1. Küresel ekonomide uzun süreli düşük faiz ortamı ve bol likiditeye verimlilik artışı eşlik etmediğinden finansal kaldıraç gittikçe arttı. Finansal kaldıraç arttıkça ekonominin yavaşlamasına veya finansal koşulların sıkılaşmasına duyarlılık arttı.
2. Yaşayabilmek için ucuz paranın devamına ihtiyaç duyuluyor. Geçici olan kalıcı hale geliyor. Merkez bankaları paranın istikrarını sağlamaktan ziyade hastayı yaşatabilme derdine düşüyor. Bu ortamda siyasi etki ve baskılar da artıyor.
3. Para politikası stratejileri gözden geçiriliyor. Büyük merkez bankalarının başına para politikası tecrübesi az daha politik kişiler getiriliyor. Geçmişte yaşanan tecrübeler unutuluyor ve zaman tutarsızlığına çözüm için getirilen merkez bankaları bağımsızlığı sorgulanıyor.
4. Ortalama enflasyon hedeflemeleri, hedefin simetrik olması gibi havalı laflar artıyor. Para politikası desteği ile kazanılan zaman verimli kullanılamıyor, yapısal reformlarda adım atılmıyor. Herkes sistemin yaşayabilmesi için tek ses olup daha ucuz para daha çok destek istiyor.
5. Kimse acı reçete istemiyor. Sorun sürekli öteleniyor. Para politikalarının yapabileceği çok bir şey kalmadığında sıra maliye politikasına geliyor. Merkez bankacılar topu maliyeye artıyor. IMF gibi kurumlar bile kamu harcamaları artsın diyor.
6. Bütçe açığı ve kamu borçluluğu yeterince önemsenmiyor. Düşük faiz ortamında harcamaları borçlanmayla finanse etmenin cazibesi artıyor. Borçlanma, yakın vadeli siyasi maliyete katlanmaksızın doğrudan siyasi kazanç getirecek harcamaların yapılmasına imkan veriyor.
7. Korona virüsünün küresel büyümeyi tehdit etmesiyle gevşek politika tercihleri daha da arttı. Almanya gibi sağlam para, denk bütçe isteyen ülkelerden gelen itirazlar bile kısıldı. Uyuşturucuya dozu artırılarak devam ediliyor. Piyasa sürekli daha çok istiyor.
8. Merkez bankaları likiditeyi artırıyor, vadeyi uzatıyor, faizi düşürüyor. Ekonomik verimliliği şüpheli KOBİ’leri desteklemeye yönelik paketler hazırlıyor. Küresel kriz sonrası sıkılaştırılan finansal düzenlemeler gevşetiliyor. Sermaye ve likidite yükümlülükleri düşürülüyor.
9. Virüs öncesi dönemde de finansal düzenlemeler özellikle küçük ölçekli kurumlar için gevşetilmeye başlanmıştı zaten. Düşük faiz ortamında biriken risklere karşı makroihtiyati tedbirler önerilirken virüs olayı sonrası bunlar da çöpe atıldı görünüyor.
10. Maliye tarafında nakit transferlerinden, ücret desteklerine, vergi ertelemelerinden, kredi garantilerine politika önerileri birbiri ardına geliyor. Halbuki küresel kriz sonrası düşük faiz ortamına rağmen kamu borçluluğu birçok gelişmiş ülkede önemli oranda artmış durumda.
11. Harcamalar hedefli ve geçici olmalı deniyor ama para politikası tecrübesinden geçicinin kolayca kalıcı hale geldiğini gördük. Küresel sistem ciddi bir borç sorunu içinde. Ne yazık ki bu gevşek politika ortamında verimlilik artışı ve yeterli borç azaltımı yaşanmadı.
12. Sistemin yaşaması suni desteklere bağımlı oldu. Sistem gerçek çözümden kaçınıyor (verimlilik artışı/verimsiz olanların tasfiyesi). Risklerin daha da birikmesi pahasına ucuz para, bol likidite, kamu harcamaları, finansal düzenlemeleri gevşeterek sistem yaşatılmaya çalışılıyor.
