منطق استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه
1/88 گزارش زیر به تحلیل چرایی و چگونگی استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه پرداخته است. این تحقیق نشان داده که طی جنگهای داخلی سوریه دست کم ٣٣۶ حمله شیمیایی رخ داده که ٩٨٪ آن توسط رژیم سوریه و مابقی توسط Isis انجام شده.
bit.ly/34ChadZ
1/88 گزارش زیر به تحلیل چرایی و چگونگی استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه پرداخته است. این تحقیق نشان داده که طی جنگهای داخلی سوریه دست کم ٣٣۶ حمله شیمیایی رخ داده که ٩٨٪ آن توسط رژیم سوریه و مابقی توسط Isis انجام شده.
bit.ly/34ChadZ
2/88 ساختار ارتش سوریه در بخش سلاحهای شیمیایی شباهت زیادی به جنگهای سنتی دارد. نمونه بارز آن استفاده ارتش از گاز کلر است که ٨٩٪ حمله‌‌های شیمیایی را شامل میشود. به شکل خلاقانه‌‌ای، اصول پیاده‌سازی و اجرای حملات با بمب بشکهای، در حملات گاز کلر نیز به کار گرفته شده است.
3/88 اولویت ارتش سوریه آشکارا و همیشه، حمله به مراکز با جمعیت غیرنظامی بوده، حتی هنگامی که در نبرد در برابر با مخالفان در آستانه شکست قرار داشته. از همین رو میتوان اصرار رژیم سوریه را در استفاده از سلاح شیمیایی به عنوان یک رهیافت کلی در جنگ درک کرد.
4/88 یعنی تنبیه جمعی و کورکورانه مردم در بخشهای تحت کنترل مخالفان. محاصره و بمباران شدید مناطق مسکونی را میتوان از نمودهای دیگر این رهیافت نام برد. رژیم اسد نه تنها برای استفاده از این سلاحها تنبیه نشده بلکه درعمل روش کارآمدی برای تحقق اهدافش بوده.
5/بیش از ٢/٣ مناطق مسکونی در سوریه تخلیه شده و گروههای مردمی درمناطق تحت کنترل مخالفان، زیر فشار شدید حملات و تهدید حمله شیمیایی یکی پس از دیگری تسلیم شده‌اند. به منظور متوقف کردن توانایی شیمیایی سوریه، هدف اصلی باید ساختارهای درگیر ارتش دراین روند به ویژه ناوگان هلیکوپتری باشد.
6/88 این تحقیق ۴٩٨ مورد مجزا از گزارش‌های مربوط به حملات شیمیایی را از دسامبر ٢٠١٢ تا آوریل ٢٠١٨ بررسی کرده. مطابق شکل زیر ١۶٢ مورد را رد و ٣٣۶ مورد را تایید کرده. سبز پررنگ به معنای قطعی بودن گزارشها از یک حمله است. 
7/در هر مورد گزارشها و اطلاعات موجود از دولت سوریه، سازمانهای بینالمللی غیردولتی، گروههای ارزیاب در این زمینه، موسسات خصوصی، مسوولان محلی، سازمانهای مربوط بینالمللی و رسانه‌های داخلی و خارجی بررسی شده‌اند. معیارهای ارزیابی نیز زمان وتاریخ، موقعیت دقیق حمله، بافت جمعیتی منطقه،
8/88 تعداد کشته‌ها و زخمی‌ها، ماده شیمیایی استفاده شده، ابزار حامل ماده شیمیایی، روش انتقال و پیاده‌سازی، مسیر پرواز، چگونگی تحولات نظامی در منطقه و گزارش شاهدان بوده. مصاحبه‌های زیادی هم با افراد درگیر انجام شده از جمله غیرنظامیان آسیبدیده، گزارشگران، فعالان محلی،
9/88 دکترها و پرستارها، سیاسیون و مخالفان.
در ماه‌های ابتدایی حملات شیمیایی، به علت ناشناخته بودن آن، اسناد کمتری موجود است و اما حملات سالهای بعد با ضریب اطمینان بیشتری قابل صحت‌‌سنجی است.
ترتیب زمانی عملکرد شیمیایی در سوریه:
١۵مارچ٢٠١١: شروع ناآرامی‌ها
در ماه‌های ابتدایی حملات شیمیایی، به علت ناشناخته بودن آن، اسناد کمتری موجود است و اما حملات سالهای بعد با ضریب اطمینان بیشتری قابل صحت‌‌سنجی است.
ترتیب زمانی عملکرد شیمیایی در سوریه:
١۵مارچ٢٠١١: شروع ناآرامی‌ها
10/88 ٢٠آگوست٢٠١٢: هشدار اوباما مبنی بر اینکه سلاح شیمیایی (س.ش.) خط قرمز است.
٢٣دسامبر٢٠١٢: اولین استفاده از س.ش. در خالدیه حمص.
٢١آگوست٢٠١٣: حمله به غوطه شرقی در نزدیکی دمشق با گاز سارین.
٩سپتامبر٢٠١٣: تصمیم اوباما بر تعویق حمله هوایی و تمرکز بر گفتگوهای دیپلماتیک.
٢٣دسامبر٢٠١٢: اولین استفاده از س.ش. در خالدیه حمص.
٢١آگوست٢٠١٣: حمله به غوطه شرقی در نزدیکی دمشق با گاز سارین.
٩سپتامبر٢٠١٣: تصمیم اوباما بر تعویق حمله هوایی و تمرکز بر گفتگوهای دیپلماتیک.
11/88 ۵ روز بعد: توافق جان کری و سرگئی لاوروف بر انهدام انبار س.ش. سوریه.
٢٧سپتامبر٢٠١٣: قطعنامه ٢١١٨ شورا امنیت سازمان ملل بر خلع س.ش. سوریه.
