भाग - २
"शाहू महाराज यांचा ऐतिहासिक जाहीरनामा"
धनंजय कीर हे महाराजांचे चरित्रकार होते ते जाहीरनाम्याबद्दल लिहितात,
"नवीन युगाच्या आगमनाची घोषणा करणारा अग्रदूत"
"शाहू महाराज यांचा ऐतिहासिक जाहीरनामा"
धनंजय कीर हे महाराजांचे चरित्रकार होते ते जाहीरनाम्याबद्दल लिहितात,
"नवीन युगाच्या आगमनाची घोषणा करणारा अग्रदूत"
हा जाहीरनामा प्रसिद्ध होताच ब्रम्हवृंदाच्या पायाखालची जमीन सरकली. ब्राम्हण लोकांमध्ये संतापाची लाट पसरली. अनेक मार्गांनी विरोध होऊ लागला.
प्रो. विष्णु गोविंद विजापूरकर हे ब्रम्हवृंदांचे मार्गदर्शक म्हणून ओळखले जायचे. त्यांनी हा जाहीरनामा आपल्या "समर्थ" नावाच्या वृत्तपत्रात मृत्युलेखात टाकतात तसा काळ्या चौकटीत टाकून देण्याचा विचार केला. पुढे ते म्हणतात की हा अग्रलेख सोडून देण्यासाठी आपणास खूप संयम दाखवावा लागला.
या अभूतपूर्व मृत्युलेखाला सन्मान देणे योग्य ठरले असते. असा द्वेष त्यांनी व्यक्त केला.
लो.टिळकांनी तर महाराजांचा बुद्धीभ्रम झाल्याचे म्हटले , ते लिहितात....
‘ही कोटी भ्रामक आणि घातक आहे व त्यापासून ब्राह्मणांचे नव्हे‚ तर संस्थानचेच अधिक नुकसान होण्याचा संभव आहे.
लो.टिळकांनी तर महाराजांचा बुद्धीभ्रम झाल्याचे म्हटले , ते लिहितात....
‘ही कोटी भ्रामक आणि घातक आहे व त्यापासून ब्राह्मणांचे नव्हे‚ तर संस्थानचेच अधिक नुकसान होण्याचा संभव आहे.
रिकाम्या झालेल्या निम्म्या जागांवर ज्या मागासलेल्या जातीतील लोकांची नेमणूक करायची म्हणजे त्यांची योग्यता पाहावयाची की नाही?.. मागासलेल्या व पुढारलेल्या जातींमध्ये अशा प्रकारची आवडनिवड करून देशाचे हित किंवा संस्थानचे कल्याण होईल,
असा जो महाराजांचा समज झाला आहे तो गैरमुत्सद्दीपणाचा व असमंजस होय; किंबहुना हे बुद्धिभ्रंशाचेच लक्षण आहे‚ असे आम्ही समजतो.’
"मराठा" या लोकमान्य टिळकांच्या वृत्तपत्रात त्यांनी लिहिले की, महाराज फक्त आपल्या जातींना कारभारात प्राधान्य देत आहेत. महाराज एकाच जातीच्या उन्नतीचा विचार करत आहेत. आणि राज्यकारभारात जातीचा प्रश्न घुसडत असल्याचे आरोप केले.
कोल्हापूर संस्थानात ५०% आरक्षणात फक्त मराठा समाज नसून जैन, लिंगायत, मुसलमान यांचा देखील समावेश होता. ज्यांची परिस्थिती मराठा समाजाइतकीच वाईट होती. पण ही वस्तुस्थिती टिळक विसरले असावेत. उरलेल्या ५०% आरक्षणात ३% लोकसंख्या असणारा म्हणजे ब्राम्हण समाज होता.
हे कदाचित टिळकांनी पाहिले नसावे. त्यामुळेच त्यांनी महाराजांवर वृत्तपत्रातून टीकास्त्र सुरूच ठेवले.
ब्रम्हवृंदाना भीती होती ती एकाच गोष्टीची. इंग्रजांनी जर इतर जातींना आपल्याकडे आकर्षित करण्यासाठी राखीव जागा दिल्या तर ब्रम्हवृंदांच्या अस्तित्वावर गदा येऊ शकते.
ब्रम्हवृंदाना भीती होती ती एकाच गोष्टीची. इंग्रजांनी जर इतर जातींना आपल्याकडे आकर्षित करण्यासाठी राखीव जागा दिल्या तर ब्रम्हवृंदांच्या अस्तित्वावर गदा येऊ शकते.
त्यांचे समजातील वर्चस्व कमी होऊ शकते. काही ब्राम्हण राजकीय चळवळीत सामील होते त्यामुळे इंग्रज त्या ब्राम्हणांचा द्वेष करायचे. या द्वेशामुळे इंग्रज इतर जातींना आरक्षण देतील ही भीती त्यांना वाटायला लागली होती.
पण असे काही घडले नाही. त्यांनी मागासवर्गीयांचे राखीव जागांचे धोरण स्वीकारले नाही. इंग्रजांनी थोड्या जागा जरी मागासवर्गीयांसाठी सोडल्या असत्या तर ब्रम्हंवृंदानी नक्कीच खूप मोठा हाहाकार माजवून ठेवला असता.
पण अपेक्षेप्रमाणे इंग्रजांनी हे धोरण नाकारले पण हे धोरण थोड्या प्रमाणात जरी इंग्रजांनी मान्य केलं असतं तर मागासवर्गीय समाजाची उन्नती होण्यासाठी खूप मोठा हातभार लागला असता.
क्रमशः
क्रमशः
संदर्भ -
१. Rajarshi Shahu Chhatrapati Papers.
२. राजर्षी शाहू स्मारक ग्रंथ.
३. राजर्षी शाहू छत्रपती एक मागोवा (डॉ.जयसिंगराव पवार)
१. Rajarshi Shahu Chhatrapati Papers.
२. राजर्षी शाहू स्मारक ग्रंथ.
३. राजर्षी शाहू छत्रपती एक मागोवा (डॉ.जयसिंगराव पवार)
भाग - १ 👇
