#LetsTalkDesign odc. 27 : Poul Henningsen, a rebel with a lamp.
#DanishDesign #DanishModern
W Danii znany jest po prostu jako PH. W Polsce w ogóle nie jest znany, podobnie jak sama Dania; zapewne dlatego, że kraj ten nie pasuje do tego, co sobie wyobrażamy o świecie.
CC: @DKambPL
#DanishDesign #DanishModern
W Danii znany jest po prostu jako PH. W Polsce w ogóle nie jest znany, podobnie jak sama Dania; zapewne dlatego, że kraj ten nie pasuje do tego, co sobie wyobrażamy o świecie.
CC: @DKambPL
Bliższe poznanie fenomenu Danii grozi konserwom i libkom przepaleniem obwodów od nadmiaru dysonansu poznawczego, ale lewacy również powinni uważać: Duńczycy nie są narodem rewolucjonistów. A przede wszystkim - mają dłuuugą tradycję kompromisu politycznego. I wszystko im wychodzi!
Historia PH jest w tym względzie nader pouczająca. Jego matka-artystka zajmowała się głównie propagowaniem wolnej miłości, zarówno w swoich powieściach, jak i w praktyce. Nota bene, jedno ze swych dzieł poświęciła Polsce, w której jakiś czas mieszkała ("Córy Polski", 1901)
PH dorastał więc w domu, o jakim polscy lewacy mogą tylko pomarzyć, kartkując smętnie wspomnienia gen. Moczara. Spotykał między innymi wpływowego krytyka, Georga Brandesa, uważanego za ojca przełomu modernistycznego w Skandynawii, co wpłynęło na jego zainteresowanie modernizmem
Lewacy duńscy od polskich różnią się też tym, że zwykle mają solidne wykształcenie. PH studiował kierunki techniczne i choć żadnego nie skończył, sporo się nauczył. Na tyle dużo, że już w 1919 zaczął pracować jako niezależny architekt i projektant. Jego obsesją stało się światło.
Uważał upowszechniające się właśnie światło elektryczne za zbyt ostre i nieprzyjemne. Od początku swej kariery szukał więc sposobu rozproszenia światła żarówki tak, aby uzyskać efekt miękkiej poświaty lamp naftowych. W 1925 r powstał projekt lampy ze zwielokrotnionym kloszem
Projekt spodobał się niejakiemu Sophus Kaastrup-Olsen'owi, który parę lat wcześniej kupił podupadłą spółkę, zajmująca się (bez specjalnego sukcesu) importem win a następnie sprzedażą artykułów elektrycznych. Firma nazywała się (po poprzednim właścicielu) Louis Poulsen.
Pomysł warstwowych kloszy przyniósł PH (i firmie Poulsen) złoty medal na wystawie paryskiej oraz lukratywne zlecenie na oświetlenie nowej hali wystawowej Forum w Kopenhadze. "System PH" szybko zaowocował kolejnymi lampami: stojącymi, wiszącymi.. oraz specjalistyczną "Piano lamp"
Nie wzięła się ona z przypadku - PH zaprojektował również pianino i krzesło do niego. Jazzowe! Tak się składało, że ten rodzaj muzyki uchodził w tym czasie w Danii za postępowy i obrazoburczy. W Polsce Ludowej już nie, więc trudno orzec czy pianino PH można dziś uznać za lewackie
Wkrótce lampy PH były wszędzie: na biurkach, w hotelach, w restauracjach... a także w salonce króla Danii, Christiana X.
Sukces finansowy PH, zgodnie ze swoimi przekonaniami, zainwestował w rewolucję. Jako Duńczyk rozumiał jednak, że dyskusja zmienia świat bardziej niż egzaltowane manifestacje. W 1926 założył czasopismo "Kritisk Revy", wydawane w charakterystycznym wielkim formacie.
11 wydań kwartalnika rzeczywiście zmieniło wiele. Kritisk Revy uważany jest dzisiaj za jeden z czynników które ukształtowały współczesną kulturę Danii. Spierano się w nim o wszystko: o sztukę, literaturę i o ochronę przyrody. Polemizowano zarówno z tradycją, jak i z Bauhausem.
A nowe poglądy na design nie przyjmowały się łatwo, jak tego dowodzi poniższy obrazek Carla Jensena, zatytułowany "Architekt przeszedł przez pokój". Biedermeier bronił swojej pozycji!
Specyficzny kształt duńskiego modernizmu - humanistyczny, osadzony w tradycji rzemiosła ale odrzucający drobnomieszczaństwo a zarazem krytyczny wobec niemieckiej fascynacji maszyną i inżynierią społeczną wziął się, m. in. właśnie z ducha "Kritisk Revy"
Przed wybuchem wojny Henningsen zdążył jeszcze wziąć udział w produkcji paradokumentu "Danmarksfilm". Okazał się on tak kontrowersyjny że musiano ocenzurować najbardziej drastyczne sceny, m. in. rolnika w krótkich spodniach; zastąpiono też murzyński jazz porządną, duńską muzyką
Po zajęciu Danii przez Wehrmacht, Henningsen uciekł do Szwecji (przepływając Sund na pożyczonej łódce). Duńczycy nie mają w zwyczaju strzelać do wroga z brylantów; dzięki temu powstały jeszcze dwie lampy, będące jednymi z najbardziej rozpoznawalnych projektów świata.
Pierwszą jest PH5, zaprojektowana w 1958 i stanowiąca zwieńczenie długiej linii rozwojowej przedwojennych "lamp PH" z warstwowymi koszami. Jest to lampa doskonała: prosta, o przepięknym świetle i czystej formie. Wisiała praktycznie w każdym duńskim domu.
Drugą jest sławny Artichoke (a właściwie nie karczoch, tylko Szyszka, w duńskim oryginale Kogle), powstały w tym samym roku, co PH5 ale będący przeciwieństwem jej prostoty. Składa się z 72, oryginalnie miedzianych "płatków", skrywających źródło światła.
PH zaprojektował Artichoke - jak na pragmatycznego rewolucjonistę przystało - dla nader burżuazyjnej restauracji Langelinie Pavillion, należącej do królewskiego jachtklubu. Była ona rozwinięciem jego innego projektu z l. 30-tych, szklanej lampy Septima
Henningsen zaprojektował łącznie ok 100 lamp. Z ciekawszych wymieńmy jeszcze Kontrast (1960), Spiral (1942) oraz lampy do ogrodów Tivoli w Kopenhadze (1949), wykonane tylko na jednorazowe zamówienie i nigdy nie oferowane w sprzedaży detalicznej.
Publicystyka i działalność PH rzeczywiście zmieniała świat. A jego projekty zmieniły nasze myślenie o lampie, która odtąd przestała być przedmiotem emitującym światło, a stała się przedmiotem złożonym jednocześnie i z materii, i ze światła, które ten przedmiot współtworzy.
I na koniec errata - wyżej w wątku miałem oczywiście na myśli fortepian, nie pianino. Ale bywają gorsze freudian slips ;)
Hello @threadreaderapp pls unroll
