#LetsTalkDesign odc. 26 : O czterech takich co Warszawę budowali.
Przedwojenna Warszawa była miastem pięknym. Wg planu Pabsta miała być miastem powiatowym, wg Hitlera - miała przestać istnieć. Komuniści chcieli, by była gorszą kopią Moskwy.
Przedwojenna Warszawa była miastem pięknym. Wg planu Pabsta miała być miastem powiatowym, wg Hitlera - miała przestać istnieć. Komuniści chcieli, by była gorszą kopią Moskwy.
To, że Warszawę odbudowano, było polityczną decyzją Stalina. To jak ją odbudowano - już nie. Byłaby znacznie bardziej socrealistyczna, niewykluczone że całkowicie, gdyby nie jeden człowiek.
Jan Zachwatowicz nie wziął udziału w Powstaniu. Był na to zbyt zajęty: jako kierownik Zakładu Architektury Polskiej zamkniętej przez Niemców Politechniki zabezpieczał w podziemiach budynku bibliotekę i bezcenne dla późniejszej odbudowy Warszawy plany architektoniczne i pomiary.
ZAP Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej posiadał inwentaryzacje ok 10.000 obiektów architektonicznych z Warszawy i innych miast. Inwentaryzacje przeprowadzano również nielegalnie podczas okupacji. Bez tego archiwum odbudowa Starego Miasta nie byłaby możliwa.
Archiwum ocalało dzięki ofiarności żołnierzy 3. Batalionu Pancernego AK "Golski", którzy utrzymali gmach Wydziału do dnia 2.10.1944, oraz dzięki pracownikom Wydziału, którzy w nim pozostali, a po kapitulacji wywieźli zbiory i ukryli je w klasztorze Bernardynów w Piotrkowie.
Na pocz. 1945 Zachwatowicz został kierownikiem Biura Odbudowy Stolicy, utworzonego przez Mariana Spychalskiego, w tym czasie prezydenta Warszawy z ramienia PKWN. I to Zachwatowicz - wraz ze Stanisławem Lorentzem i Piotrem Biegańskim - był autorem koncepcji odbudowy Warszawy.
Koncepcji od każdym względem spornej. Będącej wypadkową polityki partii komunistycznej, pragnień Warszawiaków i przekonań samego Zachwatowicza, który zdecydował się nie na wierną rekonstrukcję, lecz na adaptacyjne odtworzenie (z licznymi zmianami) oryginalnej architektury centrum
Więcej o prof. Zachwatowiczu i odbudowie Warszawy możecie znaleźć w bardzo ciekawym filmie Antoniego Krauzego: vod.pl/filmy-dokument…
Podczas okupacji Zachwatowicz blisko współpracował ze Stanisławem Lorentzem ps. "Bukowski", dyrektorem Muzeum Narodowego, zabezpieczającym od 1939 zbiory muzealne i chroniącym je przed zagrabieniem przez Niemców. Lorentz ocalił m. in. pomnik Jana Kilińskiego (słynna akcja "Alka")
Zachwatowicz z Lorentzem wspólnie podejmowali też próby ratowania dóbr kultury podczas Powstania. Próby chaotyczne i improwizowane, bo plany akcji "Burza" nie przewidywały wszak walk w miastach i struktury Państwa Podziemnego nie przygotowały żadnych planów ratowania dziedzictwa.
Pomimo to, część zabytków ukrytych w piwnicach dotrwała do kapitulacji - by paść łupem plądrujących Warszawę Niemców. To Lorentz, jako przedstawiciel Delegata Rządu, wynegocjował zgodę gubernatora Fischera na ewakuację zbiorów, prowadzoną w trakcie odbywającej się zagłady miasta
Dzięki łapówkom przedłużano ewakuację aż do stycznia '45. Wszystko, co udało się uratować wywożono do hal Zakładów Remontowych w Pruszkowie (stąd nazwa operacji - "akcja pruszkowska"). Tak ocalały m. in. obrazy Canaletta wykorzystane w projektach odbudowy.
Stanisław Lorentz po wojnie stanął na czele Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków. Był jednym z inicjatorów odbudowy Zamku Królewskiego, posłem na Sejm PRL z ramienia SD w l. 1965–1969. Odznaczony m. in. Orderem Budowniczych Polski Ludowej i Orderem Sztandaru Pracy I klasy
Piotr Biegański również pracował na Wydziale Architektury. Kierował tam - pod okiem prof. Zachwatowicza - pracownią fałszerską "Grajewski", wytwarzającą dokumenty na potrzeby KG AK. Brał udział w akcji pruszkowskiej, a po wojnie wraz z szefem współtworzył Biuro Odbudowy Stolicy
W l. 1947–1954 Biegański pełnił funkcję głównego konserwatora zabytków Warszawy. Był autorem projektu odbudowy i rozbudowy Pałacu Staszica oraz konsultantem podczas odbudowy Starego Miasta w Poznaniu. Ponadto kierował kompleksową odbudową Fromborka i Wiślicy.
Konspiracyjnym szefem Biegańskiego był Stanisław Jankowski "Agaton": szef Wydziału Legalizacji i Techniki Oddziału II KG AK; w Powstaniu dowódca plutonu „Agaton” w batalionie „Pięść”. Po wojnie trafił do Anglii, ale postanowił wziąć udział w odbudowie Warszawy
Zrobił w tym celu dyplom z urbanistyki na Uniwersytecie w Liverpoolu i w 1946 wrócił do Polski. Nie tylko nie został aresztowany, ale pozwolono mu podjąć pracę w Biurze Odbudowy Stolicy, gdzie pracował nad sztandarowymi projektami wczesnego socrealizmu: Trasą W-Z i MDMem.
W rozkwicie PRL, jako uznany urbanista "ustawił się" całkiem nieźle, projektując na kontraktach: jest współautorem planów urbanistycznych miast irackich (Mosul, Karbala i Basra), współpracował przy odbudowie Skopje po wielkim trzęsieniu ziemi w 1963, działał też w Peru
Byłych Powstańców i konspiratorów, którzy na różne sposoby tworzyli Warszawę było znacznie więcej. Jeden z tych "mało ważnych", a dla mnie ulubionych jest autorem skromnej, praskiej Syrenki. Ilu byłoby ich jednak - rzeźbiarzy, architektów, grafików - gdyby Powstanie nie wybuchło?
Hello @threadreaderapp pls unroll