١۴اکتبر٢٠١٣: پیوستن رسمی سوریه به کنوانسیون س.ش.
٢٩آوریل٢٠١۴: تشکیل کمیته حقیقت‌‌یاب توسط سازمان منع س.ش. OPCW، بعد از دریافت گزارش‌های
٢٧سپتامبر٢٠١٣: قطعنامه ٢١١٨ شورا امنیت سازمان ملل بر خلع س.ش. سوریه.
١۴اکتبر٢٠١٣: پیوستن رسمی سوریه به کنوانسیون س.ش.
٢٩آوریل٢٠١۴: تشکیل کمیته حقیقت‌‌یاب توسط سازمان منع س.ش. OPCW، بعد از دریافت گزارش‌های
12/ مبنی بر استفاده از گاز کلر
١٨آگوست٢٠١۴: نابودی تمام انبار س.ش. سوریه
٧آگوست٢٠١۵: قطعنامه ٢٢٣۵ شورا امنیت سازمان ملل برای تاسیس مکانیزم مشترک تحقیقی Joint Investigative Mechanism, JIM
۶آوریل٢٠١۶: تایید خلع س.ش. سوریه توسط OPCW
۴آوریل٢٠١٧: حمله باگاز سارین به خان شیخون در ادلب
١٨آگوست٢٠١۴: نابودی تمام انبار س.ش. سوریه
٧آگوست٢٠١۵: قطعنامه ٢٢٣۵ شورا امنیت سازمان ملل برای تاسیس مکانیزم مشترک تحقیقی Joint Investigative Mechanism, JIM
۶آوریل٢٠١۶: تایید خلع س.ش. سوریه توسط OPCW
۴آوریل٢٠١٧: حمله باگاز سارین به خان شیخون در ادلب
13/ ٧آوریل٢٠١٧: حمله موشکی آمریکا به پایگاه هوایی در سوریه در پاسخ به استفاده از س.ش.
١٧نوامبر٢٠١٧: وتو قطعنامه مربوط به تمدید JIM توسط روسیه و پایان کارآن
٧آوریل٢٠١٨: حمله با گاز کلر به دوما در نزدیکی دمشق
١۴آوریل٢٠١٨: در پاسخ، حمله موشکی آمریکا، انگلیس، و فرانسه به مراکز دولتی
١٧نوامبر٢٠١٧: وتو قطعنامه مربوط به تمدید JIM توسط روسیه و پایان کارآن
٧آوریل٢٠١٨: حمله با گاز کلر به دوما در نزدیکی دمشق
١۴آوریل٢٠١٨: در پاسخ، حمله موشکی آمریکا، انگلیس، و فرانسه به مراکز دولتی
14/88 شکلی زیر موقعیت جغرافیایی و توسعه ٣٣۶ حمله شیمیایی تایید شده را نشان می‌دهد.
در شب ٧ آوریل ٢٠١٨، دو محفظه زرد حاوی گاز کلر به دو ساختمان مسکونی در حومه دمشق، که در کنترل مخالفان بود، برخورد کرد. گاز کلر که از هوا سنگینتر است به تدریج وارد ساختمان شد و ۴٣نفر کشته شدند.
در شب ٧ آوریل ٢٠١٨، دو محفظه زرد حاوی گاز کلر به دو ساختمان مسکونی در حومه دمشق، که در کنترل مخالفان بود، برخورد کرد. گاز کلر که از هوا سنگینتر است به تدریج وارد ساختمان شد و ۴٣نفر کشته شدند.
15/88 انتشار تصاویر دلخراش قربانیان، موجی از خشن و بهت را در دنیا بر انگیخت و موجب واکنشهای همگانی از جمله حمله موشکی یک هفته بعد از آن اتفاق شد.
علیرغم بهت همگانی، این اتفاق برای کسانی که از نزدیک فعالیتهای نظامی دمشق را دنبال میکردند، اصلا تعجب‌آور نبود.
علیرغم بهت همگانی، این اتفاق برای کسانی که از نزدیک فعالیتهای نظامی دمشق را دنبال میکردند، اصلا تعجب‌آور نبود.
16/ نگاهی به ادوات استفاده شده نشان می‌داد چه اتفاقی در حال رخ دادن است. ادواتی کاملا مشابه در گذشته در بسیاری از مناطق پیدا شده بود.این رخداد، ٣٢۴امین مورد تایید شده استفاده دمشق از س.ش. بود. دولت سوریه، هرگز از استفاده از س.ش. دست نکشید و تنها روش استفاده از آن را تغییر داد.
17/88 هدف از این گزارش، چرایی و چگونگی استفاده رژیم سوریه از س.ش. است، علیرغم اینکه دمشق با تهدیدهای بینالمللی روبرو بود.برای تولید س.ش. به عنوان ماده شیمیایی، دولت سوریه بیشترین استفاده را از گاز کلر کرد، که توسط هلیکوپتر و یا موشک‌‌انداز عملیاتی میشد.
18/88 در واقع ٩١.۵٪ حملات شیمیایی دمشق، با گاز کلر انجام شد. از دید دمشق استفاده از کلر چند مزیت بزرگ دارد: استفاده‌‌های رسمی و غیرنظامی گسترده‌ای دارد مانند تصفیه آب، تهیه آن ارزان و آسان است، ذخیره کردن آن نیز آسان است، نظامی‌سازی آن تخصص و ابزار ویژه‌ای لازم ندارد.
