1/22-Bankacılık sektöründe sermaye yeterliliği nedir, nasıl ölçülür, sermaye yeterliliğini değerlendirirken nelere dikkat edilmeli?
2/22-Sermaye, varlık değerinin yükümlülük değerinden farkıdır. Yani bir artık değerdir. Bu fark ne kadar büyük olursa şirketin batma riski o kadar düşük olur. Beklenen kayıplar için karşılık ayrılır. Sermaye, varlık değerinde beklenmeyen değer kayıplarına karşı bir tampondur.
3/22-Sermayesi güçlü olan bankanın mudisi, alacaklıları daha güvendedir. Banka borçlarını, mevduatını daha rahat döndürür. Kaynak maliyeti daha düşük, karlılığı daha iyi olur. Şoklara karşı dayanıklılığı artar. Sermaye kısıtı olmadığından kredi verme kapasitesi daha büyüktür.
4/22-Sermaye yeterliliğinde çeşitli sermaye tanımları vardır. Çekirdek sermaye, ana sermaye, katkı sermaye gibi. Bunlar bilançodaki özkaynaktan farklılık arz etmektedir. Bilanço özkaynak tanımına en yakını çekirdek sermayedir. En kaliteli sermaye olarak kabul edilir.
5/22-Mart sonu itibarıyla ülkemiz bankacılık sektöründe bilanço özkaynakları 500 milyar TL iken, çekirdek sermaye 510 milyar TL, ana sermaye 551 milyar TL, katkı sermaye 113 milyar TL’dir. Ana sermaye ve katkı sermaye toplamı olan yasal özkaynaklar ise 664 milyar TL tutarındadır.
6/22-Bilanço özkaynakları, çekirdek sermaye; ödenmiş sermaye, yedek akçeler, değerleme farkları, dönem ve geçmiş yıl karları toplamından oluşur. Zarar karşılama kapasitesi bakımından en kalitelidir. Tasfiye anında tüm yükümlülüklerden sonra ödenir.
7/22-Bazı borçlanma araçları sermaye hesaplarına dahil edilir. Bunlar borç-sermaye karışımı araçlardır. Vadesiz olanlar, ödemeleri ertelenebilenler vardır. Kimisinin ise vadesi uzundur. Bu araçlar ana sermaye ve katkı sermayede yer alır.
8/22-Bankacılık sektöründe sermaye hesaplarına dahil edilecek borçlanma araçları tutarı 140 milyar TL’dir. Sermaye yeterliliği hesaplanırken payda bu sermaye tanımları yer alırken paydada kredi, piyasa ve operasyonel riske esas tutar toplamı yer alır.
9/22-Bankacılık sektörünün aktif tutarı 4,9 trilyon TL, gayrinakdi kredileri 0,9 trilyon TL, türev işlemlerden taahhütleri 3,5 trilyon TL (alım-satım, çift kayıtlı toplam), diğer taahhütleri 0,9 trilyon TL’dir. Taahhütlerden 0,2 trilyon TL’si cayılabilir taahhütlerdir.
10/22-Bu kalemler doğrudan paydada yer almaz. Bazıları kredi riskine, bazıları piyasa riskine esas tutarda kapsanır. Kredi riskine esas tutar hesaplanırken varlıkların riskliliği, risk ağırlıkları dikkate alınır. Bilanço dışı işlemler krediye dönüşüm oranlarıyla dahil edilir.
11/22-Ülkemiz bankacılık sektöründe risk ağırlıklı kalemler toplamı 3,7 trilyon TL, ortalama risk ağırlığı %65,7’dir. Sermaye yeterliliği oranı olarak adlandırılan yasal özkaynak risk ağırlıklı kalemler oranı %17,9, ana sermaye oranı %14,8, çekirdek sermaye oranı %13,7’dir.
12/22-Asgari çekirdek sermaye oranı %4,5, ana sermaye oranı %6, sermaye yeterlilik oranı %8’dir. Bu oranlara çekirdek sermayeye eklenmek üzere tamponlar ilave edilir. Koruma tamponu %2,5, sistemik önemdeki bankalar için tampon %1-%2 arasıdır.
13/22-Bir de döngü karşıtı tampon vardır ama şu anda ülkemiz için sıfır olarak uygulanmaktadır. Koruma tamponu ve en üstten sistemik önemli tampon eklendiğinde asgari çekirdek sermaye oranı %9’a, sermaye yeterlilik oranı %12,5’e çıkmaktadır.
14/22-Ayrıca düzenleme otoritesi bankalara özgü ilave oran şartı da getirilebilir. Sermaye yeterliliği oranı hesaplaması tekniktir, paydada varlıklar riskliliğine göre değerlendirilir, oynamaya açıktır. Bu nedenle tamamlayıcı olarak kaldıraç oranı şartı da getirilmiştir.
15/22-Stres testleri, şeffaflık, kamuyu aydınlatma ve piyasa disiplini diğer tamamlayıcı bacaklardır. Kaldıraç oranı ana sermayenin bilanço içi aktif ve bilanço dışı tutara oranıdır. Risk bazlı değildir. Türevler, cayılabilir taahhütler gibi kalemler paydaya doğrudan girmez.
16/22-Sektör için kaldıraç oranı verisine bağımsız denetim raporlarından banka bazında ulaşılabiliyor. En büyük 7 bankanın kaldıraç oranı (ana sermaye/ bilanço içi ve dışı risk tutarı) basit ortalaması %8,7 seviyesinde. Asgari kaldıraç oranı düzeyi %3’tür.
17/22-Sermaye yeterlilik oranı ve kaldıraç oranı hesaplanırken payda yer alan özkaynak tanımında bilanço değeri esas alınır. Sermaye, varlıkların borçlardan farkı olduğundan varlık değeri bilançoda ne kadar yüksek gösterilirse özkaynak da o kadar yüksek çıkar.
18/22-Krediler gerçek değerinde gösterilmediğinde, sınıflama doğru yapılmadığında, yeterli karşılık ayrılmadığında varlık değeri yüksek çıkar. Salgın sonrası dünyada olduğu gibi ülkemizde de kredi sınıflamasına ilişkin rahatlatıcı düzenlemeler yapıldı.
19/22-Kredilerin vadeleri uzatıldı, yakın izleme ve takibe atılmaları için süreler uzatıldı. Menkul kıymet negatif değerleme farklarının özkaynak hesabında dikkate alınmayabileceği duyuruldu. Risk ağırlıklı aktif hesabında geçmiş düşük kur uygulamasına geçildi.
20/22- YP kamu tahvilleri için risk ağırlığı sıfırlandı. Bu tip esnek düzenlemelerle bankaların sermayesi ve kredi verme kapasiteleri korunmaya çalışılıyor. Ancak yeterli şeffaflık olmadığında bilançoları okumak zorlaşıyor, risk primi ve piyasa değerli kaldıraç artabiliyor.
21/22-Halka açık en büyük 6 bankanın özkaynaklarının piyasa değeri defter değeri oranı ortalaması 0,48 kat. Bu oranı sektör için de kullanırsak bilanço özkaynak aktif oranı %10,3 iken özkaynakların piyasa değeri esas alındığında oran %5,2’ye geriliyor.
22/22-Yine de bankacılık sektörünün toplulaştırılmış mevcut verilerine göre karşılık ve vergi öncesi karlılık ve sermaye tamponları ile sektör olası kayıpları karşılayabilecek güçte görünmektedir. 
