1-Oxford Vaccine Project tarafından geliştirilen aşının ilk hayvan deneyi çalışmalarının preprint olarak basılan “olumlu” sonuçlarını paylaşmıştım birkaç gün önce. Dün çalışma ile ilgili eleştiri William Haseltine’dan geldi.
2-Dr. Haseltine yazıyı Forbes’da yayınlamış (umarım dergiye de gönderir), birçok önemli konunun altını çizmiş, katıldıklarım ve katılmadıklarım var ama eleştirileri yol gösterici olacaktır.
3-Dr. Haseltine’ın saptamalarının ilki Oxford çalışmasında aşılanan tüm deney hayvalarına, çalışmanın seyrinde virüs verildiğinde yeniden enfekte olmalaırı (nazal sekresyonlarda virüsün RNA’sının saptanması).
4-Üstelik aşılanmayan deney hayvanları ile aynı viral yükte. Oysa Çin'in Sinovac’ın inaktif aşı çalışmasında, aşılanan deneklerin hiçbirinin boğaz, akciğer ya da rektumunda virüs saptanmamıştı (en yüksek doz aşılama) diye yorumlamış.
5-Oxford grubunun çalışmasına, bir diğer eleştirisi de virüsü yoketmek için gerekli olan nötralizan antikorların düzeyinin düşük olması. Yine Çin’de inaktif aşı ile olan çalışmadaki nötralizan antikor yanıtının daha yüksek olduğunu belirtmiş.
6- Oxford grubunun aşısının enfeksiyondan korumadığını ve sadece şiddetini hafiflettiğini belirtmiş. Akciğer dokusunda virüs RNA’sının aşı yapılan 6 hayvandan ikisinde saptanırken, kontrol grubunun tamamında saptanmasını, tam koruma değil, kısmi koruma olarak tanımlamış.
7-Oysa çalışma sonunda aşılan hayvan grubunda -virüs RNA’sı saptananlar da dahil olmak üzere- hiçbirinde akciğerlerde problem saptanmaz iken, aşılanmayanlarda pnömoni tablosu gözlenmiş. (pnömoniden korunma önemli bir sonlanım noktası)
8-Dr. Haseltine, hem Oxford hem Çin çalışmalarında coronavirus aşılarının geliştirilmesinin önünde en korkulan durum olan “aşıya bağlı hastalığın şiddetlenmesi” durumunun gelişmediğini açıklamış (tüm aşıa daylarının deneysel olarak bunu göstermesi şart).
9-Dr. Haseltine tam korunmayı Oxford aşısının sağlamadığını, sadece kısmi koruma sağladığını belirtmiş. Bu kısmi korumanın COVID-19 pandemisini korumada yeterli olacağı konusunda da tereddütleri var.
10-Yazıdan anladığım Dr. Haseltine, Çin’de Sinovac’ın geliştirdiği inaktif SARS-CoV-2 aşısının etkin olacağına daha çok inanıyor. Bu durum aslında aşı bilimi alanında çalışan kişilerin yaş ve deneyimlerine göre şekilleniyor.
11-Yaşınız ilerledikçe iyi bildiğiniz “klasik” aşı teknolojierine eğiliminiz daha çok artıyor. Daha az risk alma, güvenli limanı tercih etme durumu biraz da. Birçok kişi inaltif aşıları, mRNA, DNA ve diğer yeni aşı platormlarına tercih edebiliyor.
12-Aslında Oxford aşısında altı çizilen kısmi korunmanın çözümü de net, 2 doz aşılama. Rutin aşılamada ilk doz aşılama ile sağladığınız yanıtı arttırmak için rapel doz aşı yapma gerekliliği (Şu anda saRNA aşı adayları dışında genelde 2 doz aşı planlanıyor).
13-Aklınızda 8 milyar insan var, 2 doz aşılama olsa 16 milyar doz aşı gerek diye geçirmeyin, o kadar çok kişi var ki “ben aşı olmam” diyen. O yüzden eğer etkin bir aşı geliştirilse bile, aşı üretim sıkıntısı yaşanmayacaktır.
14-Önemli olan konu ise COVID-19 geçiren kişilerin serumda oluşan koruyucu antikorların ne kadar süre kaldığının/koruduğunun belirlenmesi. "Zamanla azalıyor mu?" "Ömür boyu koruyor mu" sorularının yanıtı aşı çalışmalarının devamında önemli.
15-Oxford grubunun geliştirdiği aşının şimdilik olumlu yönlerini, görmezden gelmek de yanlış olur, aşı uygulanan deneklerde akciğerde patoloji gelişmemesi, akciğerde virüs RNA’sı saptanmaması, dokularda düşük ya da hiç saptanmayan gRNA ve sgRNA gibi.
16-Ama çalışmaların insanlarda devam eden kısmı çok daha önemli. En azından süreç işlemesi gerektiği hız ve düzende ilerliyor. Başlangıçta iddia edildiği gibi 3 ayda bir aşının çıkamayacağı aşikar, 2021 öncesi aşı çok zor. Öyle hazır bir aşı da yok kenarda bekleyen.
17-Ülkemizde aşı çalışmaları da sevindirici. Tüm aşı çalışmaları sonuca ulaşacak diye bir durum yok, çok az aşı adayı kullanıma girer. Ama ülkede aşı geliştirme platformları olması, “aşı kültürü” olması bizi gelecek pandemilere ve diğer enfeksiyon hastalıklara hazırlar.
18-Burada biraz hamaset hakkım var. Biz aşıyı Osmanlı İmparatorluğu döneminde bilen ve yıllarca aşı üreten bir coğrafyayız. Jenner’e, Pasteur’e desteğimiz aşı tarihi kayıtlarında mevcut.
19- Her aşı geliştirme basamağında öğrenilenler, yaşanan zorluklar ve saptanan eksiklikler, yeni çalışmalara güç katacaktır.
20- Temkinli ve umutlu.
