Thread by @iuefsosyoloji

Bugün İktisat tarihi, İslami İktisat ve Tarih Felsefesi alanlarında öncül çalışmalara sahip olan Prof. Dr. Sabri Orman’ı tanıtmak ve eserlerinden bahsetmek istiyoruz.

1948’de Adıyaman, Kâhta’da doğan Sabri Orman, ilk öğrenimini memleketinde, orta ve lise öğrenimini de Diyarbakır’da bitirir.

(Görsel: Adıyaman, Kâhta. 1950’ler.)

Lisans eğitimini ise İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü (1972) ve İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi’nde (1976) tamamlar. 1980’de aynı fakülteye asistan olarak girer. 1980–1982 yılları arasında Sosyal ve Siyaset Kürsüsünde Asistan ve Asistan Dr. olarak çalışır.

Formasyonuna uygun bir konu üzerine çalışmak isteyen Orman, Sabri F. Ülgener’in tavsiyesi ile Gazali üzerine çalışmaya başlar. “Gazali’nin İktisat Felsefesi” adlı doktora tezini 1981’de tamamlar. Bu tez, aynı zamanda Orman’ın yayınlanmış ilk eseri olur (1984).

Orman’ın tezi, Gazali’nin iktisadi konulardaki düşüncelerini ele alan ilk çalışma olması açısından önemlidir. Tezinde, Gazali’nin iktisat ile ilgileniş amacını ve tarzını inceler. Bu tezin, 40 yıl emek vereceği çalışma alanı için temel belirleyici olduğu söylenebilir.

1982’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nde yardımcı doçent olarak çalışmaya başlar ve 1986’da doçent olur. Aynı yıl “Gazali: Hakikat Araştırması, Felsefe Eleştirisi, Etkisi” eserini telif eder.

İyi derecede İngilizce, Arapça, Farsça ve Osmanlıca bilen Orman, alanında önemli eserlerden olan K.R. Popper’in “Tarihçiliğin Sefaleti” eserini 1985’te İngilizce’den, Abdülaziz Duri’nin “İslam İktisat Tarihi’ne Giriş” eserini de 1991’de Arapça’dan Türkçe ’ye kazandırır.

1989–1990 ders yılında London School of Economics’te (LSE) misafir araştırmacı olur. 1993’te Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nde profesör olur. 1983-2002 arasında Türkiye ve Türkiye dışında birçok üniversitede lisans ve lisansüstü düzeyde dersler verir.

İslam dünyasındaki iktisadi düşüncenin gelişimini kronolojik, tematik ve bibliyografik olarak ortaya koymaya çalışan Orman, metodolojik ve kavramsal olarak tarih felsefesine de katkıda bulunur. Bu alanlara ilişkin çalışmalarını "İktisat, Tarih ve Toplum” kitabında toplar (2001).

2002-2006 yılları arasında ise Malezya’daki Uluslararası İslam Düşüncesi ve Medeniyeti Enstitüsü’nde (ISTAC) İktisat Profesörü olarak görev yapan Orman, 2003 yılında Marmara Üniversitesi’ndeki görevinden emekliye ayrılır.

2006’da Malezya’dan Türkiye’ye dönerek, İstanbul Ticaret Üniversitesi’nde çalışmaya başlar. Burada, Rektör Yardımcısı (2007-2009), Yönetim Kurulu ve Senato Üyesi (2007-2011) ve Rektör (2009-2011) olarak çeşitli görevlerde bulunur; lisans ve lisansüstü düzeyde dersler verir.

2009’da Bekir Karlığa ve Mustafa Kaçar editörlüğünde yayınlanan “Doğumunun 400. Yılında Kâtip Çelebi” adlı kitaba, İslami iktisadın tarihiyle ilişkili olan “Kâtip Çelebi’de Sosyo-Ekonomik Düşünce” adlı çalışmasıyla katkıda bulunur.

Orman, 1986’da yayınladığı “Gazali: Hakikat Araştırması, Felsefe Eleştirisi, Etkisi” eserini 2013’te “Gazali: Biyografisi, Hakikat Araştırması, Felsefe Eleştirisi, Etkisi” adıyla yeniden yayınlar. Bu baskısında, ele aldığı konuları 1986 baskısından daha derin bir şekilde irdeler.

Ayrıca 900. Vefat Yılında Uluslararası Gazzâlî Sempozyumu’nda yaptığı “Gazâlî’yi Anlamak: Bazı Metodolojik Mülahazalar” konuşmasının metni için bkz.:

isav.org.tr/img/20150908__…

Sabri Orman’ın çalışmalarının ana eksenini oluşturan alanlardan biri de İslami İktisat konusudur. Bu konuda İslami İktisat teorisi, metodolojisi ve tarihi gelişimiyle ilgili çalışmaları, yeni öneriler getirirken, pratikle ilgili eleştirel bakışı öne çıkarır.