19/88 در نتیجه علیرغم اینکه بعد از حمله ٢٣آگوست٢٠١٣ با سارین، دمشق بیشتر سلاحهای شیمیایی خود را تحویل داد، اما استفاده از گاز کلر همچنان یک گزینه ممکن بود. کلر به عنوان یک ماده خفه‌‌کننده قدرت کشندگی کمتری نسبت به دیگر گزینه‌های مورد استفاده نظیر گاز اعصاب سارین دارد،
20/88 در نتیجه استفاده از گاز کلر واکنش جهانی کمتری به دنبال داشت. گاز کلر بعد از استنشاق، به اسید هیدروکلریک تبدیل میشود و به سیستم تنفسی آسیب می‌زند. در موارد شدید، به علت ترشحات زیاد در شش، قربانی خفه میشود.
البته عوارض گاز کلر و دیگر س.ش. فقط فیزیکی نیست.
البته عوارض گاز کلر و دیگر س.ش. فقط فیزیکی نیست.
21/88 کلر به علت سنگینی در خندقها، سنگرها و پناهگاه‌ها ته‌نشین میشود، جایی که ساکنین در مقابل آتش‌‌بازیها پناه می‌گیرند. نامرئی و بی‌‌نشانه بودن س.ش. باعث ترس و وحشت ماندگار در بین غیرنظامیان میشود.
22/88 علیرغم کشندگی پایین، گاز کلر همچنان می‌تواند اثرات روانی و مستقیم زیادی داشته باشید، به ویژه اگر در نقاط استراتژیک علیه غیرنظامیان استفاده شود. ۵شهری که بیشترین حملات شیمیایی را تجربه کردند، در مجموع ٢۵٪ کل حملات شیمیایی را شامل شدند
23/88 اولین مدرک موجود در یک منطقه که هدف قرار گرفته، باقیمانده ادوات و مهمات س.ش. است. این مهمات سالم یا آسیبدیده، اطلاعات زیادی را از روند برنامه شیمیایی دولت سوریه آشکار می‌سازند. علاوه بر بررسی شیمیایی، ساختار مهمات استفاده شده و روش پیاده‌سازی و اجرای عملیات،
24/ اطلاعات خوبی از این که چه واحد نظامی مسوول آن بوده، ارایه می‌دهد. بررسی توسعه و تغییر ادوات و روشها درطول زمان، به درک بهتر ریشه، نحوه تکامل، و ویژگی‌های ساختاری برنامه شیمیایی سوریه کمک می‌کند.برای مثال تمایز آشکاری بین نحوه اجرای حملات شیمیایی در نقاط مختلف سوریه وجود دارد.
25/88 برای مثال شمال‌غرب سوریه و حلب در ٩٢٪ حملات از طریق بمب بشکهای، و در حومه دمشق بیشتر حملات از طریق موشک‌های زمین به زمین و خمپاره انجام میشد. این روش تحلیلی در سوریه کارآمد است چرا که تقریبا تمامی مهمات شیمیایی استفاده شده ساخت خود سوریه است.
26/ از ٣٣۶ حمله تایید شده، تنها در ٣مورد تجهیزات ساخت شوروی مختص به س.ش. استفاده شده. نیروهای دولتی حتی از ادوات دست ساز و خانگی نیز برای حملات شیمیایی استفاده کرده‌اند. برای مثال، در ٢١آگوست٢٠١٣، حمله با سارین، حومه دمشق با Elephant Rockets موشکباران شد.
27/88 این نوع مهمات ابداعی، IRAM، بخشی از ادوات نظامی دولت سوریه هم به عنوان سلاح مرسوم و هم سلاح شیمیایی هستند، که بارها مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در ٢٠١٧، خبرنگاران خارجی از یک کارخانه فولاد در اطراف لاذقیه بازدید کردند، که این مهمات در آنجا ساخته میشد.
28/همچنین طبق نظر متخصصین سلاح در ARES، منشا این IRAMهای حاوی گاز کلر را میتوان در مهمات مورد استفاده توسط حزب‌الله و گروههای مورد حمایت ایران در عراق دید.مدل با قابلیت انفجاری بالا به میزان زیادی توسط حزب‌الله در سوریه استفاده شد، که مدل شیمیایی آن بسیاری از خصوصیات آن را دارد
29/88 متخصصان ARES، به علت طراحی ضعیف آیرودینامیک و سرهم‌‌سازی ابتدایی، خطای این موشک را زیاد میدانند. برد آن را برای سر جنگی یا شیمیایی ٢کیلومتر تخمین می‌زنند. به علت برد کوتاه و دقت پایین، اولویت فرماندهان ارتش در استفاده از آن، در مناطق نزدیک به مخالفان و حمله به سنگرها و
30/88 تونلها در اطراف دمشق بود. یکی از فرماندهان مخالفان گفت که چگونه ارتشی‌ها از استفاده از این سلاح در زمینه‌های باز و هموار پرهیز میکردند چرا که ممکن بود باد، گاز را به سمت خودشان برگرداند. علیرغم احتیاط گاهی خود سربازان دولتی با گاز کلر مواجه می‌شدند،
31/88 نظیر تونل‌های شهر جبار و عین‌‌تارما. به منظور نوآوری در طراحی مهمات هوایی گاز کلر، دولت سوریه چند مرحله تکاملی را طی کرد. مدارک موجود نشان می‌دهد که برای انتقال بمب‌هایی بشکهای حاوی کلر، در بسیاری موارد از هلیکوپترهای Mi-8/17 نیروی هوایی استفاده شد.
32/88 تلاشهایی اولیه برای توسعه بمب‌های حاوی کلر در بهار ٢٠١۴، به شکل واضحی بر پایه طراحی بمب‌های بشکهای جنگی بود که از آگوست ٢٠١٢ توسط نیروهای دولتی استفاده میشد. به جای مواد منفجره قوی و ترکش و گلوله انفجاری، محفظه‌های صنعتی گاز کلر داخل استوانه فلزی قرار می‌گرفت.
33/88 گاهی نیز اطراف آن با مواد انفجاری پر میشد تا از نشت گاز اطمینان حاصل شود. در نهایت مهندسین دولتی طراحی ساده و موثرتری را توسعه دادند که در آن با جوش دادن فولاد بر روی محفظه استوانه‌ای حاوی گاز کلر آن را به مهمات عملیاتی تبدیل کردند.
34/88 در این طراحی به مواد انفجاری همراه نیازی نبود چرا که محفظه در فشار حاوی گاز در اثر برخورد شکسته میشد. این طراحی، بر تمام مدلهای دیگر برتری داشت و تنها مدل استفاده شده از ٢٠١۶ است. باقیمانده این مدل س.ش از بسیاری از مناطق دیگر نظیر حلب، ادلب، حما، حومه دمشق و دوما کشف شده.
35/88 علیرغم افزودن هدایتگر در انتها fin، هدف‌گیری دقیق تقریبا غیرممکن بود. حتی اگر حملات متعدد دقیق به هدف ممکن بود، گاز شیمیایی به صورت غیر یکنواختی توزیع میشد. هر کدام از این مدل سلاحهای حاوی گاز کلر، حدود ۵٠-۶٠ لیتر گاز معادل ٧٠کیلوگرم کلر مایع یا تقریبا ٢٢متر مربع گاز است.
36/88 با غلظت کشندگی ٨٠٠ واحد بر میلیون، این مقدار گاز برای آلوده کردن مساحت ١٢٠ متر در ١٢٠ متر بر روی سطح زمین کافی است.
همچنین دستیابی مخالفان به سلاحهای ضدهوایی قابل حمل MANPADS، باعث شد تا خلبانان، در ارتفاع بالاتری پرواز کنند.
همچنین دستیابی مخالفان به سلاحهای ضدهوایی قابل حمل MANPADS، باعث شد تا خلبانان، در ارتفاع بالاتری پرواز کنند.
37/88 ارتفاع حدود ٣٠٠٠متری کار را برای هدف‌گیری چشمی دشوار میکرد. از لحظه پرتاب این بمبها تا لحظه برخورد ٣٠ثانیه زمان می‌برد. در مناطق شهری مورد حمله، بررسی نقاط مورد هدف هیچ الگوی مشخصی را نشان نداد.
38/88 در حالیکه ٢/٣ حملات شیمیایی در شب رخ داده، در موارد معدودی که هدف خاصی مدنظر بود، نظیر حمله به بیمارستان زیرزمینی در مارچ٢٠١٧ در اللطامنة، حمله در طول روز صورت می‌گرفت. در واقع، شرایط جوی معکوس اواخر شب و اوائل صبح به شکلی است که برای گسترش گاز مناسب است.
39/88 بر اساس اطلاعات موجود و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای، تخمین زده میشود تا جولای ٢٠١٨، تنها ١٠تا ١۵ هلیکوپتر Mi-8/17 برای ارتش سوریه باقی مانده‌اند. با جدا کردن هلیکوپترهایی که برای ترابری استفاده میشود، به راحتی میتوان معدود هلیکوپترهای باقیمانده را دنبال کرد.
40/88 با تطبیق تاریخ به کارگیری هلیکوپترها با عملیات‌های زمینی ارتش سوریه، میتوان آرایش نظامی ارتش سوریه مرتبط با حملات با بمب بشکهای و بمب شیمیایی را یافت، به ویژه نیروهای Tiger Forces. نیروهای ویژه ارتش Tiger Forces و فرمانده آنها، ژنرال سهیل الحسن،
41/88 به عنوان مجری بمباران سیستماتیک حلب و هماة توسط بمب‌های بشکهای شناخته میشوند. بعد از حملات با گاز کلر به سرمین، قمیناس، و تلمنس در ٢٠١۴ و ٢٠١۵، و پس از تحقیقات جامع توسط OPCW ، بیش از ۴٠ کشور ژنرال الحسن و نیروهایش را به انجام این حملات شیمیایی متهم کردند.
42/88 از آن پس، هر جا نیروهای Tiger بودند، انفجارهای گسترده و حملات شیمیایی با بمب بشکهای نیز رخ می‌داد.
برای مثال بعد از کمپین موفق آنها علیه Isis در مرکز سوریه در تابستان ٢٠١٧، نیروهای Tiger دو ماه بعد، به حماة منتقل شدند و منتظر حمله با پشتیبانی روسیه به مخالفان بودند.
برای مثال بعد از کمپین موفق آنها علیه Isis در مرکز سوریه در تابستان ٢٠١٧، نیروهای Tiger دو ماه بعد، به حماة منتقل شدند و منتظر حمله با پشتیبانی روسیه به مخالفان بودند.
43/88 تعقیب مسیر پروازی هلیکوپترها نشان می‌دهد که فعالیت آنها نیز از پایگاه Tiyas به پایگاه هوایی حماة در ٢٠کیلومتری شمال شهر حماة منتقل شد.
بعد از شروع فاز عملیاتی نیروهای Tiger، ۶٠٪ کل پروازهای هلیکوپترها در سوریه از این پایگاه انجام میشد.
بعد از شروع فاز عملیاتی نیروهای Tiger، ۶٠٪ کل پروازهای هلیکوپترها در سوریه از این پایگاه انجام میشد.
44/88 از همین نقطه بود که در ۴فوریه٢٠١٨، ساعت ٩ شب، هلیکوپتر ارتش با نشان Alpha 253، به پرواز درآمد و دو بمب حاوی گاز کلر بر شهر سراقب که در کنترل مخالفان بود، رها کرد.
45/88 یک هفته بعد، ارتش اعلام کرد که نیروهای Tiger را به غوطه شرقی در نزدیکی دمشق انتقال می‌دهد تا مقاومت مخالفان را در هم بشکند. مطابق انتظار پرواز هلیکوپترها و حملات شیمیایی در این مناطق شدت گرفت. نیروهای Tiger اولین بار بود که در این مناطق عملیات میکردند و شدت و نوع حملات،
46/88 برای مردم منطقه بی‌‌سابقه بود.
بررسی نوع حملات و حجم آتش به کار گرفته شده در این منطقه در طول زمان، به خوبی تغییر ماهیت حملات را در طول زمان و شهر به شهر نشان می‌دهد. تا اینکه در مراحل پایانی پیشروی و تکمیل محاصره دوما، دو حمله شیمیایی با گاز کلر در ٧آوریل انجام شد.
بررسی نوع حملات و حجم آتش به کار گرفته شده در این منطقه در طول زمان، به خوبی تغییر ماهیت حملات را در طول زمان و شهر به شهر نشان می‌دهد. تا اینکه در مراحل پایانی پیشروی و تکمیل محاصره دوما، دو حمله شیمیایی با گاز کلر در ٧آوریل انجام شد.
47/88 بقایای بمب س.ش. استفاده شده مشابه حمله شیمیایی به سراقب بود.
همچنین میتوان دید همگرایی خوبی بین افزایش حملات شیمیایی با عملیات‌های بزرگ ارتش سوریه مشاهده کرد. بررسی دیتای موجود به خوبی نشان می‌دهد که افزایش شمار حملات شیمیایی، عموما همزمان است با یکی از عملیات‌های
همچنین میتوان دید همگرایی خوبی بین افزایش حملات شیمیایی با عملیات‌های بزرگ ارتش سوریه مشاهده کرد. بررسی دیتای موجود به خوبی نشان می‌دهد که افزایش شمار حملات شیمیایی، عموما همزمان است با یکی از عملیات‌های
48/88 تعیینکننده ارتش، از محاصره حمص در ٢٠١٢ تا تسلیم دوما در ٢٠١٨. اولین جهش بزرگ در میزان استفاده از س.ش. بهار ٢٠١۴ به منظور دفع حمله مخالفان در حماة اتفاق افتاد. به همین ترتیب میتوان حمله مخالفان در ادلب در ٢٠١۵، نبرد حلب در ٢٠١۶، و کمپین غوطه شرقی در ٢٠١٨ را نام برد.
49/88موارد قابل ملاحظه دیگر میتوان، تلاش ارتش برای حفظ موقعیت دفاعی در دیرالزور در ٢٠١۵ و تسخیر بیت‌‌جن در ٢٠١۶ را مثال زد.
از دید دولت سوریه، س.ش. مکمل خوبی برای مهمات و ادوات سنتی در هنگام عملیات‌‌هاست. اگرچه دقت پایین س.ش.، کاربرد آنها را برای حمایت از نیروهای زمینی در پیشروی
از دید دولت سوریه، س.ش. مکمل خوبی برای مهمات و ادوات سنتی در هنگام عملیات‌‌هاست. اگرچه دقت پایین س.ش.، کاربرد آنها را برای حمایت از نیروهای زمینی در پیشروی
50/88 بسیار محدود می‌کند، اما در طول درگیری‌ها دولت سوریه بیشتر دارای‌‌های ارزشمند خود از هلیکوپترها را به امر بمباران شیمیایی مناطق تحت کنترل مخالفان تخصیص داد.
بارزترین نمود از اهتمام دولت به استفاده از س.ش. و آمادگی برای پذیرش عواقب آن، در ٢٠١۵ هنگام دفاع از ادلب اتفاق افتاد.
بارزترین نمود از اهتمام دولت به استفاده از س.ش. و آمادگی برای پذیرش عواقب آن، در ٢٠١۵ هنگام دفاع از ادلب اتفاق افتاد.
51/88 مارچ ٢٠١۵ "ارتش پیروزی" که ائتلافی بود از مسلمانان تندرو و ارتش آزادی، پیروزیهای پیاپی را کسب کرد. مرکز ادلب را در تنها ۴ روز درگیری در اختیار گرفت، و در ادامه از سه جبهه به مواضع وفاداران به بشار در امتداد اتوبان M4 که حلب را به لاذقیه وصل میکرد، حمله کرد.
52/88 نبرد با برتری مخالفان و عقب‌نشینی وفاداران بشار دنبال میشد، تا اینکه حملات گسترده با گاز کلر علیه مواضع و استحکامات مخالفان در ادلب شروع شد. دمشق که در سراسر ادلب در حال شکست بود، ناوگان هلیکوپترهای خود را نه به دفاع از مواضع خود،
53/88 بلکه به تنبیه غیرنظامیان در مناطق تحت کنترل مخالفان اختصاص داد. از ۵٨ حمله شیمیایی صورت گرفته بین مارچ تا جوئن ٢٠١۵، تنها ٣مورد آن در مناطق درگیر رخ داد و مابقی در شهرهای تحت کنترل مخالفان که گاهی فاصله زیادی با خط مقدم داشتند، صورت گرفتند.
54/88 سکونتگاههای واقع بر کوههای جبل الزاویة که با مناطق جنگی فاصله داشتند، ١١ بار مورد حمله شیمیایی کلر قرار گرفتند. چند روستا نیز نظیر روستای کنصفرة، طی ۶هفته ۴ حمله شیمیایی را تجربه کردند، در حالیکه از مناطق درگیری فاصله داشتند. در مجموع چندین شهر و سکونتگاه
55/88 که ارزش نظامی چندانی نداشتند، و حتی نیروهای وفادار بیشتر نیز قصد بازپس‌گیری آنها را نداشتند، مورد حمله شیمیایی قرار گرفتند.
همین روند در محاصره جسرالشغور تکرار شد، شهری صنعتی و تجاری که بعد از ادلب، دومین شهر بزرگی بود که در آوریل ٢٠١۵ به کنترل مخالفان در آمد.
همین روند در محاصره جسرالشغور تکرار شد، شهری صنعتی و تجاری که بعد از ادلب، دومین شهر بزرگی بود که در آوریل ٢٠١۵ به کنترل مخالفان در آمد.
56/88 در حالیکه نیروهای دولتی تا سهل العاب عقب‌نشینی کرده بودند، ١۵٠ نفر آنها در یک بیمارستان خارج شهر گرفتار شده بودند. در این جا، به جای حمله به نیروهای محاصره کننده، هلیکوپترهای ارتش اهدافی را دور از صحنه نبرد هدف قرار دادند؛
57/88 دو روستای مشمشان و البشیریه به ترتیب ٣ و ۴ بار مورد حمله با گاز کلر قرار گرفتند. در حالیکه نگرش رژیم اسد به حملات کورکورانه با گاز کلر به مناطق تحت کنترل مخالفان تاثیر اندکی بر وقایع روزانه در خط مقدم داشت، اما باید این نگرش را در چارچوب استراتژی کلان دمشق دید.
58/88 با کمبود منابع و نیروی انسانی، و با تکیه بر فرقه‌گرایی و رانت‌‌خواری، استراتژی نیروهای دولتی تنبیه جمعی حامیان و میزبانان نیروهای مخالف بود. برخلاف کشورهای غربی که دکترین به دست آوردن قلب‌ها و مغزها را ترجیح می‌دهد، نگرش دمشق به مقاله با آشوبها،
59/88 که از آن به عنوان تخلیه فاضلاب یاد میکردند، اقناع جمعیت مخالف با مصالحه یا امتیاز نبود. بلکه رهیافت آنان، اعمال فشار فزاینده بود تا جایی که مردم محلی از حمایت از مخالفان دست بکشند و یا شهر خود را به جایی خارج از کنترل مخالفان ترک کنند.
60/ در نتیجه حاکمیت مخالفان زیر سوال برود و دولت از طریق کمک‌های غذایی بر مردم کنترل داشته باشد.
در ٢٠١٢ دمشق استراتژی خود را بر خشونت و حملات فراگیر در بخشهایی از کشور که ناآرام بودند، تشدید کرد. در ماه مارچ، نیروی هوایی سوریه ابتدا به صورت پراکنده و سپس به صورت مداوم حملات خود
در ٢٠١٢ دمشق استراتژی خود را بر خشونت و حملات فراگیر در بخشهایی از کشور که ناآرام بودند، تشدید کرد. در ماه مارچ، نیروی هوایی سوریه ابتدا به صورت پراکنده و سپس به صورت مداوم حملات خود
61/88 علیه مناطق پر جمعیت شهری نظیر حمص را آغاز کرد. بمب‌های بشکهای اولین بار در ماه آگوست در حلب ظاهر شدند. اولین حمله شیمیایی توسط دولت اواخر همان سال در حمص اتفاق افتاد. بالغ بر ٩٢٪ قربانیان حملات کورکورانه ناشی از بمباران، محاصره و حمله شیمیایی، غیر نظامیان بودند.
62/88 در بعضی موارد، سلاحهای مرسوم در کنار س.ش. استفاده میشد. برای مثال مردمی که از ترس موشک‌ها و خمپاره‌‌ها به زیرزمین پناه می‌برند، در اثر استنشاق گاز شیمیایی خفه می‌شدند.
در موارد متعددی، در خان شیخون در ٢٠١٧، هواپیماهای دولتی و روسی، بیمارستانها را لحظاتی بعد از
در موارد متعددی، در خان شیخون در ٢٠١٧، هواپیماهای دولتی و روسی، بیمارستانها را لحظاتی بعد از
63/88 رسیدن مصدومان شیمیایی، بمباران میکردند. در نتیجه، علیرغم تشدید درگیری‌ها در خط مقدم، تلفات غیرنظامیان در طول زمان افزایش می‌یافت، از ۴٪ در ٢٠١١ به ۴٨٪ در ٢٠١٢، و در نهایت در ٢٠١٧ به ٨٨٪ رسید. زنان و کودکان نیز بخش بزرگی از قربانیان بمباران بودند، سهم آنان
64/ از تلفات ١٣٪ در سال ٢٠١١ بود که به ٣٨٪ در ٢٠١۶ رسید.
در چنین شرایطی، زندگی عادی مردم در نقاط خارج از کنترل دولت، تقریبا غیرممکن بود. در آوریل ٢٠١٢، یکسال بعد از شروع درگیری‌ها و قبل از شروع حملات شدید و کورکورانه هوایی، سازمان ملل تعداد آواره‌‌ها را ۶۵هزار نفر برآورد کرد.
در چنین شرایطی، زندگی عادی مردم در نقاط خارج از کنترل دولت، تقریبا غیرممکن بود. در آوریل ٢٠١٢، یکسال بعد از شروع درگیری‌ها و قبل از شروع حملات شدید و کورکورانه هوایی، سازمان ملل تعداد آواره‌‌ها را ۶۵هزار نفر برآورد کرد.
65/ ٨ماه بعد این عدد به ۵٠٠هزار نفر رسید. الگوی آوارگی مردم نشان می‌دهد که بیشتر از مناطق خارج از کنترل دولت اواره شدند، مناطقی که در برد حملات موشکی و یا نیروی هوایی دولت قرار دارند. گزارش سازمان ملل نشان می‌دهد، حملات کورکورانه علیه مناطق مسکونی عامل اصلی پرواز هواپیماها بودند.
66/88 جمعیت ١/٢ تا ٢/٣ مناطق مسکونی در سوریه، آواره شده‌اند. حتی در حالیکه دمشق در نبرد نظامی با مخالفان در خط مقدم در حال عقب‌نشینی و شکست بود، اما در تحقق هدف دیگر یعنی جدایی بین مخالفان و مردم عادی موفق بود. به همین دلیل حتی هنگام نبرد حیاتی ادلب در ٢٠١۵، اولویت دمشق،
67/88 نه حمایت هوایی از نیروهای خود بلکه تنبیه جمعی غیرنظامیان بود. دولت همچنان تلاش زیادی میکرد تا ثبات نسبی را در مناطق تحت کنترل خود حفظ کند. مناطق وفادار به بشار، در مقایسه با مناطق تحت کنترل مخالفان که پیوسته خشونت و تخریب و ویرانی را شاهد بودند، آرام و امن محسوب می‌شدند.
68/88 دولت اسد همچنین موفق شد تا خشونت و تخریب در مناطق در مناطق تحت کنترل مخالفان را با گروههای نظامی مخالف مرتبط سازد. بررسی کمپ پناهجویان سوری در ترکیه نشان می‌دهد بسیاری از کسانی که خانه‌‌هایشان در اثر بمباران تخریب شده، به میزان قابل توجهی حمایت کمتری از مخالفان میکردند.
69/88 در مصاحبه با فرماندهان مخالفان، تایید کردند که ناتوانی آنها در حفاظت از غیرنظامیان در برابر کشتار و خشونت‌ها کمر آنها را شکست ونه رویارویی مستقیم نظامی با ارتش اسد. بررسی دیگری از کمپ پناهجویان نشان داد که افرادی که صدمات و تلفات بیشتری را تجربه کرده بودند،
70/88بیشتر حاضر به مصالحه با اسد بودند تا افرادی که آسیب زیاد ندیده بودند.
با طولانی شدن جنگ و تهاجمی شدن نیروهای دولتی در حلب، دمشق، حمص، و درعا، ساکنین این مناطق، خسته از سالها درگیری و مقاومت، به تدریج خواستار رهایی از درد و رنج شدند و از اصرار بر درخواست‌های سیاسی دست کشیدند.
با طولانی شدن جنگ و تهاجمی شدن نیروهای دولتی در حلب، دمشق، حمص، و درعا، ساکنین این مناطق، خسته از سالها درگیری و مقاومت، به تدریج خواستار رهایی از درد و رنج شدند و از اصرار بر درخواست‌های سیاسی دست کشیدند.
71/88 در ژانویه ٢٠١٨، بعد از شکست فعالیتهای سیاسی روسیه، اسد و هم‌پیمانانش عزم خود را بر شکست مقاومت در غوطه شرقی نزدیکی دمشق جزم کردند. منطقه‌ای با چند صد هزار ساکن، نماد مقاومت سرسختانه در برابر دولت اسد شده بود. طی ٣ماه بعد، ارتش سوریه با حمایت روسیه،
72/88 یک استراتژی را در ٣جبهه دنبال کردند، حملات گسترده زمینی، حملات کورکورانه هوایی و مذاکرات برای وادار کردن منطقه به تسلیم. بخشهای مختلفی از این منطقه، بعد از سالها فشار شدید و محاصره، پشت سر هم تسلیم شدند.
73/88 اما در شهر دوما مرکز مقاومت، مبارزان محلی از مدتها پیش آماده بودند تا به عنوان جبهه آخر در برابر حملات مدتی طولانی دوام بیاورند تا بتوانند به توافق خوبی با مذاکره کننده روسی برسند. اما آنچه که در نهایت تعیین کننده شد، سرنوشت غیرنظامیان بود.
74/ با سقوط مناطق اطراف، شهروندان بیشتری به دوما پناه آوردند که فشار مضاعفی شد بر منابع محدود غذایی و درمانی. آوارگان به دوما بیشتر در زیرزمین اهالی ساکن می‌شدند که شرایط بسیار دشواری بود.
اما اینبار نیز بار روانی بر غیرنظامیان، عامل فشار دوچندانی بر مدافعان شهر شد تا تسلیم شوند.
اما اینبار نیز بار روانی بر غیرنظامیان، عامل فشار دوچندانی بر مدافعان شهر شد تا تسلیم شوند.
75/در حالیکه تا اینجا بمب‌های شیمیایی بخش اندکی ازمهمات به کار گرفته شده در این نبرد بود، ١٩ حمله با کلر در برابر ٢٣ هزار موشک و خمپاره، ترس و وحشت از حمله شیمیایی تمام مردم را فراگرفته بود. بسیاری از آنها خاطره و وحشت حمله گاز سارین را در آگوست ٢٠١٣ در این منطقه به خاطر داشتند.
76/88 یکی از فعالان حاضر در منطقه از قول بعضی اهالی نقل میکرد که آنها مرگ با س.ش. را ترجیح می‌دهند چرا که دست کم بدن آنها یک تکه باقی می‌ماند.
استراتژی دولت اینجا نیز موثر بود. اضطراب و نگرانی مردم به مبارزان منتقل شد. شهروندان به تدریج از هر فرصتی برای تظاهرات و درخواست برای
استراتژی دولت اینجا نیز موثر بود. اضطراب و نگرانی مردم به مبارزان منتقل شد. شهروندان به تدریج از هر فرصتی برای تظاهرات و درخواست برای
77/88 توافق استفاده میکردند. با هر دور تشدید بمباران، درخواست‌های مردمی نیز افزایش پیدا میکرد. حمله شیمیایی٧آوریل٢٠١٨ منجر به کشته شدن دست کم ۴٨ و مجروح شدن صدها نفر شد. ترس از تکرار حمله شیمیایی و نبود امیدی به مداخله بینالمللی باعث درماندگی مذاکره‌‌کنندگان و مردم شهر شد.
78/88 یکی از فرماندهان مبارزان نیز بعدها اعتراف کرد که بعد از سالها مقاومت، س.ش. کفه ترازو نبرد را به سمت ارتش سوریه سنگین کرد. مردم عادی نیز به این نتیجه رسیدند که هیچ چیز و هیچ کس جلوی قساوت بی‌‌پایان دولت اسد را نخواهد گرفت، و تنها گزینه واقع‌‌بینانه آنها مرگ یا تسلیم است.
79/88 روز بعد شهر تسلیم شد. ٢١ هزار نفر از مبارزان شهر را ترک کردند. همچنین حدود ۶٧هزار غیرنظامی ترجیح دادند که از منطقه خارج شوند تا تحت کنترل دولت نباشند، حدود ١٣٠هزار نفر هم به اردوگاهی تحت کنترل دولت فرستاده شدند.
در آپریل ٢٠١۴، نیروهای مخالف در شمال حماة،
در آپریل ٢٠١۴، نیروهای مخالف در شمال حماة،
80/88 که یکی از اولین نقاط مقابل نظامی با دولت سوریه بود، در آستانه تصرف بزرگراه حیاتی M5 بودند. مسیری که دمشق را به حلب وصل میکرد و تصرف آن سوریه را به دو بخش مجزا تقسیم میکرد.
در پاسخ دولت اسد مدلی را پیاده‌سازی کرد که نگرش دمشق به س.ش. را برای سالهای آینده تعریف میکرد:
در پاسخ دولت اسد مدلی را پیاده‌سازی کرد که نگرش دمشق به س.ش. را برای سالهای آینده تعریف میکرد:
81/88 حملات سیستماتیک، گسترده، کورکورانه با گاز کلر علیه شهرهای تحت کنترل مخالفان. طی ٣ ماه آینده، علیرغم آنکه اوباما ٨ماه پیش س.ش. را خط قرمز خوانده بود، هلیکوپترهای دولتی ۴٣ حمله با گاز کلر را در شهرها و روستاهای واقع در امتداد بزرگراه M5 انجام دادند، نظیر شهر کفرزیتا.
82/88 علیرغم اینکه حملات شیمیایی پدیده تازه‌ای بود، اما اهالی این شهر فورا پی بردند که هرگاه ارتش آزادی در جبهه به پیروزی دست پیدا کند، دولت با حمله شیمیایی به شهر تلافی خواهد کرد. به گفته ساکنین شهر، به خاطر تکرار و تداوم حملات، مردم آگاهی خود را نسبت به زمان و شدت هر کدام از
83/88 حملات از دست داده بودند. داده‌های درمانگاهی موجود حکایت ازاین دارد که این شهر کوچک ١٧بار و عموما در شب، مورد حمله شیمیایی قرار گرفته است.
در حالیکه جامعه بینالمللی از پاسخ اجتناب میکرد، خبرنگاران محلی و خارجی عکسها و اطلاعات واضحی را از مهمات جدید شیمیایی مخابره میکردند.
در حالیکه جامعه بینالمللی از پاسخ اجتناب میکرد، خبرنگاران محلی و خارجی عکسها و اطلاعات واضحی را از مهمات جدید شیمیایی مخابره میکردند.
84/88 بعد از اولین حمله، Telegraph نمونه خاک منطقه را بررسی کرد که از وجود کلر و آمونیاک حمایت داشت.
تعلل جامعه بینالمللی در تصمیم گیری و انجام واکنش، اسد را قانع کرد که خط قرمز اعلام شده توسط اوباما بیشتر نوعی راه خروج برای آمریکا بود تا آغازی برای درگیری.
تعلل جامعه بینالمللی در تصمیم گیری و انجام واکنش، اسد را قانع کرد که خط قرمز اعلام شده توسط اوباما بیشتر نوعی راه خروج برای آمریکا بود تا آغازی برای درگیری.
85/88 در واقع اوباما خط قرمز دانستن فقط س.ش. قصد داشت تا از شکل‌‌گیری جبهه دیگری برای آمریکا در خاورمیانه اجتناب کند، اما از جدیت دمشق غافل بود. س.ش. تنها یکی از ابزارهای دولت اسد، در کنار بمباران شدید و محاصره، بود در اعمال خشونت گسترده برای تضمین برتری در جنگ برای بقا.
86/88 خط قرمزی که به هر تقدیر به چالش کشیده میشد. در واقع استفاده دولت اسد از س.ش. با ابزارهای متنوع دیگر ارتباطی استراتژیک، ناگسستنی و یکپارچه داشت. در درگیری‌های ٢٠١۴ در حماة، جامعه بینالمللی این فرصت را داشت تا در آن مقطع کلیدی با عملکرد مناسب روند جنگ را تعیین کند،
87/88حمله موشکی به ناوگان هلیکوپترهای ارتش و یا کارخانه‌های تولیدکننده مهمات س.ش. ضربه‌ای کاری به ماشین جنگی دمشق می‌توانست باشد.
س.ش. تنها و یا مهمترین روش اعمال خشونت از طرف دمشق نبود، اما می‌توانست عاملی تعیینکننده درتفاهم بینالمللی برای اتخاذ تصمیم‌‌های جدی علیه دمشق باشد.
س.ش. تنها و یا مهمترین روش اعمال خشونت از طرف دمشق نبود، اما می‌توانست عاملی تعیینکننده درتفاهم بینالمللی برای اتخاذ تصمیم‌‌های جدی علیه دمشق باشد.
88/88واکنش تنبیهی علیه حمله شیمیایی در خان شیخون در ٢٠١٧ و دوما ٢٠١٨، در حالی که اوضاع منطقه بحرانی‌‌تر هم بود، نشان داد که ترس از عواقب شدید بی‌مورد بود. در هر دو مورد، آمریکا و متحدانش موفق شدند که بازدارندگی مناسبی را پیاده کنند بدون آنکه وارد درگیری گسترده با دمشق شوند.
پایان
پایان
پ.ن1: رشته توییت زیر شرح بسیار مختصری است از تحولات سوریه.
