Dlaczego wymiana Kidawy nie pomoże Platformie a wygrana Dudy niekoniecznie pomoże PiS <wątek>
Wymiana kandydata PO nie ma większego znaczenia dla jej losów. Ewolucja systemu partyjnego to efekt nawarstwiających się zmian społecznych; decyzje i osoby polityków są tu drugorzędne.
Wymiana kandydata PO nie ma większego znaczenia dla jej losów. Ewolucja systemu partyjnego to efekt nawarstwiających się zmian społecznych; decyzje i osoby polityków są tu drugorzędne.
PiS i PO nie są już w stanie funkcjonować w dotychczasowej formule, gdyż wyczerpał się podział socjopolityczny (cleavage) który reprezentowały i który napędzał rywalizację pomiędzy nimi. W przypadku PO oznacza to najprawdopodobniej zagładę, w przypadku PiS - jeszcze nie wiadomo
Cleavage to zasadnicza różnica interesów i tożsamości zbiorowych, wokół której agreguje się różnica preferencji politycznych, zagospodarowywana przez partie które ją reprezentują (to również wcięcie między kobiecymi piersiami, ale dziś wyjątkowo, nie o tym).
Przez ponad sto lat głównym podziałem społecznym, organizującym politykę w Europe Zach był ten na mieszczaństwo (klasę średnią) i proletariat, których reprezentantami była chadecja (partia konserwatywna) i socjaldemokracja. Btw, to dlatego w PL mamy problem z "lewicą" i "prawicą"
W PL analogiczny podział nie zaistniał, głównie na skutek przerwania ciągłości państwa i społeczeństwa po 1939. W PRL istniały zupełnie inne klasy społeczne: nomenklatura partyjna, proletariat, inteligencja oraz chłopstwo. 3 pierwsze zostały zniszczone przez transformację.
Chłopów po 1989 reprezentował PSL, zaś uwłaszczoną nomenklaturę (przekształconą w oligarchicznych przedsiębiorców) - SLD. Tylko te 2 grupy miały wyraźne interesy ekonomiczne. Preferencje polityczne reszty społeczeństwa wynikały ze stosunku do komunistycznej przeszłości:
Polacy dzielili się na tych, którzy ją odrzucali i na tych którzy ją afirmowali, bądź byli wobec niej obojętni. Ten zidentyfikowany przez prof. Mirosławę Grabowską "podział postkomunistyczny" był osią rywalizacji pomiędzy SLD a partiami post-solidarnościowymi. Wygasł z 2 powodów:
Po 1sze, na skutek kryzysu formacji postkomunistycznej, mającego podłoże gł. gospodarcze - prywatyzacja i otwarcie rynku dla inwestorów z zachodu oraz wzrost siły przedsiębiorców nie-nomenklaturowych, zainteresowanych zmianą reguł. Afera Rywina była skutkiem, nie przyczyną.
2gim powodem było stopniowe przewartościowanie emocji Polaków wobec komunizmu, wiążące się z kulejącą ale jednak uruchomioną lustracją i działalnością IPN (którego słusznie SLD bało się jak diabeł święconej wody). To dało podstawy do zdominowania po 2005 sceny polit. przez POPiS
Partie te, po krótkim interludium poszukiwania tożsamości (ich elektoraty początkowo w dużej mierze się pokrywały) odkryły że kontynuacją podziału postkomunistycznego jest emocja wobec bliższej przeszłości, tj wobec przebiegu transformacji. Kluczowe było przystąpienie do UE.
Połowa politycznie aktywnych Polaków, reprezentowanych przez PO uwierzyła w "koniec historii" i uznała transformację za sukces, uważając że na niej skorzystała. Druga połowa uznała ją za oszustwo, na którym straciła - i tych zagospodarował PiS. Odrzucali oni III RP symbolicznie.
Doskonałym symbolem tego nowego podziału stał się Lech Wałęsa (dlatego właśnie odkopany przez Tuska w 2009) - dla zwolenników PO Mojżesz, który wyprowadził nas z komunizmu do kapitalizmu, a jego dzieło kontynuuje Tusk, budujący Zieloną Wyspę; dla zwolenników PiS - no, wiadomo co.
Na "podziale transformacyjnym" wygrywała PO, aż okazało się, że korzyści transformacji przyrastają nierówno: część wyborców zauważyła, że ma na grillu tylko podwawelską, ale niektórzy - ośmiorniczki. Zaś kryzys migracyjny i wojna na Ukrainie podkopały wiarę w koniec historii.
Dzięki temu w 2015 wygrał PiS, reprezentując pokrzywdzonych transformacji: tych, dla których okazała się ona niesprawiedliwa i którym niewiele włożyła na grilla. I zabrał się za zaspokajanie ich potrzeb poprzez transfery socjalne i politykę symboliczną, czyli "oranie" elit III RP
Wymiar niesprawiedliwości symbolicznej jest b. ważny a często pomijany: PiS jest znacznie bardziej partią ludzi, którzy nie mogli zaakceptować III RP moralnie, niż ludzi których skrzywdziła ona ekonomicznie. Dlatego tożsamość PiS jest tożsamością rewolucyjną, socjal to dodatek.
Kryje się tu paradoks: PiS wygrał w imię walki z niesprawiedliwością, ale wygrał dzięki dwóm grupom głosów koniunkturalistów (lub ładniej: pragmatyków) - tych których interesował socjal i tych którzy pragnęli lepszego podziału owoców transformacji. I tu leży gł. problem PiS
PO zareagowała "obroną dorobku", który okazał się ślepą uliczką: pragnących powrotu do przeszłości (tej Tuskowej) okazało się być max 30%. Ale najważniejsze jest, że po 5 latach coraz mniej ludzi pamięta o co w tym wszystkim chodziło. Pojawiają się nowe emocje, a na nich wyrosną
... nowe podziały. Odżyła lewica, już nie postkomunistyczna, bo reprezentująca nie uwłaszczonych Szmaciaków, lecz raczej młodych, skoncentrowanych na konflikcie kulturowym (drugą stroną tego podziału jest Konfederacja). PSL próbuje stać się partią MŚP, bo polska wieś się zmienia
To wszystko jest bardzo płynne, ale traci na tym PO, którą te czujące wiatr zmian byty podgryzają z obu stron. Dlatego nie pomoże jej Trzaskowski, choć jeśli wejdzie do II tury to przedłuży agonię. Ludzie chcą odpowiedzi na pytania dotyczące dzisiaj, a nie na te z przedwczoraj
Wbrew pozorom, wcale nie jest to dobry znak dla PiS. Pokrzywdzeni przez transformację zostali bowiem w dużej mierze zaspokojeni. Ile jeszcze można ścigać króliczka mitycznego postkomunizmu? W PiS rysuje się pęknięcie między modernizatorami, rewolucjonistami i tradycjonalistami.
Nie wiemy jednak, na ile to pęknięcie odzwierciedla realne oczekiwania społeczne. Przyszłość będzie zależeć przede wszystkim od tego, w co przekształci się "podział transformacyjny": czy w nowy "wielki podział", agregujacy większość emocji, czy też jednak w kilka mniejszych.
Jest podział kulturowy: tradycyjny światopogląd, Polak-katolik, itp vs antyklerykalizm, prawa reprodukcyjne itp. On będzie ważny, ale nie wystarczy. Obok niego równie ważne wydają mi się kwestie modelu gospodarczego oraz oczekiwania co do modernizacji państwa. Zwł. po epidemii
Szansą PiS mogłoby być połączenie umiarkowanego konserwatyzmu światopoglądowego z modelem gospodarczym innym niż transformacyjny liberalizm, ale zapewniającym rozwój gosp. przy jednoczesnej ochronie słabszych. To jest z grubsza wizja Morawieckiego.
Tyle że ta wizja wymaga modernizacji państwa - realnej, a nie symbolicznej. Czyli usunięcia rewolucjonistów, którzy przy upartym wsparciu Kaczyńskiego rozwalają państwo coraz bardziej. Tego rozwodu PiS może nie przeżyć, bo na rewolucji anty-III RP oparta jest jego tożsamość
Jednocześnie, kontynuacja "polityki rewolucji" oznaczać będzie blokowanie wizji Morawieckiego, co otworzy pole do przepływów na rzecz neo-PSL. Tak czy owak, nawet z Dudą w Pałacu, PiS czekają więc wielkie wstrząsy. Zas. katalizatorem będzie tu skala gospodarczego koronakryzysu
Niezależnie od skutków gosp. pandemii, króliczek postkomunizmu straci swój walor identyfikacji tożsamościowej dla wyborców. PiS, jeżeli chce przetrwać, będzie musiał zaproponować coś w zamian. Rozliczanie elit III RP w 2023 będzie równie passé, jak obrona ich dorobku w 2019.
Prezydentura jest ważna, ale najbliższe lata będą już czasem rozliczania dorobku "dobrej zmiany". I z tego rozliczenia (zwł. w świetle koronakryzysu) wyłoni się podział który zadecyduje o wynikach wyborów 2023. Wygra ten, kto pierwszy zdoła go zidentyfikować, nie ten kto ma Pałac