“Başlangıcından Osmanlı'ya İktisadî Düşünce Tarihinin İslâmî Kaynakları” makalesi için bkz.:

academia.edu/4506277/Başlan…

“İslam Entelektüel Geleneğinde İktisadi Boyutun Teşekkülü: Şeybânî, Serahsî ve Kitâbu’l-Kesb” makalelerinin sırasıyla I., II. Ve III. bölümleri için bkz.:

academia.edu/34680825/İslam…

academia.edu/34680951/İslam…

academia.edu/34680970/İslam…

İslami İktisat’ın İslami normlar ile iktisadi realiteler arasındaki ilişkiye dayandığını belirtir. İki taraf arasındaki ilişkinin kuruluş biçimlerine değinerek, geliştirilen yaklaşımları ve yapılan çalışmaları eleştirel bir gözle değerlendirir. Yeni yöntem ve kavramlar önerir.

Tarihle yüzleşmenin kaçınılmazlığına işaret eder ve bunun âdâb-ı muâşeret dahilinde yapılması gerektiğini vurgular. Tarihi çok yönlü bir sosyal girdi olarak görür ve tarihi girdilerin optimum kullanılmasıyla tarih ekonomisinden söz edilebileceğini belirtir.

Orman, İslami İktisat ve yukarıda ana hatlarıyla değinilen tarih tasavvuruyla yoğunlaştığı modernleşme meselesi hakkındaki çalışması olan “İslami İktisat, Değerler ve Modernleşme Üzerine” eserini 2014’te telif eder.

Eserinde modernleşme hakkında toplumsal (Türkiye örneği), yerel (Adıyaman örneği) ve bireysel (Sabahattin Zaim örneği) tepkiler yanında, uluslararası karşılaştırma (Türkiye ve Malezya örnekleri) perspektifinden özgün değerlendirmelerde bulunur.

Ayrıca, İslam iktisadının tarihi ile alakalı Memlükler dönemindeki iktisadi krize ilişkin Makrizi’nin eseri üzerinden 2015’te yaptığı çalışma için bkz.:

academia.edu/34781351/İslam…

Gazali üzerine çalışmalarına devam eden Orman, 2018’de doktora tezinde tartışamadığı meseleleri “Gazali, Adalet ve Sosyal Adalet” adlı eserinde ele alır.

2019’da “Medeniyet Analizi, Metametodoloji ve Metodoloji” eserini yayınlar. Eserinde İslam medeniyetinin teşekkülü ve onun bir parçası olan İslami İktisat çalışmalarına rehberlik çıkarılıp çıkarılamayacağını ve eğer çıkarılabilecekse bunun yöntemi ve sınırlılıklarını tartışır.

Sabri Orman, akademik ve idari çalışmaları yanında, çeşitli mesleki ve sivil toplum kuruluşlarında da roller üstlenmiştir. Bu çerçevede, Adıyamanlılar Vakfı (Onur Üyesi), İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası (Üye, 1999 - ), Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği (Kurucu Üye, 2008 - ),

Prof. Dr. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı (Kurucu Üye ve Mütevelli Heyeti Üyesi, 2010 - ), İstanbul Bilimler Akademisi Vakfı (Kurucu Üye ve Mütevelli Heyeti Üyesi, 2012 - ) öne çıkan kurumlar olarak sıralanabilir.

Orman’ın editörlüğünde yayınlanan kitaplar kronolojik olarak şöyle sıralanabilir: “Bilgi, Bilim ve İslam”, “Para, Faiz ve İslam”, “Türkiye’de Zekât Potansiyeli”, “İşçi-işveren İlişkileri”, “Modernleşme, İslam Dünyası ve Türkiye” ve “İşletmelerde İş Etiği”.

2011’den 2019’a kadar T.C. Merkez Bankası Meclis Üyesi olan ve İktisat tarihi, İslami İktisat ve Tarih Felsefesi alanlarında çalışmalarına devam eden Sabri Orman’ı saygıyla selamlıyoruz.

“Oikonomiadan İlm-i Tedbir-i Menzile: İslam Entelektüel Geleneğinde Medeniyetler Arası Bilgi Değişimi” makalesi için bkz.:

utesav.org.tr/dosyalar/web_d…

““Market Supervisor/Inspector" and "Public Moral Officer" as Translations of the Term Muhtasib: An Evaluation of Their Appropriateness” makalesi için bkz.:

journals.iium.edu.my/shajarah/index…

İslam İktisadı Araştırma Merkezi’nde “İslam İktisadı’nın Geleceği” üzerine yaptığı konuşma için bkz.:

Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi’nde “Sosyal Bilimler Tarihi’nin İslami Kaynakları” üzerine yaptığı konuşma için bkz.:

2. İslami İktisat Atölyesi’nde “Rethinking Market in Islamic Economy” üzerine yaptığı konuşması için bkz.:

IV. Ahlak Şurasında “Ahlak ve İktisat” üzerine yaptığı konuşma için bkz.:

Prof. Dr. Sabri Orman Hoca ile ile ilgili paylaşımı arkadaşımız Barbaros EKİNCİ hazırladı.

Çok teşekkür ediyoruz.

Ayrıca katkıları ve kılavuzluğu için Dr. Fahri SOLAK @fahrisolak Hocamıza da çok teşekkür ediyoruz.

Sabri Orman Hocanın doğduğu Adalı / Hiniç Köyü’nün resmini buraya ekleyelim: