1/21- Hazine yurt içinden nasıl borçlanır? Hazineyi bankalar nasıl fonlar? Bu borçlanmanın merkez bankası ve banka bilançolarına yansıması nasıl? Kaynak nereden bulunur? Gerçekten bir dışlama etkisi var mı ya da varsa hangi kanaldan?👇
2/21- Bankaların kredi vermesi ile Hazine tahvili alma (birincil piyasadan) süreci birbirine tam benzemiyor. Bankalar kredi verdiğinde mevduat yaratıyor. Bankaların kredi verdiğinde rezerv paraya (banknot+merkez bankasındaki bankalar mevduatı) doğrudan ihtiyacı yok.
3/21- Rezerv paraya ihtiyaç; nakit çekilişinde, bankadan mevduat çıkışında, zorunlu karşılık yükümlülüğü yerine getirildiğinde, merkez bankasından döviz alındığında, vergi ödemelerinde, hazine borçlanması gibi durumlarda ortaya çıkıyor.
4/21- Merkez Bankası bankaların bankası olduğu gibi aynı zamanda Hazine’nin de bankası. Hazine’nin de Merkez Bankası’nda mevduat hesabı var.
5/21- Dolayısıyla Hazine borçlanmak istediğinde yani bankalar Hazine tahvili aldıklarında, krediden farklı olarak bankaların ilk önce rezerv paraya, merkez bankası parasına ihtiyaçları var.
6/21-Rezerv paraya ihtiyaç varsa bu talebi Merkez Bankası belirlediği faizden karşılıyor. Teminat karşılığı kısa vadeli borç veriyor. Bankaların kredi açıp mevduat yarattıkları gibi merkez bankası da bankalara borç verdiğinde bankaların merkez bankasındaki mevduat hesabı artıyor.
7/21-Bankalar merkez bankasından teminatla borçlandıklarında repo borcu ve mevduat hesapları artıyor. Bilançonun aktifi ve pasifi büyüyor. Sonra hesaplarındaki tutar ile Hazine tahvili alıp, Hazine’ye ödeme yapıyorlar. Aktifte tahvil, pasifte repo borcu oluşuyor. 
8/21-Bu işlemin Merkez Bankası bilançosuna yansıması ise Açık Piyasa İşlemlerinden Alacaklar artarken yükümlülük olarak bankalar mevduatı artıyor. Yani Merkez Bankası rezerv para yaratıyor. Bankalar tahvil ödemesi yaptığında ise bankalar mevduatı azalıyor, kamu mevduatı artıyor.
9/21-Hazine hesabına geçen parayı harcadığında tekrar tutar bankaların mevduat hesabına geçiyor. Bankaların aktifte merkez bankası mevduat hesabı, pasifte ise müşteri mevduatı artıyor. Hazine harcağında mevduat (para) yaratılmış oluyor.
10/21- Bankaların mevduatı arttığından zorunlu karşılık yükümlülüğü doğuyor. Merkez Bankası’nda hesabına geçen paranın bir kısmı ile bankalar zorunlu karşılık yükümlülüğünü yerine getiriyor. Kalanı ile repo borcunu kapatıyor.
11/21- Bu durumda bankanın bilançosunda aktifte tahvil ve zorunlu karşılıklar pasifte mevduat ve repo borcu kalıyor. Dikkat etmekte yarar var. Bu süreç iktisada giriş/para kitaplarında anlatılan klasik mevduat yaratma sürecinden farklı. Zorunlu karşılıklar bir limit oluşturmuyor.
12/21- Merkez Bankası bilançosuna yansıması ise Hazine harcama yaptığında kamu mevduatı azalırken, bankalar mevduatı artıyor. Bankalar hesabına geçen fazla rezervin bir kısmını zorunlu karşılıklara ayırıyor, kalan kısmı ile repo borcunu kapattığından APİ alacak azalıyor.
13/21-Hazine tahvili alabilmesi için Merkez Bankası rezerv parayı bankalara borç olarak veriyor. Merkez Hazine’yi doğrudan değil bankalar aracılığıyla fonluyor. Hazine harcama yaptığında ise bankalarda vatandaşın mevduatı oluşuyor. Bu işlemler sonsuza kadar sürebiliyor.
14/21-Sürekli kamu açıkları ve kamu borçlanması görüldüğü gibi parasal büyümenin (mevduat) bir kaynağı. Mal ve hizmet artışı parasal büyüme artışına aynı hızda eşlik etmediğinde ise fiyatlar yükseliyor, enflasyon artıyor.
15/21-Enflasyon arttıkça beklenen enflasyon da yükselebiliyor. Yüksek enflasyonla enflasyon belirsizliği de artıyor. Tekrar dönelim Hazine borçlanmasına. Bankalar kısa vadeli borçlanıp daha uzun vadeli tahvil alıyorlar. Yani bir vade uyumsuzluğu var.
16/21-Enflasyon beklentileri bozuldukça, enflasyon belirsizliği arttıkça hem nominal hem de reel faizler yükseliyor. Bilançoda vade uyumsuzluğu var. Merkez Bankası bankalara kısa vadeli rezerv parayı ne kadar ucuz satsa da bankaların istediği getiri (tahvil faizi) yükseliyor.
17/21-Artan faizler temerrüt riskinden değil. İç borçlanmada böyle bir risk yok. Artan faizler parasal büyümenin yarttığı enflasyon riskinden, belirsizlikten, durasyon riskinden geliyor.
18/21-Bankaların Merkez Bankası’ndan borçlanıp Hazine tahvili alma süreci sonsuza kadar sürebilir ama belirtttiğim gibi faizler de yükseliyor. Faizler yükseldikçe olumsuz etkiler çıkıyor. Hazine faizi diğer kredi faizlerini etkiliyor.
19/21-Görüldüğü gibi bankalar Hazine tahvili alırken özel sektöre vereceği kaynakların bir kısmını kamuya aktarmıyor aslında. Zaten dolaylı da olsa Merkez Bankası fonluyor Hazine borçlanmasını. Dışlama etkisi miktardan gelmiyor.
20/21- Parasal büyümenin neden olabileceği enflasyon ve belirsizlik ile artan faizler kredi talebi ve yatırım iştahını olumsuz etkiliyor. Sermayenin getirisi sabit iken kredi maliyeti yükseldiğinde yatırım iştahı azalıyor.
21/21- Bir başka deyişle dışlama etkisi, sürekli kamu açıklarıyla gelen parasal büyümenin yol açtığı enflasyon ve enflasyon belirsizliği ortamında borçlanma maliyetinin yükselmesinden kaynaklanıyor.
