Yeni silsile (#FLOOD): Ekmek ile hükümet devrilir mi?
Tankla yapılan darbe girişimlerine alıştık; ekmek ile darbe sipariş edilecek günler yaklaşıyor. Bu yüzden gıda konusundaki usülsüzlüklerin, stokçuluğun her zamankinden daha çok konuşulması ve denetlenmesi gerek.
Tankla yapılan darbe girişimlerine alıştık; ekmek ile darbe sipariş edilecek günler yaklaşıyor. Bu yüzden gıda konusundaki usülsüzlüklerin, stokçuluğun her zamankinden daha çok konuşulması ve denetlenmesi gerek.
2000-20014 arasında FAO dünya gıda fiyatları indeksi %123 arttı. Dünyada garip işler dönerken Türkiye gıda mafyasını eleştirmeyi yasaklayan bir kanun çıkarıyor. Oysa en çok gıda konuşmak gereken günlerdeyiz. Yediklerimizin kalitesi değil fiyatı da kirli ellerde.
Dünyada en çok tüketilen 3 gıda olan buğday, mısır ve pirinç fiyatları 2000-2011 arasında %150 yükseldi. Enerji, gübre ve iş gücü maliyeti ile açıklanamayan bu artışlar nereden geliyor?
Hızla yükselen gıda fiyatları yüzünden 2008’de 100 milyon insan açlıktan ölme tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. Bunlar özellikle ülke gelirinin ve hane gelirinin önemli kısmını (%70+) gıdaya harcayan ülkeler ve aileler.
Gıda fiyatları elbette her zaman istikrarlı değil. İklim şartları, savaşlar, zararlı böcekler bir bölgede üretimi düşürüp bütün dünyada fiyatların oynamasına sebep oluyor. Fakat son yıllarda gözlenen garip oynamalar var ve bu bir mafyalaşma işareti. derindusunce.org/category/gida-…
Tabi burada meşru tarım ticareti ile vahşi spekülasyonu ayırmak gerek. Bir bölgedeki üretim fazlasını alıp ihtiyaç olan yere sevk eden tüccar kâr ederken alıcı ve satıcı da kazanıyor. Ama yalan haber yaymak, fiyat yükseltmek için gizli stok yapmak tüccarlık değil.
Kahve, fındık, kakao gibi “stratejik” ürünlerin piyasası oynak fiyatlara sahiptir. Meselâ kahve Brezilya’dan gemiye yüklenip Avrupa’ya taşınırken 15 günlük yolda defalarca el değiştirebilir. Binlece konteyner taşıyan bir geminin yükü milyonlarca $ oynayabilir.
1980’lerin deregülasyon dalgasıyla bankalar hukuk çerçevesinin üstüne çıktı ve bütün tarımsal ürünler küresel finansın elinde oyuncak oldu. derindusunce.org/2012/12/06/dik…
Kısa vadede kâr etmek dışında bir amacı olmayan bu finansal aktörler, gerçek tarım tüccarlarından çok farklı. Köylüyü, toprağı, ürünü tanıyan, alıcı ve satıcıya aynı yörenin insanı olan küçük tüccar uzun vadede güvene dayalı ilişki kurar; onun sermayesi budur.
“Spekülatör” dediğimiz insanlar ise küresel bankaların finansal desteği ile muazzam miktarda ürünü alıp stoklayabilir. Küçük tüccar elindeki malı hızla paraya çevirmek isterken küresel spekülatör depodaki buğdayı çürümeye bırakabilir. derindusunce.org/2017/02/18/gid…
Nasıl işliyor? Spekülatör elini buğdaya, mısıra sürmüyor; tüccar gibi sevkiyat yok. Tarımsal ürünlerin fiyatları ile teşkil edilen “sepetler” var ve bunlar ekran üzerinde alınıp satılıyor.
Bu sanal ürün sepeti sayesinde 2010’da Chichago emtia borsasında el değiştiren buğday miktarı bütün dünyadaki buğdayın 50 katına çıkabilmişti. 2003’te bu sepetlere yatan para 15 milyar $ iken 2008’de 200 milyar $ seviyesine tırmandı. derindusunce.org/2014/01/25/gul…
2015’te vadeli tarım kontratlarının sadece %2’si gerçekten ürün olarak teslim alındı. Gerisi spekülasyondu. Bu gıda balonu şişmeye devam ediyor. Yani mal sahipleri “ver mısırımı, ver buğdayımı” dediği zaman en zengin 1 milyar insan açık arttırma yapacak; gerisi aç kalacak.
Ya iklim, savaş ve hastalık gibi sebeplerle gerçek gıda üretimi düşerse yani balon ve gerçek arasındaki uçurum derinleşirse ne olur? 2008 felâketi tekrar eder: O sene FAO’ya göre 37 ülke gıda yardımına muhtaç olmuş ve 10 ülkede açlık yüzünden isyan çıkmıştı.
Tavsiye okuma...
Vesselâm :)
