün, ilgili bir yorum yapmıştım. Önemli nokta, BİLİMSEL METOD ile kıyası idi+
Dün, ilgili bir yorum yapmıştım. Önemli nokta, BİLİMSEL METOD ile kıyası idi+
17/ Bilimsel süreç, insan doğasına aykırıdır. Yüksek bedeller ödendikten sonra geliştirilmiştir.
Birey şunu sorar: "İnancım doğru olsaydı neler gözlerdim?"
Bilimsel süreçse şunu: "İnancım yanlış olsaydı neler gözlerdim?"
Yani bireyler "bilimsel" değildir, süreç bilimseldir.
Birey şunu sorar: "İnancım doğru olsaydı neler gözlerdim?"
Bilimsel süreçse şunu: "İnancım yanlış olsaydı neler gözlerdim?"
Yani bireyler "bilimsel" değildir, süreç bilimseldir.
18/ Yalan kanıtlar üstüne kurulu, kendisi de zayıf bir argümanın, 20 bin like alabilmesi bu yüzden:
"İnancımı doğrulayan bir şey işte!" diye atlıyorlar. Ve ne kadar çok benzer insan olduğunu görüp cesaret buluyorlar. Kimse, kendisini yanlışlamaya çalışmıyor, o 4 soruyu sormuyor.
"İnancımı doğrulayan bir şey işte!" diye atlıyorlar. Ve ne kadar çok benzer insan olduğunu görüp cesaret buluyorlar. Kimse, kendisini yanlışlamaya çalışmıyor, o 4 soruyu sormuyor.
19/ Bundan sonrası, ikili tartışmaların ne kadar zor olduğunu gösterecek.
Orijinal tweetin sahibi mini zincirime cevap yazmış. "Ne alabilirim" diye bakmış, ama 3 tivitte bilimsel metodu özetlemiş olmamı yetmemiş olacak ki, beğenmemiş. Sebep? En sondaki aşağılayıcı bir kalıp.
Orijinal tweetin sahibi mini zincirime cevap yazmış. "Ne alabilirim" diye bakmış, ama 3 tivitte bilimsel metodu özetlemiş olmamı yetmemiş olacak ki, beğenmemiş. Sebep? En sondaki aşağılayıcı bir kalıp.
20/ İngilizcede "taking the high road" diye bir kalıp var. Rakibinle çamura bulanmak yerine, daha asil/erdemli davranmayı anlatır.
Bunun hatalı hali ise en başta verdiğim piramitte bulunuyor ("tone" yazan yer, ad hominem'in bir üstü.) Yani konu yerine üsluba odaklanmak.
Bunun hatalı hali ise en başta verdiğim piramitte bulunuyor ("tone" yazan yer, ad hominem'in bir üstü.) Yani konu yerine üsluba odaklanmak.
21/ Amacınız karşıdakini ikna ise (benim değildi), üslup tabii ki önemli. Biz, sosyal statümüze önem veren yaratıklarız.
Lakin burada "önemsiz itirazlar" (trivial objections) safsatası da mevcut: Üslubun geneli normalken, kişiye yönelik bile olmayan tek bir açık bulmuş.
Lakin burada "önemsiz itirazlar" (trivial objections) safsatası da mevcut: Üslubun geneli normalken, kişiye yönelik bile olmayan tek bir açık bulmuş.
22/ Dikkat edin, ben videodaki argümanı çürütmeye çalışmıyordum. Onu yapan yapmış -düzgün üslupla- ve hiçbirine cevap yok.
Ben, argümandaki ısrarın psikolojik temellerini açıklamaya çalışıyor ve bunu şüphecilikle kıyaslıyordum.
Devamındaki efsanevi ironinin kaynağı tam da bu...
Ben, argümandaki ısrarın psikolojik temellerini açıklamaya çalışıyor ve bunu şüphecilikle kıyaslıyordum.
Devamındaki efsanevi ironinin kaynağı tam da bu...
23/ ...çünkü beni "her şeyi ben bilirimcilik" ile suçluyor.
Bunun psikolojideki adı YANSITMA. Komplocuların en nefret ettiğim taktiği. Niye?
Haklı veya haksız olsun her komplocunun iddia şablonu şudur: "Herkes kandırılıyor, gerçeği benim de dahil olduğum bir azınlık biliyor."
Bunun psikolojideki adı YANSITMA. Komplocuların en nefret ettiğim taktiği. Niye?
Haklı veya haksız olsun her komplocunun iddia şablonu şudur: "Herkes kandırılıyor, gerçeği benim de dahil olduğum bir azınlık biliyor."
24/ Tanım itibariyle kibirli bir duruştur bu.
Eğer bunu desteklenebilirse (mevcut kanıtları çürütme + doğru pozitif kanıtlar + sağlam argüman) ne ala.
Ama çoğu zaman öyle olmuyor. İnanç, kanıttan önce geliyor. "Herkes yanlış, ben doğruyum" inancı.
Eğer bunu desteklenebilirse (mevcut kanıtları çürütme + doğru pozitif kanıtlar + sağlam argüman) ne ala.
Ama çoğu zaman öyle olmuyor. İnanç, kanıttan önce geliyor. "Herkes yanlış, ben doğruyum" inancı.
25/ Bu ironiye işaret edince, cevaben iki kat daha yansıtma ve üslup eleştirisi alıyorum. Ahlakçılık da cabası. İnsanı nasıl da bezdiriyor.
Bırak sen-siz ayrımını, bana dümdüz küfreden ama konuyu sav-karşı sav disipliniyle tartışabilen birini bile, bu tiyatroya tercih ederdim.
Bırak sen-siz ayrımını, bana dümdüz küfreden ama konuyu sav-karşı sav disipliniyle tartışabilen birini bile, bu tiyatroya tercih ederdim.
26/ Bu noktadan sonra iletişimi uzatmanın manası yok. İşin aslı, en baştan iletişime girmenin manası yoktu. Zira bu gördüğümüz her şey birer semptom.
Neyin semptomu? Günlük hayatta hep zeka eksikliği veya karakter bozukluğu teşhisi koyuyoruz ama bu yanlış. İkisi de şart değil.
Neyin semptomu? Günlük hayatta hep zeka eksikliği veya karakter bozukluğu teşhisi koyuyoruz ama bu yanlış. İkisi de şart değil.
27/ Sorunun kökü:
Düşüncelerimiz üstüne yeterince düşünmemek VE altından kalkamayacağımız açıklamalara itibarımızı kefil etmek.
Kendimizi tanımak zaten zor bir iş. Gereksiz kibirle daha da zorlaştırmayın. Son.
*Bu konular ilginizi çekiyorsa, yakında..
fularsizentellik.com/safsatalaransi…
Düşüncelerimiz üstüne yeterince düşünmemek VE altından kalkamayacağımız açıklamalara itibarımızı kefil etmek.
Kendimizi tanımak zaten zor bir iş. Gereksiz kibirle daha da zorlaştırmayın. Son.
*Bu konular ilginizi çekiyorsa, yakında..
fularsizentellik.com/safsatalaransi…
@threadreaderapp unroll
28/ Maceramızın bugünkü bölümü:
