#LetsTalkDesign Odc. 19 Horbowy i Wrocławska Szkoła Szkła
#PolishDesign
"Kiedy wreszcie te szklanki, talerze o subtelnych formach i wspaniałym kolorze trafią na nasze stoły?" - pytał w 1960 niejaki Zbigniew Herbert relacjonując dla "Więzi" II Ogólnopolską Wystawę Szkła i Ceramiki
#PolishDesign
"Kiedy wreszcie te szklanki, talerze o subtelnych formach i wspaniałym kolorze trafią na nasze stoły?" - pytał w 1960 niejaki Zbigniew Herbert relacjonując dla "Więzi" II Ogólnopolską Wystawę Szkła i Ceramiki
Wystawę zdominowali absolwenci Wydziału Szkła wrocławskiej PWSSP, jednej z najbardziej zasłużonych dla polskiego designu uczelni. Swoje prace pokazali m. in. Jan Sylwester Drost, Henryk Wilkowski, Roman Rosyk, Ludwik Kiczura oraz najsławniejszy potem - Zbigniew Horbowy
Jego droga do świata bajecznie kolorowych cudeniek ze szkła sodowego była zawiła, a rozpoczyna się od tego niepozornego przedmiotu. Mały huculski bibularz był jedyną rzeczą, jaką rodzina Horbowych zdołała wywieźć z Łanczyna, podolskiego miasteczka pod Kołomyją w 1945 roku
Wcześnie osierocony przez ojca powojenny przesiedleniec wychowywał się w poniemieckim Kargowie i Wolsztynie. Po maturze miał iść na studia inżynierskie, ale "na próbę" postanowił zdawać również na PWSSP, gdzie przyjęto go - jak twierdził - wyłącznie dzięki ściąganiu od koleżanki.
Wydział Szkła i Ceramiki, gdzie przyszło mu studiować okazał się miejscem niezwykłym. Stworzył go profesor Stanisław Dawski, sam będący grafikiem (niezłym!) i nie mający szczególnego pojęcia o szkle - ale wierzący głęboko w ideę masowego wzornictwa o wysokiej jakości artystycznej
Prof. Dawski wychował całe pokolenie, które nazwano potem Wrocławską Szkołą Szkła a w wolnych chwilach rysował też pornografię. Aktualnie dość mocno przeszacowaną, ja bym np nie dał za to dwóch tysięcy złotych
Absolwentami Wydziału Szkła i Ceramiki wrocławskiej PWSSP było też małżeństwo Drostów, o których dokonaniach pisałem w jednym z wcześniejszych odcinków. Tworzyli oni szkło prasowane, podczas gdy Horbowy został arcymistrzem szkła sodowego (dmuchanego)
Zimą 1959 młody Horbowy jeszcze jako student trafia do Huty Szkła Gospodarczego "Sudety" w Szczytnie i tam zapada na nieuleczalną, dozgonną miłość: "Szczytna była jak bajka, jak marzenie senne. Pogoda przepiękna, wokół zwały śniegu" - wspominał po latach
Historia szkła w Szczytnej sięgała średniowiecznych hut leśnych, jednak 1szy zakład, znany jako Waldstein założył Leopold von Hochberg, właściciel Szczytnej od 1827 (nie mylić z księciem pszczyńskim!), który zbudował tam też pałac, zaprojektowany przez samego Karla F. Schinkela
Od 1870 huta w ta działała jako spółka F. Rohrbach und Karl Böhme KG (potem z dodatkiem Kristallglas-Hüttenwerke Rückers), a od 1930 jej wyłącznym właścicielem był Wilhelm Knittel, wrocławski przedsiębiorca. Powstawały tu rzeczy niebanalne, przede wszystkim ze szkła kryształowego
Po 1945 hutę znacjonalizowano, tworząc HSG "Sudety" (na zdjęciu z 1947 scena sprzed stalinowskiego przykręcenia śruby). Technologia stała na wysokim poziomie, jednak wzornictwo kulało. "Zajmowali się rżnięciem wzorków na nobliwych pucharach i smętnych karafkach", stwierdził ZH
Huta, dobrze rozpoznawalna w Europie, produkowała głównie na eksport. Dyrekcja szybko więc dostrzegła wartość młodych projektantów, potrafiących utrafić w gust zachodniego odbiorcy, którzy - zamiast kopiować wzory przywożone przez zamawiających - potrafili zaproponować własne.
Praca projektanta szkła dmuchanego jest niezwykle trudna i praktycznie niemożliwa bez dużej wiedzy z zakresu technologii i bez ścisłej współpracy z hutnikami. "Przed dobrym hutnikiem wszyscy klękali" - wspominał Stefan Sadowski.
Zamiłowanie do przeprowadzanych wspólnie z hutnikami eksperymentów zaowocowało niezwykłą paletą kolorów, jaką udało się stworzyć Horbowemu. Na zdjęciach butle "Chianti", wazony "Gracja" i RF-2 oraz patera "Bałtyk"
Najdziwniejszym nowatorskim rozwiązaniem zastosowanym przez późniejszego rektora wrocławskiej PWSSP było... posypanie wydmuchiwanej szklanej bańki proszkiem do prania Ixi, co pozwalało uzyskać strukturę spienionych pęcherzyków, która stała się znakiem rozpoznawczym serii "Antico"
Wielką namiętnością Horbowego były kieliszki. Projektował je setkami, od olbrzymich Goliatów do małych likierówek. Gomułka, wizytując Targi Poznańskie zarzucił mu w gniewie rozpijanie klasy robotniczej. "To przecież na eksport towarzyszu sekretarzu" brzmiała przytomna odpowiedź
Horbowy stworzył w sumie KILKA TYSIĘCY wzorów. Nikt ich jeszcze wszystkich nie skatalogował w pełni, przypomnijmy więc jedynie te najbardziej znane
W tweecie wyżej nie dołączyły się zdjęcia wazony RF-2 oraz patery "Bałtyk", więc dodaję
To może jeszcze kilka ;)
Horbowemu proponowano współpracę z Rosenthal Studio Line, ale odmówił. Zamiast tego założył w 1974 Hutę Szkła Artystycznego "Barbara" w Polanicy-Zdroju. Ściągnął tam swoich najzdolniejszych studentów; to tam powstały m. in. "Żyrafki" K. Krawczyka i "Osiołki" Cz. Zubera
... oraz piękne zestawy do napojów, cieszące się dużą popularnością w PRL, w których celowała zwłaszcza L. Pijaczewska. Dziś wyparł je postawiony na stole karton z sokiem lub plastikowa butelka wody mineralnej... Trochę szkoda.
Już jako uznany artysta realizował też duże formy szklane, m. in. witraże i kompozycje przestrzenne w Wytwórni Filmów Fabularnych we Wrocławiu oraz realizacje w firmach Cuprum i Provent we Wrocławiu. Niestety, dysponuję tylko zdjęciem słoneczka z USC Wrocław ;)
Zbigniew Horbowy do swojej śmierci w ubiegłym roku mieszkał w Polanicy Zdroju. W 2017, za namową kolekcjonera Bogumiła Gali zaprojektował jeszcze kolekcję "Horbowy Nowa Era", częściowo opartą na remake'ach i zrealizowaną przez "zespół oldboyów" z Huty "Barbara"
Zaś HSG "Sudety" - jak można się było niestety spodziewać - upadła i została rozebrana w 2014 przez swego ostatniego właściciela, "SUDETY CRYSTAL WORKS". Sztuka dawnych hutników, dmuchających ręcznie wielobarwne szkło odchodzi w niepamięć, choć na szczęście "Barbara" przetrwała
